Ægir - 01.02.2010, Blaðsíða 14

14
V E I Ð A R F Æ R A S A G A N
„Í rauninni varð engin breyting
fyrr en trollið kom, fyrir rösk-
um 100 árum. Eiginlega er
hægt að segja að fram að því
hafi verið sams konar veiðar-
færi allt frá landnámi. Eina
breytingin var að fram komu
línur með fleiri en einum krók
á,“ segir Jón Þ. Þór, sagn-
fræðingur, sem hefur manna
mest stúderað íslenska sjáv-
arútvegssögu á síðari árum og
skrifað bækur um þau efni.
Jón segir að í gegnum söguna
hafi það alltaf gengið þannig
fyrir sig að fyrst hafi skipin
þróast og síðan veiðarfærin í
takti við aflþróun og stærð
skipanna.
Seglatogararnir réðu ekki við
Íslandsmið
Á 19. öld voru gerðar tilraunir
með trollveiðar á seglatogur-
um í Norðursjó. Slík skip
náðu aldrei fótfestu hér og
vegna hafsbotnsins við land-
ið, strauma og veðurfars
hefðu seglatogarar aldrei átt
möguleika í trollveiðum við
landið, að sögn Jóns. Hins
vegar gengu trollveiðar á slík-
um skipum á öðrum hafsvæð-
um og til að mynda voru
partrollaveiðar reyndar á
segla togurum í Norðursjó.
„Það er því langt í frá að part-
rollaveiðar séu eitthvað síðari
tíma fyrirbrigði,“ segir Jón.
Athyglisvert er hversu
langur tími leið frá því trollin
komu fram og þar til veruleg-
ar breytingar komu fram í
veiðarfærunum. Það gerðist í
raun ekki fyrr en með stóru
síldarnótunum um og eftir
1960 og síðan flottrollunum
eftir 1970. „Þegar kraftblökkin
kom fram var komið verkfæri
til að ráða við stærri síldar-
nætur en þekkst höfðu. Og
raunar varð með því lagður
grunnurinn að því að síldin
þurrkaðist upp,“ segir hann.
„Botnvarpan varð í sjálfu
sér ekki öflugt veiðarfæri fyrr
en gufutogarnir komu til sög-
unnar og afl sem dugaði til
að toga við þær aðstæður
sem eru hér við land. Segla-
togararnir gátu dregið trollin
á rennisléttum sandbotni en
ekki í því landslagi sem hér
er neðansjávar.“
Togveiðarfærin kröfðust afls
Um líkt leyti og botntrollin
komu til sögunnar hér í út-
gerðinni kom snurvoðin fram.
Jón segir að hún sé amerísk
útfærsla á dönskum netum.
Sama gilti um snurvoðina og
botntrollið - lykilatriði var að
bátarnir hefðu afl og því náði
það fyrirbrigði ekki fótfestu
fyrr en með tilkomu vélbát-
anna. „Inn í veiðiskapinn
spila líka hafstraumarnir og
menn tíndu einfaldlega veið-
arfærunum út í buskann á afl-
lausum bátum. En menn
reyndu fyrir sér allt hvað af
tók þannig að nýjungagirnin
og veiðarfæratilraunirnar hafa
fylgt okkur lengi,“ segir Jón
og í því sambandi segir hann
skemmtisögu af því þegar
menn voru á leið á árabát frá
Hafnarfirði til Keflavíkur seint
á 19. öld.
Saga og þróun veiðarfæra hér við land:
Trollið markaði
upphaf breytinga
- segir Jón Þ. Þór, sagnfræðingur
Jón Þ. Þór, sagnfræðingur.