Ægir - 01.01.2008, Síða 20

20
B Ó K M E N N T I R
Á haustmánuðum 2007 kom
út bókin Himnaríki og helvíti
eftir Jón Kalman Stefánsson,
sem óhætt er að segja að hafi
vakið verðskuldaða athygli.
Sögusviðið er ekki hægt að
segja að sé áberandi í íslensk-
um nútímaskáldskap – nefni-
lega sjávarþorpið og sjómenn
að berjast við kraft og ógnir
Ægis á opnum árabát.
Jón Kalman er einn af
spútnikhöfundum okkar og
hefur nafn hans skotist upp á
stjörnuhimininn á liðnum ár-
um. Þar síðasta bókin hans,
Sumarljós, og svo kemur nótt-
in, fékk mikið lof og hlaut
síðan Íslensku bókmennta-
verðlaunin árið 2005. Og
klárlega urðu þessi verðlaun
til þess að vekja athygli á
hinni nýju bók Jóns Kalmans
um himnaríki og helvíti. Og
ef marka má sölu þessarar
nýjustu bókar Jóns virðist
landinn hafa tekið henni vel.
Í það heila seldist hún í um
sex þúsund eintökum fyrir
síðustu jól. Margir voru ósáttir
við að Himnaríki og helvíti
skyldi ekki hljóta náð fyrir
augum nefndarmanna sem
völdu skáldverk til Íslensku
bókmenntaverðlaunanna fyrir
árið 2007, en hins vegar valdi
starfsfólk bókaverslana
Himnaríki og helvíti bestu
skáldsöguna í jólabókaflóðinu
2007.
Stutt milli lífs og dauða
Í kynningu á bókarkápu er
sagan sögð gerast fyrir meira
en einni öld, fyrir vestan, inni
í firði, á milli hárra fjalla, “eig-
inlega á botni heimsins, þar
sem sjórinn verður stundum
svo gæfur að það er hægt að
fara niður í fjöru til að strjúka
honum.” Á bókarkápu er
innihaldi bókarinnar lýst svo:
„Strákurinn og Bárður róa um
nótt á sexæringi út á víðáttur
Djúpsins að leggja lóðir. Þar
bíða þeir fram á brothættan
morgun eftir fiskinum sem
hefur synt nær óbreyttur um
hafið í 120 milljón ár. Þótt
peysurnar séu vel þæfðar
smýgur heimskautavindur
auðveldlega í gegn. Það er
stutt á milli lífs og dauða, eig-
inlega bara ein flík, einn
stakkur.”
Ísafjörður og Bolungarvík –
Plássið og verstöðin
Einar Kristinn Guðfinnsson,
sjávarútvegsráðherra, hefur
lesið bókina, samkvæmt því
sem hann ritar á heimasíðu
sína. Og hann er ánægður
með útkomuna: „Hreint
mögnuð bók. Sjálfur þykist
ég sannfærður um að sögu-
sviðið sé utanvert Ísafjarð-
ardjúpið um og fyrir aldamót-
in 1900. Þannig er verstöðin
Bolungarvíkin sjálf, en Plássið
í bókinni hlýtur að vera Ísa-
fjörður. Þetta er gríðarlega
áhrifarík bók, vel skrifuð og
leiðir mann inn í þann harð-
neskjulega heim sem útræði á
opnum, rónum sexæringi var
við Íslandsstrendur. Bókin er
skáldsaga, en það er greini-
legt að höfundur hefur kynnt
sér aðstæður þær sem hann
skrifar um, afskaplega vel.
Hugtök sem hann vitnar til,
má lesa um í hinum frábæru
ritum Jóhanns Bjarnasonar,
Áraskip og Brimgnýr og
styrktu mig í þeirri skoðun að
sögusviðið sé heimabyggðin
mín og nágrenni. Ýmsar lýs-
ingar úr Plássinu má heim-
færa á Ísafjörð. Það er þó
ekkert aðalatriði og vel má
vera að aðrir þykist kenna
þar aðrar slóðir. Mestu máli
skiptir að hér er á ferðinni at-
hyglisverð og vel skrifuð
bók.”
Ægi konungi og glímu sjómanna við hann lýst
á áhrifamikinn hátt í Himnaríki og helvíti:
Af lífsbaráttu fólksins í
sjávarþorpi fyrir vestan
Það er ólíkt að sofa við opið haf og hér í Plássinu sem liggur
inni í firði, á milli hárra fjalla, eiginlega á botni heimsins og
sjórinn verður stundum svo gæfur að við förum niður í fjöru til
að strjúka honum, en hann er aldrei gæfur utan við búðirnar,
ekkert virðist geta lægt ólgu hafsins, ekki einu sinni kyrrar
nætur, stjörnuþaninn himinn. Sjórinn flæðir inn í drauma
þeirra sem sofa við opið haf, vitundin fyllist af fiski og drukkn-
uðum félögum sem veifa dapurlega með uggum í stað handa.
(Himnaríki og helvíti bls. 27)
Sjórinn er kaldur og stundum dimmur. Hann er risaskepna
sem aldrei hvílist og hér kann enginn að synda, nema Jónas
sem vinnur á sumrin við hvalstöðvar Norðmanna, þeir norsku
kenndu honum sundtökin, hann er ýmist kallaður Þorskurinn
eða Steinbíturinn, hið síðarnefnda á betur við ef útlitið er haft
í huga. Flest okkar hafa alist upp hér við hafið og tæpast lifað
dag án þess að heyra í því, og karlmenn stundað sjómennsku
frá þrettán ára aldri, þannig hefur það verið í þúsund ár en
samt kann enginn að synda nema Jónas af því að hann viðrar
sig upp við Norðmennina. (Himnaríki og helvíti bls. 43)