Neytendablaðið - 01.03.2010, Blaðsíða 15

Mikil viðbrögð frá neytendum
Claus segir að viðbrögðin frá neytendum hafi verið mjög góð.
„Við vissum þó að Danir hafa áhyggjur af þessum efnum því í
skoðanakönnun sem við létum gera kom í ljós að fjórir af fimm
Dönum vilja láta banna hormónaraskandi efni í neysluvörum. Við
gerðum neytendum það líka auðvelt að leggja sitt af mörkum og
buðumst til að senda þeim sms-skeyti með listanum yfir efnin 17.
Um 3000 manns notfærðu sér það. Við töldum að margir myndu
hafa samband en við reiknuðum aldrei með svona löngum lista“,
segir Jørgensen en samtökin fengu 1338 tölvupósta og birtur hefur
verið listi yfir 891 vörutegund.
Framleiðendur bregðast við
Hvernig hafa fyrirtækin brugðist við þessum aðgerðum neytenda?
„Dönsk fyrirtæki hafa brugðist vel við og hafa 27 framleiðendur
sagst munu hætta að nota efnin en 29 framleiðendur ætla ekki að
breyta neinu og eru það fyrst og fremst útlenskir framleiðendur.
Það er ánægjulegt að dönsk fyrirtæki bregðist svo vel við en til að
ná árangri þarf að ná til alþjóðlegra fyrirtækja og að því viljum við
vinna. Við höfum einnig fengið mjög jákvæð viðbrögð frá dönskum
og norskum neytendum, evrópsku neytendasamtökunum BEUC og
þingmönnum í Danmörku og á Evrópuþinginu.“ Jörgensen bendir
jafnframt á herferðin hafi vakið athygli víða í Evrópu og þegar sé í
gangi samskonar herferð í Pólland.
Neytendur njóta ekki vafans
Það hlýtur að vera eðlileg krafa að neytendur geti treyst því að
skaðleg efni finnist ekki í neysluvörum. Hvað segir Claus um það?
„Jú, að sjálfsögðu, en því miður er löggjöfin þannig að sönnunar-
byrðin í vafamálum er ekki hjá framleiðendum. Framleiðendur
þurfa ekki að sanna að efni sé hættulaust heldur eru það yfirvöld
sem verða að leggja fram gögn sem sanna að efni sé skaðlegt.
Þetta er ekki í samræmi við varúðarregluna sem við vildum að
væri útbreiddari. Ef grunur leikur á að efni séu skaðleg, t.d. í dýra-
rannsóknum, þá hlýtur sönnunarbyrðin að liggja hjá fram leið-
endum, þ.e. þeir verða að sanna að efnin sem þeir nota séu hættu-
laus.“
Baráttan tekur of langan tíma
Það eru ófá dæmi um að umhverfis- og neytendasamtök hafi
varað við efnum og krafist þess að þau yrðu bönnuð. Nær
undantekningarlaust verða málalyktir þær, árum eða áratugum
seinna, að efnin eru tekin úr umferð eða notkun þeirra takmörkuð.
Dæmi um slíkt eru nokkrar tegundir þalata og tregtendranlegra
efna, svo ekki sé minnst á BPA sem Danir hafa nú þegar bannað
í pelum. Í ljósi sögunnar má því fastlega gera ráð fyrir að paraben
og önnur hormónaraskandi efni verði bönnuð eða notkun þeirra
takmörkuð meira. En hvers vegna tekur þessi barátta svo langan
tíma?
„Hagsmunir iðnaðarins eru mjög miklir,“ segir Jørgensen „og það
er einmitt þrýstingur framleiðenda á stjórnmálamenn og yfirvöld
sem hefur gert það að verkum að varúðarreglunni er snúið við.
Yfirvöld verða að sanna að efni sé hættulegt áður en gripið er
til aðgerða. Við verðum að vona að með evrópsku löggjöfinni
um efni og efnavörur, REACH, og fleiri rannsóknum á kokteil-
eða samhrifsáhrifum snúist dæmið við.“ Claus segir mikil og góð
viðbrögð bæði neytenda, framleiðenda og stjórnmálamanna vera
ánægjuefni og sýna svo ekki verði um villst að mönnum stendur
ekki á sama. „Nú þurfum við bara að fá stjórnmálamennina til að
bregðast við og banna hormónaraskandi efni í neysluvörum,“ segir
Claus að lokum.
BP
Umhverfisráðherra blæs til herferðar
Danska umhverfisstofnunin vann skýrslu í fyrra sem byggði
á þeim veruleika sem tveggja ára dönsk börn búa við en þau
komast óhjákvæmilega í snertingu við fjölmörg efni. Í fram-
haldinu blés danski umhverfisráðherrann, Troels Lund Poulsen,
til herferðar þar sem vakin var athygli á þeim fjölmörgu efnum
sem eru í daglegu umhverfi barnanna. Ráðherrann lýsti yfir
áhyggjum af því að löggjöfin verndaði ekki börnin og hann
ráð lagði foreldrum að nota ekki vörur sem innihalda efnin
butylparaben og propylparaben. Skýrsluna má lesa á 65000.dk
en heiti síðunnar vísar til þeirra 65.000 tveggja ára barna sem
búa í Danmörku í dag.
Kokteiláhrif
Jørgensen segir að menn geri sér í auknum mæli grein fyrir
svokölluðum kokteiláhrifum, þ.e. þeim áhrifum sem efni geta
haft þegar þau blandast saman. Þegar efni eru áhættumetin eru
þau rannsökuð hvert fyrir sig en í einni kremtegund geta verið
margar mismunandi tegundir hormónaraskandi efna. Þessi
blanda getur haft mun meiri og alvarlegri áhrif en þegar efnin
eru ein á ferð, jafnvel þótt magnið sé lítið. Jørgensen segir að
ekki sé tekið tillit til þessa í reglugerðum og því vilji Danir
breyta.
Efnin umdeildu
Þau efni sem danskir neytendur voru beðnir að tilkynna eru:
Ethylparaben, Propylparaben, Butylparaben, Methylparaben,
Cyclotetrasiloxane, Hydroxycinnamic acid Boric Acid, BHA eða
tert. Butylhydroxyanisol, Diethyl phthalate (DEP), Resorcinol,
Ethylhexyl methoxycinnamate eða Octyl methoxycinnamate,
4,4’-Dihydroxy-benzophenone, 4,4’Dihydroxy-biphenyl, 4-
methylbenzylidene camphor, Benzophenone-2 , Benzophenone-
1, 3-Benzylidene camphor
15 NEYTENDABLA‹I‹ 1. TBL. 2010