Ægir - 01.04.2011, Blaðsíða 6

6
R I T S T J Ó R N A R P I S T I L L
Komið er að sjómannadegi, lögbundnum frídegi sjómanna sem hald-
inn hefur verið hátíðlegur allar götur frá árinu 1938. Dagurinn er hald-
inn hátíðlegur víða um land og raunar hefur þessi helgi orðið að stórri
bæjarhátíð. Í öllu gamninu má þó eitt ekki gleymast, hvers vegna
dagurinn er haldinn hátíðlegur enn þann dag í dag.
Magnús Gunnarsson, sóknarprestur á Dalvík, fjallaði í ágætri ræðu
á sjómannadegi árið 2005 um gildi sjómannadagsins þar sem hann
minnti meðal annars á sjóferðabænina.
„Margar ræður verða haldnar víða um land í dag þar sem rakin
verður saga hinna íslensku sjómanna, barátta þeirra fyrir betri lífs-
kjörum og fjallað um það af mönnum sem best til þekkja hvað áunn-
ist hefur í gegnum tíðina. Við getum öll verið sammála um það að lífs-
kjörin hafa almennt batnað frá því sem áður var. Tækninni hefur
fleygt fram og sjómenn búa í dag við meira öryggi en áður. En þó hef-
ur eitt og annað gleymst frá fyrri dögum. Margir gamlir og góðir siðir
lögðust nánast af með vélvæðingu flotans.
Langar mig sérstaklega að minna á þann sið sjómanna að ýta bát
úr vör í Jesú eða Drottins nafni. Sá siður mun hafa lagst smám saman
af eftir að vélar komu í bátana. Mörgum fornum siðum og venjum hef-
ur verið haldið hátt á lofti hér á landi, þrátt fyrir að nú séu breyttir
tímar frá því sem var, þegar siðirnir og venjurnar voru hluti af daglega
lífinu. Finnst mér vel við hæfi að sjómenn taki upp þennan gamla
góða sið að ýta úr vör með bæn til hans sem yfir öllu lífi ræður og
vakir yfir okkur sérhverja stund. Guð kemur til hjálpar þegar við áköll-
um hann. Ef við treystum því, þá er vel. Það hafa margir fengið að
reyna, ekki þá síður til sjós en lands. En hver sá sem hefur reynt
Drottinn, hefur þá skyldu að þakka honum og lofa hann,“ sagði sr.
Magnús í ræðu sinni og vék nánar að gildi sjómannadagsins.
„Samt er það svo að sjómenn og aðrir þeir sem koma að sjó-
mennsku á einhvern hátt gera sér fulla grein fyrir hættunum sem eru
á sjónum og árlega tekur hafið sinn toll. Sjómannadagurinn er líka
haldinn til þess að halda minningu þeirra á lofti, dugnaði þeirra og
fórnfýsi.
Þegar hendir sorg við sjóinn, syrgir tregar þjóðin öll, sungum við
hér áðan. Íslenska þjóðin þarf oft að standa saman, þó stundum sé
eins og margar þjóðir búi í landinu. En ávallt þegar hefur þurft á að
halda hefur þjóðin staðið þétt saman eða snúið bökum saman eins og
segir í einu ljóði Stuðmanna.“
Hættur sjómennskunnar gerði Guðjón Arnar Kristjánsson, fyrrum
aflaskipstjóri, einnig að umtalsefni í sjómanndagsræðu í Ólafsvík árið
2003: „Nútímatækni og upplýsingakerfi um veður og sjólag hafa gert
sjómennskuna auðveldari og öruggari og skipin verða betri og betri
en sjómennskan er og verður hættulegt starf. Þetta hefur landsmönn-
um verið ljóst í margar aldir og meðan skipin voru smærri og illa búin
urðu oft margir skipsskaðar í sama óveðrinu. Viðkvæði landsmanna
var oft á þá leið á árum áður að feigum yrði eigi forðað né ófeigum í
hel komið. Þetta máltæki sýnir e.t.v. best það æðruleysi sem Íslend-
ingar urðu að temja sér gagnvart fórnum sem Ægir konungur krafðist,
sem var önnur viðbára Íslendinga vegna mannskaða til sjós. Þessi
afstaða okkar kom ekki til af góðmennsku og trúrækni. Máltækin
voru vegna þess að við höfðum fá ráð til bjargar mönnum úr sjávar-
háska og lýstu í raun vanmætti okkar og bjargarleysi á fyrri tíð. Opnir
bátar voru nánast einu skipin í eigu Íslendinga öldum saman og fyrir
kom í verstu veðrum að 80 til 160 manns fórust eins og dæmin frá 8.
mars 1685 og 8. mars aldamótaárið 1700 þegar 33 skip fórust og
með þeim 160 menn. Slík blóðtaka hjá 50 þúsund manna þjóð varð á
þessum tímum aðeins mætt með auðmýkt og djúpri sorg. Skörðin
sem höggvin voru í sumar byggðir voru svo stór að mörg ár og jafnvel
áratugi tók að fylla í þau.“
Ægir óskar sjómönnum og fjölskyldum þeirra til hamingju með
daginn.
Auðlindagjaldið eðlilegasta leiðin
„En nú í miðri kreppunni er rætt um að kalla inn kvótana og selja
þá aftur til útgerðanna. Flestir þeir sem fengu kvótana upphaflega
hafa framselt þá til aðila sem nú stunda veiðar. Að innkalla og end-
urselja kvótana er í raun ómerkilegur þjófnaður. Ríkisvaldið hyggst
knýja þá sem keypt hafa kvótana fullu verði til að kaupa þá aftur.
Getur þjóðarsálin veikst? Umræðan á Íslandi um kvótakerfið er
óheilbrigð þráhyggja. Í miðri stórkreppu er það stefna ríkisstjórnar-
innar að skapa glundroða og gjaldþrot í sjávarútveginum sem er
helsti lykillinn að efnahagsbata. Mín skoðun er sú að halda eigi
áfram á þeirri braut sem þegar hafði verið mörkuð; að láta sjávarút-
veginn greiða auðlindagjald til ríkisins fyrir veitta þjónustu við eftir-
lit með auðlindinni.
Elinor Ostrom [fyrst kvenna til að hljóta Nóbelsverðlaun í hag-
fræði], minn góði félagi, myndi einnig sterklega mæla með því að
sjávarútvegurinn tæki smám saman við mikilvægum verkefnum við
verndun auðlindarinnar - eins og gert hefur verið á Nýja-Sjálandi.
Takmarkið með því er að kveikja ábyrgðartilfinningu í bjrósti þeirra
sem nota auðlindina og hvetja þá til að umgangast hana af hag-
kvæmni og hafa eftirlit hver með öðrum. Hugmyndir af þessu tagi
hafa drukknað í háværum öskrum um skiptingu arðsins. Honum er
þegar skipt með auðlindagjaldi og almennri skattlagningu sjávarút-
vegsfyrirtækja.“
Þráinn Eggertsson, prófessor við HÍ, í viðtali í Frjálsri verslun.
Lendum fljótt aftarlega á merinni
„Við skulum ekki gleyma því að samkeppnin á alþjóðlegum mörkuð-
um er hörð. Með þessum boðuðu frumvörpum er verið að setja
greinina í mikla óvissu til lengri tíma. Það er verið að tala um að
nýtingarleyfi á kvóta verði upphaflega 15 ár en leyfishafar eigi rétt
á viðræðum um framhald á miðju tímabilinu, hvað sem það nú þýðir.
Ég er ansi hræddur um að fyrirtækin dragi tiltölulega fljótt úr nauð-
synlegum fjárfestingum sem leiði á endanum til þess að við lendum
aftarlega á merinni í hinni alþjóðlegu samkeppni með tilheyrandi
afleiðingum fyrir þjóðarbúið.
Við erum stærsta línuútgerðarfyrirtæki landsins og höfum nýtt
okkur allar helstu tækninýjungar á sviði línuveiða. Ríkisstjórnin vill
greinilega halda áfram að nota svokallaða potta til að umbuna þeim
sem nota gömlu aðferðina, handbeitningu af því að þannig verði til
fleiri störf. Það væri einfalt að eyða atvinnuleysi á landinu ef þessi
aðferð væri notuð víðar. Við gætum t.d. bannað lyftara, flökunarvél-
ar, mjaltavélar og skurðgröfur. Þetta er hættulegur hugsunarháttur.
Það að ekkert er gert með skoðanir manna úr greininni ásamt því
að frumvarpið er sett fram án þess að niðurstaða liggi fyrir um hag-
ræna úttekt á afleiðingunum segir í raun allt sem segja þarf um
markmið þessar frumvarpa.“
Pétur H. Pálsson framkvæmdastjóri Vísis, í frétt í Austurglugganum
U M M Æ L I
Dagur
sjómanna