Breiðholtsblaðið - 01.03.2006, Blaðsíða 8

MARS 20068 Breiðholtsblaðið
Guðrún Þórsdóttir, skólastjóri
Vinnuskóla Reykjavíkur, flutti eitt
af framsöguerindunum á málþingi
um félagsstarf og félagsþjónustu
eldri borgara sem efnt var til í
tengslum við Breiðholts-menning-
arhátíð eldri borgara síðustu helg-
ina í febrúar. Erindi Guðrúnar
vakti athygli m.a. annars fyrir hug-
myndir hennar um hvað eldri borg-
arar gætu hafst að og einnig fyrir
að ástæðulaust væri að ýta fólki úr
störfum á meðan það hefði fulla
starfsorku og óbilandi vilja til þess
að taka þátt í atvinnulífi. Breið-
holtsblaðið hitti Guðrúnu að máli
eftir málþingið og fékk hana til
þess að ræða þessi mál frekar, þar
á meðal tengingu Vinnuskólans við
starf eldri borgara.
Að leiða kynslóðir saman
„Ég hef unnið mikið með eldra
fólki í gegnum tíðina en ef við tölum
um tengingu Vinnuskólans við starf
með þeim aldurshópi þá sé ég að
hlutverk hans geti verið að leiða
yngri og eldri borgara saman og búa
þannig til farveg fyrir þá eldri að
komast inn í heim þeirra yngri. Eldri
borgarar búa jafnan að mikilli
reynslu sem þeir hafa öðlast á langri
leið í gegnum lífið og sú reynsla get-
ur í mörgum tilvikum nýst yngra
fólki. Með því að gerast það sem
köllum „hollvinur“ má tengja kyn-
slóðir saman með því að eldri og
yngri borgarar hittast með skipuleg-
um hætti og ræða saman um ein-
hver tiltekin málefni og að útkoman
yrði báðum aðilum til ánægju.“
Guðrún segir að jafningjafræðsla
hafi mikið verið notuð að undan-
förnu en minna hafi verið um að
fræðslu á milli kynslóða. „Sú aðferð
að leiða mismunandi kynslóðir sam-
an fær lítinn tíma eða rúm inni í hinu
hefðbundna skólastarfi en vegna
þess að Vinnuskólinn er starfræktur
með óhefðbundnu sniði og er ekki
bundinn við hús eða skólastofur í
þess orðs merkingu. Hann hefur því
betri möguleika til þess að skapa
þessa tengingu og nálgun sem þarf
til að heimspekingurinn í ungmenn-
unum fái að mæta aðilum sem geta
svarað honum og þeir eldri fá tæki-
færi til þess að ausa úr skálum sinn-
ar margvíslegu reynslu. Þetta er einn
þátturinn af samtali milli kynslóða
sem Vinnuskólinn mun byrja með í
sumar. En svo á ég mér draum um
að í framtíðinni verði til einhvers-
konar skóli sem miðast við áhuga-
svið fólks en sé algerlega óháður
aldri nemenda. Þannig að einstak-
lingar allt frá sjö ára til sjötugs geti
komið saman. Námsleiðir í slíkri
stofnun myndu algerlega byggjast á
áhugasviðum en aldur, menntun og
reynsla skiptu ekki máli að öðru leyti
en því að fólk miðlaði mismunandi
þekkingu og reynslu sín á milli.“
Ómur af gamalli hugsun
Guðrún segir að í framtíðinni þurfi
að teikna þetta aldursrof á milli kyn-
slóðanna út vegna þess að í dag lifi
margt eldra fólk heilsusamlegu og
farsælu lífi og hafi starfsgetu jafnvel
allt fram undir nírætt. Í þessu felist
mikil breyting frá árum áður þegar
fólk hafi verið útbrunnið, jafnvel um
sextugt eins og í gamla bændasamfé-
laginu. „Fólk vann bara á meðan það
gat, eitthvað fram yfir sextugt, og eft-
ir það var ekki gert ráð fyrir öðru en
það fengi að liggja í sínu fleti þar til
yfir lauk. Því miður ómar enn eftir af
þessari gömlu hugsun þegar málefni
eldri borgara eru annars vegar. Fólk
er teiknað út af vinnumarkaðinum
um 67 ára aldur því þá á það bara að
fara heim í sitt flet.“
Guðrún segir óþolandi þegar sett
eru jafnaðarmerki á milli eldri borg-
ara og þjónustuíbúða. „Þjónustuí-
búðir eiga ekki að vera á oddinum
þegar málefni eldri borgara eru ann-
ars vegar þótt þær þurfi að vera til
staðar fyrir þá sem þurfa nauðsyn-
lega á þeim að halda. Eldri borgarar
eiga að vera virkir þátttakendur í
þjóðfélaginu. Þeir eiga að taka virkan
þátt í stefnumótun þar sem reynsla
þeirra nýtist áfram. Við erum að
henda svo miklu með því að taka
eldra fólkið úr leik. Það felst mikill
fórnarkostnaður í því að útiloka fólk-
ið sem hefur alla þessa reynslu frá
því að taka þátt í hugmyndavinnu
um hvað skipti máli í lífinu og hvers
virði sé að verja tíma sínum til hinna
mismunandi verkefna. Þessa þætti
vantar algerlega inn í umræðuna og
þess vegna hef ég lagt til að opna
einhverja samskiptaleið eða fjöl-
miðlarás þar sem fjallað verði um
gildismatið á því hvað skipti máli í
lífinu.“ Guðrún segir að gildismat
dagsins í dag sé afskaplega flatt. Það
tengist fjármagni, hraða og hugsun-
inni um að fá mikið fyrir lítið. „Græð-
gin er búin að festa rætur í hugskoti
unga fólksins og ræna það eðlilegu
mati á hvað það er sem skiptir máli.
Lífshamingjan er fólgin í fleiru en
jeppa, heimabíói og öðru sem heyrir
til dýrum lífsstíl.“
Erum að glata tækifærum
„Mér finnst þessi hugsun einnig
koma fram í umræðunni sem nú á
sér stað um að stytta framhaldsskól-
ann,“ heldur Guðrún áfram. „Við höf-
um verið að útskrifa fólk með meiri
þroska heldur en tíðkast hjá ná-
grannaþjóðum okkar einfaldlega
vegna þess að unga fólkið hefur
fengið að starfa við fleira en bein-
harðar námsbækurnar. Ungmennin
hafa fengið að taka þátt í félagslífi, í
atvinnulífinu og ýmsu frjóu starfi
öðru en bóknámi og hafa þar af leið-
andi fengið að kynnast sjálfum sér
betur og styrkeika sínum og fara
þannig mótaðri sem einstaklingar út
í lífið. Þetta hefur þótt eftirsóknar-
vert á meðal erlendra háskóla þar
sem litið hefur verið á Íslendinga
sem fólk sem kann að vinna. Með því
að stytta framhaldsskólann þá finnst
mér að við séum að henda þessum
tækifærum alveg eins og við erum að
henda reynslu eldri borgara með því
að sópa þeim af vinnumarki um 67
ára aldur og stilla þeim inn í þjón-
ustuíbúðir til þess að hægt sé að
vera í friði fyrir þeim. Með þessu
erum við að loka mjög dýrmætum
auðlindum.“
Fólk vill ekki láta loka sig
inni
Guðrún segist finna fyrir því að
umræðan sé aðeins að breytast. „Ég
held að fólk sem er á miðjum aldri í
dag vilji ekki fara inn í þennan lok-
aða farveg þegar það fer að eldast.
Ekki hverfa algerlega af vettvangi. Ef
ég tala fyrir mig persónulega þá
myndi ég ekki vilja láta loka mig inni
á einhverjum afmælisdegi ef ég hefði
fulla heilsu og starfsþrek. Ég myndi
vilja vera þátttakandi í samfélaginu
og hafa áhrif á það eins ég geri í dag
og geta miðlað einhverju til kynslóð-
anna sem eru fyrir aftan mig. Hin
raunverulega lífsgæði eru fólgin í því
að vera hluti af samfélaginu, að vera
með í daglegu lífi og starfi.“
Eigum að miðla arfi
kynslóðanna
Guðrún segir að Íslendingar séu
efnuð þjóð og eigi að geta nýtt arf
kynslóðanna og fært hann frá einni
þeirra til annarrar. Af þeim ástæðum
eigi líf eldri borgara ekki að snúast
um rándýrar þjónustuíbúðir. Hús-
næðismálin eigi ekki að vera á odd-
inum vegna þess að Íslendingar eigi
nóg af því og spurningin sé bara um
hvernig það sé nýtt. „Eldri borgarar
þurfa að finna að gert sé ráð fyrir
þeim og þeir hafðir með í ákvarðana-
tökum um sín mál. Ef það verður þá
taka þeir sjálfir af skarið vegna þess
að þeir finna fyrir eigin styrk en ekki
þessari höfnun sem einkennir samfé-
lagið í dag.
Einstaklingsmiðuð
hugsun fyrir alla
Annað sem Guðrún kom að í um-
ræðunum á málþinginu um félags-
starf eldri borgara var atvinnuþátt-
taka þeirra og tök þeirra á að drýgja
tekjur sínar án þess að bætur þeirra
skerðist. „Það á ekki að refsa fólki
sem bæði vill og getur tekið þátt í at-
vinnulífinu eftir að eftirlaunaaldri er
náð. Fólk á að geta aukið við tekjur
sínar ef það vill. Tekjukerfið þarf að
vera þannig að fólk hafi svigrúm til
þess auka við tekjur sínar þó svo að
grunnlífeyrir þess sé tryggður fyrir
og skerðist ekki strax og atvinnutekj-
ur bætast við. Samfélagið nýtur góðs
af störfum þessa fólks og við megum
ekki líta þannig á að eldri borgarar
séu að græða einhver ósköp þó ein-
hverjar tekjur af vinnu komi inn í
bókhald þeirra. Þetta er eingöngu
spurningin um að fólk fái að njóta
þess styrks sem það hefur og mér
finnst ákveðin refsing felast í því fyr-
ir viðkomandi að fá ekki að auka
tekjur sínar. Við erum stöðugt að
tala um einstaklingsmiðað nám í
skólum þar sem gengið er til móts
við hvern einstakling á hans forsend-
um. Sama hugsunin gildir hins vegar
ekki í sambandi við fatlaða eða eldri
borgara sem fá hópafgreiðslu og það
sama á að gilda fyrir allan hópinn.
Þar gildir hin einstaklingsmiðaða
hugsun ekki.“
Göngustígar og kaffihús
Guðrún segir að eitt af því sem
sárlega vanti séu beinar hrað-
gönguleiðir og þá sérstaklega
göngustígar sem eru í beinni línu frá
einum stað til annars. „Hefðbundnir
göngustígar eru í kringum og utan-
um skipulagða þjónustukjarna. Hins
vegar á að skipuleggja gönguleiðir í
fluglínu milli hverfakjarnanna þan-
nig að gangandi komist fljótt milli
þeirra. Eldra fólk myndi nota slíkar
hraðgönguleiðir. Þá myndi gangandi
fólki fjölga og fleiri fara oftar út og
hittast og jafnvel að setjast niður og
spjalla saman. Ekki væri verra ef
fólkið gæti fari inn á kaffihús í leið-
inni á göngutorgunum sem væru
staðsett með góðu millibili. Þetta
myndi auka félagslega virkni eldra
fólksins og þá er ég ekki síst að tala
um það fólk sem hætt er að vinna en
er við sæmilega heilsu. Breiðholts-
hverfið er heppilegt að þessu leyti
vegna þess að þar ætti að vera auð-
velt að koma hrað-göngustígum fyrir
með göngutorgum, kaffihúsum og
fleiru. Það vantar sárlega kaffihús í
Breiðholtið.“ Guðrún kveðst að lok-
um skora á hugmyndaríkt fólk að
íhuga möguleika á kaffihúsarekstri í
Breiðholtinu sem hefur tengingu við
þá göngustíga sem fyrir eru í hverf-
inu og skapa þannig kaffihúsa-
göngu-hefð.
Eldri borgarar eiga
að vera virkir í þjóðfélaginu
Guðrún Þórsdóttir í ræðustól á málþinginu í Gerðubergi.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson borgarfulltrúi ræðir við Pál Gíslason, lækni
og fyrrum borgarfulltrúa í Reykjavík, og Soffíu Stefánsdóttur eigin-
konu hans á málþinginu um félagsstarfa eldri borgara. Páll hefur
unnið mikið að málefnum eldri borgara á undanförnum árum.