Húnavaka - 01.05.1982, Qupperneq 78

76
HÚNAVAKA
útgáfustjórn Svipa og sagna sér vel vitandi um takmarkanir þær sem á
þáttagerðinni voru. Föðurtún Páls Kolka falla einnig nokkuð vel inn í
ofangreinda lýsingu. Það einkenni sagnaþáttahefðarinnar að per-
sónugera flesta hluti og segja hverja sögu sem persónusögu brautryðj-
enda, mikilmenna eða annarra, er aðaleinkenni flestra meiri háttar
sagnaritara Austur-Húnvetninga sem hér er um rætt. Bjarni í
Blöndudalshólum er helsta undantekningin. Hann leitar hagsögu-
legra skýringa á þeim breytingum sem orðið hafa á atvinnuháttum til
lands og sjávar og hann kemst næst því að skrifa raunverulega at-
vinnusögu. Þar má t.d. benda á greinar hans um Búnaðarfélag
Sveinsstaðahrepps og harðindin 1881-1887 sem áður er vitnað til.
Austur-húnvetnsk sagnaritun á 20. öld komst fyrst á verulegan skrið
um og eftir 1940. Húnvetningafélagið í Reykjavík og Sögufélagið
Húnvetningur voru bæði stofnuð á árinu 1938 og á stefnuskrám
beggja eru ákvæði um skráningu og varðveislu sögulegs fróðleiks.
Hvers vegna aukinn áhugi brýst fram á þessum tíma er ekki gott að
segja um, en áhugi á byggðasöguritun var ekkert sérhúnvetnskt fyrir-
brigði og bent hefur verið á að sams konar áhugi hafi vaknað á
svipuðum tíma í ýmsum nágrannalöndum okkar.2 Eins hafði áhugi á
héraðssöguritun verið lengi fyrir hendi svo sem Húnvetningasaga og
Skagstrendinga saga og Skagamanna eru gleggst dæmi um. Sérstök
héraðssögufélög voru hins vegar ekki stofnuð fyrr en á fjórða áratug 20.
aldar og hið fyrsta þeirra var Félagið Ingólfur, stofnað 1934. Ingi
Sigurðsson hefur fært að því líkur að þennan áhuga megi að einhverju
leyti rekja til Alþingishátíðarinnar 1930.3 Líklegra er þó að um þetta
leyti hafi verið á orðnar þær breytingar á atvinnuháttum og búsetu
fólks í landinu að félagsleg þörf fyrir fróðleik sem þennan hafi farið
hraðvaxandi. Hin öra þéttbýlismyndun, sem fylgdi í kjölfar iðnvæð-
ingar í sjávarútvegi, kallaði einnig á róttækar breytingar í landbún-
aði og menn tóku hvarvetna að gera sér grein fyrir því að gamli tíminn
var að kveðja. Slíkar aðstæður ýta ætíð undir kröfur um varðveislu á
eldri fróðleik. Eftir stríð komu hér einnig til bættur efnahagur fólks og
meiri tómstundir, og þá um leið stöðugt vaxandi markaður fyrir
prentað sögulegt efni.
Sögufélagið Húnvetningur hafði lifað sitt fegursta um 1960 og
Húnavaka hóf göngu sína árið 1961. Hún er nú eitt 10-12 héraða-
timarita sem út koma nokkuð reglulega og birtir hvert um sig meira
eða minna af sögulegu efni. Hún hefur þá sérstöðu að að henni stendur