Franskir dagar - 01.07.2012, Blaðsíða 7

FrANSKIR DAGAR - LeS JOURS FRANfAIS
STRÍÐIÐ
„Við vorum að hirða 29. ágúst 1939 þegar við
heyrðum í kvöldfréttunum að stríð hefði brotist
út. Fullorðna fólkið mundi vel fyrra stríðið og
gerði sér í hugarlund hvernig þetta myndi verða,”
segir Denni og bætir við að fljótlega hafi verið
farið að senda út skömmtunarseðla fyrir hveiti,
sykri, kaffi, fatnaði, skóm, álnavöru og fleiru.
Seðlarnir litu út eins og frímerkjaarkir, fjöldinn
á þeim fór eftir því hvað voru margir skráðir í
heimili, þeir sem áttu mörg börn létu gjarnan
nágranna sína fá miða fyrir kaffi.
„Eg sá hermann í fyrsta skipti í júní árið 1940.
Við Steingrímur fórum gangandi yfir Eyrarskarð
til Reyðarfjarðar á ball á Helgustöðum, en ballið
var búið þegar þangað kom, okkur var sögð röng
dagsetning. Þá voru breskir hermenn komnir á
Eskifjörð,” segir Denni og bætir við að eitthvað
hafi verið um þýskar flugvélar á sveimi. Sumarið
1941 flaug vél lágt yfir í Dölum svo auðvelt var að
sjá hakakrossana á henni. Einnig minnist hann
mikillar sjóorustu undan Kolmúla þegar Þjóð-
verjar skutu á herskip sem var á leið inn fjörðinn.
Þegar Hermann Steinsson var skírður í apríl
1941, komu hermenn gangandi yfir heiðina og
fóru fyrir stofugluggann. Annars var lítið um
að þeir kæmu inn í Dölum. Sennilega hafa þeir
sem voru lengi á Búðum verið orðnir kunn-
ugir þar. Þar voru í senn 3-4 menn, flestir ungir
strákar. Nokkrir þorpsbúar lærðu talsvert af her-
mönnunum í ensku. Stundum voru liðsgöngur
yfir Stuðlaheiði, þá fóru þar um hátt í tuttugu
hermenn saman.
ÖRNEFNASÖFNUN
Dr. Stefán Einarsson kom í Fáskrúðsfjörð árið
1954 til að skrá örnefni. I Dölum skráði hann að-
allega eftir Höskuldi og ráðfærði sig við Magnús
og fleiri. Stefán sagði seinna í útvarpserindi að
hann hefði óvíða séð fallegri heimasætur en í
Dölum.
Sigrtður, Sigrún, Guðbjörg, Hulda og Hermann Steinsböm.
FRANSKIR SKÚTUSJÓMENN
Denni sá franskar skútur nokkrum sinnum á
Fáskrúðsfirði, laglegar seglskútur, flestar með
hjálparvélar. Hann fór aldrei um borð og segir
þær hafa verið sjaldan við bryggju. Fransmenn-
irnir tóku vatn í tunnur í lækjum og þvoðu þar fot
sín. Á þessum árum vom vömskiptin við Frakkana
orðin minni en áður. Helst var það kex og síróp
í leirkrukkum sem fékkst í skiptum fyrir sokka
og vettlinga. Allir sátu við og prjónuðu sokka
og tvíþumla vettlinga, bæði börn og fullorðnir.
Um aldamótin 1900 þegar Björn Stefánsson var
bóndi í Dölum, komu þangað Fransmenn til að
skjóta lóur og aðra fugla. Þeir komu að bænum
og börðu þar upp. Þar vom þá bara konur heima,
sem þeir áreittu. Þær komust undan og upp á loft,
þar drógu þær á lúguna og þeir létu skotin vaða
í loftbita og fjalir.Til allrar lukku fóm þau ekki
í gegn en alla tíð mátti sjá ummerki eftir skot-
árásina. Ein stúlknanna, Guðlaug Guðmunds-
dóttir, komst út um glugga og út með Dalsá til
að sækja hjálp, en hinar hírðust á loftinu á meðan.
Björn kærði atvikið en ekki er vitað um eftirmála.
Nokkuð var um að menn af herskipum og birgða-
skipum færu inn að Fossi. Til er brosleg færsla
úr dagbók spítalaskips sem var á Fáskrúðsfirði
16. ágúst 1898: „Carl Tulinius bauð yfirmönn-
unum í reiðtúr að fallegum fossi í botni Fáskrúðs-
fjarðar og læknirinn tók myndir. Skipstjórinn
datt tvisvar af baki.“
Georg Georgsson læknir var lítill og hnellinn.
Hann gat bæði verið snúinn og hryssingslegur
við sjúklinga. Denni fór einu sinni til hans í
Læknishúsið, því að handleggurinn var boginn
og hefur alltaf verið. „Amma vildi vita hvort
mætti rétta hann. Georg taldi að ekkert væri
hægt að gera í því.”
RAFMAGNIÐ
Síminn kom haustið 1951 í Dali og samveitu-
rafmagnið 1963 en engin rafstöð var þar. Raf-
magnsins saknaði Denni mikið, en það kom á
Eskifjörð 1911. Rafstöð var byggð á Ljósalandi
árið 1929, Snorri Halldórsson frá Eskifirði var
fyrsti rafstöðvarstjórinn.
Fyrst um sinn var rafmagnið á Búðum aðeins til
ljósa. Þegar veður voru vond og fennti í uppi-
stöðulónið varð oft rafmagnslaust. Árið 1958
var lögð lína yfir Brosaskarð fyrir innan Dali,
frá Grímsárvirkjun. Rafmagnið kom í Dali árið
1963.
OG ÁRIN LIÐU
Steinn var lengi heilsuveill, árið 1949 fór hann
suður að leita sér lækninga við brjósklosi.Tveimur
árum seinna veiktist hann af krabbameini og náði
sér ekki eftir það. Steinn lést heima í Dölum í júh'
1952. Þá var Hulda dóttir hans í Kaupmanna-
höfn til lækninga. Steinn lagði svo fyrir að hann
skyldi brenndur, trúlega fyrstur Fáskrúðsfirðinga.
Smíðuð var sinkklædd kista. Höskuldur og ekkjan
Vilborg, sem þá var 36 ára, fóru með líkið suður
til brennslu. Hann var jarðaður í Reykjavík.
Guðbjörglést 1941 en Höskuldur 1960,Magnús
1963 og Björg fimm árum síðar. Vilborg og
Marinó Guðfinnsson frá Seyðisfirði tóku saman
og fluttu haustið 1963 í Egilsstaði, þar sem þau
byggðu sér hús að Selási 19.
Sigmar Magnússon tók við búi foreldra sinna
og reisti sér íbúðarhús í Dölum árið 1952 og
bjó þar til dauðadags.
Sigrún giftist Elís Daníelssyni frá Kolmúla árið
1955 og saman byggðu þau reisulegt íbúðarhús
í Dölum. Börn þeirra eru Vilborg, Dagný, Stein-
unn, Armann, Guðný, Elsa og Eyrún.
Denni var í Alþýðuskólanum að Laugum 1936-
39 og útskrifaðist frá Stýrimannaskólanum í
Reykjavík eftir tveggja vetra nám árið 1946 og
var eftir það skipstjóri á Eskifirði.
Hann kvæntist árið 1959 Stefaníu Arnadóttur
frá Neskaupstað. Þau byggðu sér hús við Hátún
á Eskifirði. Börn þeirra eru Guðrún, Gyða, Guð-
björgogjón.
Denni,Jón íHólagerði, Sigmar Magnússon, Sigurbjöm á Gestsstöðum og Steingrímur Bjarnason í Dalsánni.
7.