Fréttablaðið - 11.09.2015, Blaðsíða 38

Ásdís Herborg
Ólafsdóttir
sálfræðingur
Heilsustodin.is
Við þekkjum öll til kvíða. Ég geri
ráð fyrir að flest okkar hafi kvið­
ið fyrir einhverju prófi, að fara
í atvinnuviðtal eða þá til lækn­
is svo ég nefni einhver dæmi. Það
er kvíði sem við vitum ástæðuna
fyrir og kvíði sem gengur yfir.
Við hættum að kvíða fyrir próf­
inu þegar það er búið. Það getur
náttúrlega verið að þá förum við
að kvíða fyrir einhverju öðru en
það er þá önnur saga.
Kvíði getur verið allt frá því
að finna fyrir smá óróleika til að
upplifa kvíðakast og ofsahræðslu.
Ástæður kvíða:
Það eru margvíslegar og oft ein­
staklingsbundnar ástæður fyrir
kvíða. Sumir geta þróað með sér
kvíða vegna eins ákveðins atviks
sem hefur gerst í lífi viðkomandi
en oftast eru það fleiri atriði sem
spila inn í. Oft gerir maður sér
ekki grein fyrir því sjálfur hvað
veldur kvíðanum.
Því meiri streitu sem mann­
eskja upplifir því hættara er við
að hún þrói með sér kvíða.
Líkamleg einkenni:
Kvíða fylgja alltaf líkamleg ein­
kenni. Líkaminn bregst við eins
og við séum í hættu. Einkennin
geta til dæmis verið hraður hjart­
sláttur, ör andardráttur, þurrkur
í munni og skjálfti. Allt eru þetta
einkenni sem auðvelda okkur að
flýja eða berjast. Blóðið streym­
ir út í útlimina og við erum tilbú­
in að taka á sprett. Við erum í að­
stöðu sem við viljum ekki vera í
og líkaminn gerir allt til að kom­
ast úr henni. Líkaminn veit ekki
hvort hættan er raunveruleg eða
ekki. Þegar verst er geta ein­
kennin verið svo slæm að maður
heldur að maður sé að deyja.
Þetta getur valdið því að
maður fer að verða hræddur við
sjálf einkennin eins og hraðan
hjartslátt.
Þá getur það verið nytsamlegt
að gera sér grein fyrir að ein­
kennin eru kvíðakast og vitneskj­
an um að maður getur ekki dáið
úr kvíða þó að líðanin segi eitt­
hvað annað. Oft er best að ein­
beita sér að því að róa andar­
dráttinn og jafna sig smám
saman.
Hugsun og hegðun:
Kvíði hefur áhrif á hvernig við
hugsum og hvað við gerum. Hann
veldur því að við miklum hlutina
fyrir okkur og hann getur farið
að stjórna því hvernig við högum
okkur. Dæmi um þetta er þegar
við förum að forðast ákveðn­
ar aðstæður t.d. hættum að fara
á mannamót. Annað dæmi getur
verið þegar við erum stöðugt á
fullu og eigum erfitt með að gefa
okkur rólega stund.
Áhyggjur geta leitt til kvíða og
oft eru það hugsanir um mögu­
lega hættu sem endurtaka sig í
sífellu. Hræðslan við hvað gæti
gerst ef …
Stundum gera kvíðaköstin ekki
boð á undan sér en oft er maður
búinn að búa við mikla streitu í
langan tíma áður en þau koma.
Kvíði getur líka þróast smám
saman og oft er maður búinn
að hafa áhyggjur lengi áður en
maður fer að upplifa meira eða
minna stöðugan kvíða.
Títt hellast áhyggjurnar yfir
mann þegar maður er að fara að
sofa og sumir vakna á nóttunni
og geta ekki sofið fyrir áhyggj­
um. Þá er gott ráð að hafa papp­
ír og penna á náttborðinu og
skrifa niður stikkorð um hvað
áhyggjurnar snúast. Síðan gerir
maður samning við sjálfan sig
og ákveður tíma næsta dag þar
sem maður tekur frá 10­20 mín­
útur til að hugsa um áhyggju­
efnið. Þetta verður að vera al­
vöru samningur þar sem maður
veit af lausum tíma daginn eftir.
Þetta hefur reynst mörgum vel,
það hjálpar að skrifa stikkorð­
in því þá veit maður að hlutirn­
ir gleymast ekki og maður veit
að það er hvort sem er lítið hægt
að gera um miðja nótt annað en
að sofa.
Áhyggjurnar verða oft minni
í dagsljósi og maður á auðveld­
ara með að koma auga á lausnir á
vandamálunum.
Ekkert okkar lifir áhyggju­
lausu lífi og það er kannski held­
ur ekkert eftirsóknarvert að vera
alveg laus við áhyggjur því þær
geta fengið okkur til að hugsa
fram á við og planleggja. Kvíða
held ég aftur á móti að maður
geti ekki notað til neins.
Líkami og sál eru svo sam­
tvinnuð að við getum reynt að
fyrirbyggja kvíða með því að
vera góð við okkur sjálf. Það er
mikilvægt:
Að reyna að minnka
streituna í daglegu lífi
Að hreyfa okkur
Að borða reglulega
Að fá almennilegan
svefn
Kvíði er lamandi tilfinning
Ofsakvíði einkennist af endur­
teknum kvíðaköstum; stuttum
tímabilum þar sem skelfing gríp­
ur viðkomandi skyndilega án
þess að nokkur raunveruleg
hætta eða ástæða sé fyrir hendi.
Ofsakvíði getur gert vart við sig
þegar fólk á síst von á. Einkenn­
in geta verið eftirfarandi:
 Skelfing og vanmáttarkennd
– tilfinning um að eitthvað
hræðilegt sé um það bil að
gerast sem maður er öldungis
ófær um að stöðva
 Hraður hjartsláttur
 Brjóstsviði
 Svimi
 Ógleði
 Öndunarerfiðleikar
 Doði í höndum
 Roði og hiti í andliti eða hrollur
 Tilfinning um að maður sé að
missa sjónar á veruleikanum
 Ótti við að glata sjálfsstjórn,
missa vitið eða verða sér til
skammar
 Feigðartilfinning
Finnir þú fyrir fyrir þessum ein­
kennum er þér ráðlagt að leita til
læknis.
Þekkir Þú einkenni ofsakvíða?
Verð 13.990 kr.-
HAUST 2015
BOYFRIEND BUXURNAR
KOMNAR
Kvíði hrjáir flesta einhvern tímann á lífsleiðinni.
Sumir geta þróað
með sér kvíða vegna
eins ákveðins atviks
sem hefur gerst í lífi
viðkomandi en oftast
eru það fleiri atriði
sem spila inn í. Oft
gerir maður sér ekki
grein fyrir því sjálfur
hvað veldur kvíðanum.
14 • LÍFIÐ 11. SEpTEmBER 2015
1
1
-0
9
-2
0
1
5
0
6
:2
3
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
6
0
F
-D
6
E
4
1
6
0
F
-D
5
A
8
1
6
0
F
-D
4
6
C
1
6
0
F
-D
3
3
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
6
4
s
_
1
0
_
9
_
2
0
1
5
C
M
Y
K