Fréttatíminn - 10.07.2015, Qupperneq 18

Fólk sem
hefur aflað
sér sérfræði-
menntunar
á sínu sviði
þarf líka
að sjá það
í launaum-
slaginu.
Barátta
fólks í
BHM er
pólitísk
barátta
Þórunn Sveinbjarnardóttir lenti beint í hringiðu mikilla átaka
á vinnumarkaði þegar hún var kjörin formaður BHM í apríl,
tveimur vikum eftir að verkfallsaðgerðir hófust. Þrátt fyrir að
hafa sagt skilið við stjórnmálin árið 2011, eftir að hafa setið í
ríkisstjórninni sem sat við stjórnvölinn þegar efnahagshrunið
reið yfir, er ljóst að pólitíkin er henni enn ofarlega í huga. Hún
hefur þó ekki áhuga á að bjóða sig fram til forseta, líkt og
stungið hefur verið upp á við hana. Vinnumarkaðspólitíkin á
nú hug hennar allan. Hún segir hrunið hafa breytt öllu – og að
þjóðin sé rétt nú fyrst að vinna sig út úr því. Þórunn er móðir 13
ára stúlku sem hún ættleiddi frá Kína. Þær mæðgur fóru saman
í upprunaferð til Kína, sem gaf báðum mikið.
Þ órunn Sveinbjarnardóttir, fyrrverandi ráðherra og þingmaður Samfylkingar-
innar, var kjörin formaður BHM í
apríl síðastliðnum. Þá höfðu verk-
fallsaðgerðir 18 aðildarfélaga
bandalagsins staðið yfir í tvær vikur
og lenti Þórunn því beint í hringiðu
mikilla átaka á vinnumarkaði sem
ekki enn sér fyrir endann á. Eftir tíu
vikna verkfall setti löggjafinn lög
um bann við verkfalli en í kjölfarið
stefndi BHM ríkinu á þeim forsend-
um að lögin væru brot á stjórnar-
skrárvörðum rétt BHM-félaga til að
semja um kaup og kjör. Málflutn-
ingur fór fram í héraðsdómi síðast-
liðinn mánudag og er búist við dómi
þann 15. júlí. „Rökin sem færð eru
fram af ríkinu um neyðarástand
halda ekki,“ segir Þórunn. „Verk-
fallsréttur er takmarkaður hjá opin-
berum starfsmönnum að því leyti
að þegar á svona aðgerðum stendur
eru starfandi undanþágunefndir
sem hafa beinlínis það hlutverk að
afstýra neyð. Þannig var það hjá öll-
um okkar stéttum sem tóku þátt í
aðgerðunum, hvort sem það voru
dýralæknar, ljósmæður eða aðrir,“
segir hún.
Um síðustu mánaðamót var gerð-
ardómur skipaður til þess að úr-
skurða um kjör aðildarfélaganna,
eins og kveðið var á um í lögunum
sem Alþingi setti 13. júní síðastlið-
inn. BHM hefur gert athugasemdir
við forsendurnar sem lögin setja
gerðardómi en að sögn Þórunnar
lögbinda þær nánast lokatilboð rík-
isvaldsins. „Ég hef haldið því fram
að það sé beinlínis ósvífni að setja
þetta í lagatexta. Þarna er verið að
lögbinda tilboð ríkisvaldsins sem
voru í raun þannig að þau hefðu get-
að verið samin á skrifstofu Samtaka
atvinnulífsins. Ástæðan fyrir því að
ég segi að þetta sé ósvífni er að
ríkisvaldið er vinnuveitandi og ætti
því að vita hvert launa- og starfs-
umhverfi opinberra starfsmanna
er. Það er gjörólíkt launa- og starfs-
umhverfi fólks á almennum vinnu-
markaði og því ekki hægt að bera
saman kjarasamninga á almennum
markaði og hinum opinbera eða
yfirfæra þá óbreytta. Opinberir
starfsmenn semja ekki um mark-
aðslaun, þeim er raðað í launaflokka
og þar sitja þeir þangað til annað
er ákveðið í kjarasamningum en á
almenna markaðnum er samið um
lágmarkstaxta sem síðan er hlaðið
ofan á þegar fólk semur beint við
vinnuveitandann í launaviðtölum,
eins og þekkt er,“ bendir Þórunn á.
Hún segir jafnframt skorta mik-
ið upp á skilning ríkisvaldsins sem
vinnuveitanda á mikilvægi háskóla-
menntunar. „Innan raða BHM eru
háskólamenntaðir sérfræðingar
sem sinna mjög mikilvægum störf-
um, hvort sem það er í heilbrigðis-
þjónustu, hjá sýslumanni eða ann-
ars staðar. Þetta er oftast þjónusta
sem ríkinu ber að veita lögum sam-
kvæmt og þess vegna er það ábyrgð-
arhluti ríkisins að full mönnun sé í
þessum stéttum, nýliðun sé eðlileg
og að fólk langi til að vinna þessi
störf. En það þarf líka að borga fyrir
þau. Fólk sem hefur aflað sér sér-
fræðimenntunar á sínu sviði þarf
líka að sjá það í launaumslaginu
að það hafi lagt á sig margra ára
háskólanám, auk þess að stofna
til skulda við Lánasjóðinn ásamt
seinkun á innkomu sinni á vinnu-
markaðinn. Það þarf að bera eitt-
hvað úr býtum fyrir þessa fjárfest-
ingu. Að auki er þetta er ekki bara
fjárfesting einstaklingsins heldur
líka samfélagsins. Þekking skapar
góða þjónustu, tækniframfarir og
byggir undir gott samfélag. Það hef-
ur valdið mér djúpum vonbrigðum
að horfast í augu við skilningsleysi
ríkisvaldsins sem vinnuveitanda á
þessum sameiginlegu hagsmunum
félaga BHM og ríkisins. Ég gekk
reyndar út frá því að ríkisvaldið
hefði á þessu skilning, kannski var
það barnaskapur, en komst svo fljótt
að því að það var ekki þannig,“ segir
Þórunn.
Spurð út í átökin sem fylgja kjara-
viðræðum segir hún að því miður
sé það svo að samskipti á vinnu-
markaði, eins og samskipti annars
staðar í samfélaginu, einkennist af
miklum átökum. Þau gera það enn,
en þannig þarf það ekki að vera.
Að sjálfsögðu er tekist á um brýna
hagsmuni en það má gera með mál-
efnalegum hætti. Þótt það geti orðið
harkaleg átök þá finnst mér óheil-
brigt að leggja upp með að það hljóti
að verða átök í kringum kjarasamn-
inga,“ segir hún og bendir á að BHM
hafi ríkan vilja til þess að fara í vinnu
við endurskoðun á vinnumarkaðs-
módelinu með það fyrir augum
að færa það nær því sem þekkist á
hinum Norðurlöndunum. „Þar hafa
aðilar; ríkisvaldið, atvinnurekendur
og verkalýðshreyfingin, komið sér
saman um ákveðið skipulag á vinnu-
markaði sem ég held að við ættum
að líta til. Áherslan er á meiri sam-
vinnu og sameiginlega markmiðs-
setningu og sömu sýn á það hvernig
við vinnum þessi mál og hvert skuli
stefna. Því verður ekki komið á í
miðjum verkfallsaðgerðum heldur
þarf að vinna skipulagt að breyting-
unum yfir langan tíma og ná um þær
sátt,“ segir hún.
Enn í pólitík
Þórunn er augsýnilega enn í póli-
tík. Hún skellir upp úr þegar hún
er spurð að því. „Já, því hefur verið
haldið fram. Hagsmunabarátta há-
skólafólks hér innan BHM og bar-
átta okkar fyrir bættum kjörum
okkar fólks er að sjálfsögðu pólitísk
barátta, hún getur eiginlega ekki
orðið neitt annað. Við reynum að
segja fólki að fjárfesting í menntun
sé góð fyrir samfélagið og einstak-
linginn og menntun beri að meta til
launa – því miður er það þannig að
það er enn fullt af fólki á Íslandi sem
telur það hreinlega ekki nauðsyn-
legt að meta menntun til launa, ég
skil ekki alveg þá lífssýn og tel því
að það sé starf okkar hér að leiða
fólki það fyrir sjónir að allir hafi hag
af því að hér búi vel menntuð þjóð,
háskólamenntaðir búi við sæmileg
kjör og vilji búa og starfa á Íslandi,
því að það sé best fyrir samfélagið
sem heild. Ef það er pólitík þá, „so
be it“,“ segir Þórunn og hlær.
Var sennilega dálítið „búin á
því“
Aðspurð segist hún ekki sakna
„hinnar“ pólitíkurinnar. „Nei, en
reynslan sem ég bý að er mikil og
góð.“ Þegar hún er jafnframt spurð
hvers vegna hún hætti á þingi árið
2011 eftir að hafa setið sem ráð-
herra í ríkisstjórn segir hún fyrir
því margar ástæður. „Eftir á að
hyggja var ég sennilega dálítið
„búin á því“ þegar ég hætti á þingi.
Þetta voru þannig tímar að hvert ár
er í rauninni nokkur ár hvað varðar
reynslu og annað,“ segir Þórunn.
Þegar hún er spurð hvernig það
hafi verið að sitja í hrunstjórninni
svokölluðu tekur hún sér langa pásu
áður en hún svarar: „Það voru mjög
mikil forréttindi að því leyti að ég
fékk að gegna embætti umhverfis-
ráðherra og að sinna mínum hjart-
ans málum. Það var frábært. En um
leið kynntist ég því mjög vel hvernig
stjórnarsamstarf tveggja flokka fer
fram og öllum þeim málamiðlunum
sem eiga sér stað og því hvað það
getur verið erfitt, bæði að kyngja
þeim og einnig að standa með þeim
eins og alltaf þarf. Þannig var þetta
ekki slæm reynsla, heldur reynsla
sem er mjög verðmæt. Maður skil-
ur betur hvað gengur á í slíku sam-
starfi,“ segir hún.
„En hrunið breytti öllu,“ heldur
hún áfram. „Hrunið breytti öllu í
þessu samfélagi. Það breytti öllu
fyrir stjórnmálin – við erum rétt að
byrja að vinna okkur út úr því. Auð-
vitað var þetta hrikalega töff tími,
bæði það að vera á vaktinni þegar
bankarnir hrundu og ekki síður úr-
vinnslan, ekki síður. Ég er ekkert
að segja að það hafi verið eitthvað
erfiðara fyrir stjórnmálamenn en
aðra, held þetta hafi bara verið erfitt
fyrir alla. En þegar maður horfi til
baka þá sér maður hvað voru réttar
ákvarðanir, mjög erfiðar, en nauð-
synlegar og réttar en líka hvað hefði
mátt betur fara,“ segir Þórunn.
Þegar hún er innt nánar eftir
þessum réttu og röngu ákvörðunum
segir hún að réttu, erfiðu ákvarðan-
irnar hafi verið neyðarlögin og sam-
starfið við AGS. „Það voru grund-
vallarákvarðanir sem voru erfiðar
en nauðsynlegar. Það var hins vegar
rangt af okkur að halda svona fast
í fyrsta IceSave samninginn. Það
voru mistök. Við hefðum ekki átt að
gera það,“ segir hún.
Hjartað slær enn fyrir Sam-
fylkinguna
Þórunn segir mikilvægt að Íslend-
ingar læri af reynslu sinni af hruninu.
„Við höfum vonandi lært að svona
bóluástand má ekki verða aftur. Við
megum ekki vanrækja þá skyldu okk-
ar að sinna almennilegu eftirliti, hvort
sem það er með fjármálastofnunum
eða öðrum lykilstofnunum í samfé-
laginu. Hrunið hlýtur jafnframt að
kenna stjórnmálafólki að það verði að
komast út úr þessum átakastjórnmál-
um, það er nauðsynlegt fyrir þjóðina.
Sem betur fer er það að gerast. Það er
að minnsta kosti skýr vilji hjá kjósend-
um til þess og það eru þeir sem velja
stjórnmálamennina til verka. Þau
sem eru með opin eyru heyra kröf-
una enda er ljóst hvernig myndi fara
ef yrði kosið til þings í dag,“ segir hún.
„Hrunið breytti öllu
í þessu samfélagi.
Það breytti öllu
fyrir stjórnmálin – við
erum rétt að byrja að
vinna okkur út úr því.
Auðvitað var þetta
hrikalega töff tími,
bæði það að vera á
vaktinni þegar bank-
arnir hrundu og ekki
síður úrvinnslan, ekki
síður,” segir Þórunn
Sveinbjarnardóttir,
formaður BHM. Myndir/
Hari
Framhald á næstu opnu.
18 viðtal Helgin 10.-12. júlí 2015