Morgunblaðið - 02.05.2015, Side 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. MAÍ 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þess erminnst umþessar
mundir að fjörutíu
ár eru liðin frá því
að Saigon, höf-
uðborg Suður-
Víetnams, sem nú heitir Ho
Chi Minh-borg til heiðurs hin-
um fallna foringja komm-
únista Norður-Víetnama, féll í
hendur hersveita þeirra.
Mörgum eru enn í fersku
minni fréttamyndir frá sendi-
ráði Bandaríkjanna, þar sem
starfsfólk þess flýtti sér að
komast um borð í þyrlu, sem
myndi flytja fólkið í öruggt
skjól. Á sama tíma voru mynd-
irnar táknmynd fyrsta ósig-
ursins sem risaveldið hafði
beðið í styrjöld.
Segja má að Víetnam-
stríðið hafi læðst upp að
Bandaríkjamönnum, sem hófu
þátttöku sína á því að senda
Suður-Víetnömum nokkra
„hernaðarráðunauta“, sem
síðar urðu fleiri og fleiri, þar
til mikið af herstyrk Banda-
ríkjanna var farið í að halda
Suður-Víetnam úr klóm Norð-
ur-Víetnama. Á sama tíma
varð erfiðara og erfiðara að
útskýra fyrir almenningi bæði
í Bandaríkjunum og í Evrópu
hvers vegna nauðsynlegt væri
fyrir mesta herveldi heims að
halda hlífiskildi yfir ríki, sem
virtist ekki einu sinni njóta al-
menns stuðnings meðal sinna
eigin þegna.
En jafnframt varð sífellt
erfiðara fyrir Bandaríkin að
snúa við og draga úr þátttöku
sinni, þar sem í hugarfari
kalda stríðsins varð hver ósig-
ur Bandaríkjanna að sigri
Sovétríkjanna, og fræg varð
kenningin um að Suður-
Víetnam yrði ein-
göngu fyrsti
„dómínó-
kubburinn“,
þannig að öll Suð-
austur-Asía
myndi verða
kommúnismanum að bráð, ef
Bandaríkin brygðust á ögur-
stundu. Þó að óttinn við
kommúnismann hafi verið
rökréttur, þar sem engin leið
var að vita á þessum tíma
hvernig kalda stríðið færi,
reyndist kenningin um dóm-
ínó-kubbinn ekki rétt nema
að litlu leyti. En eftir sátu
Bandaríkjamenn með
skömmina að hafa brugðist
bandamanni sínum og skilið
eftir í klóm norðursins með
friðarsamningunum 1973.
Fjörutíu árum síðar eru
minningar stríðsins enn í
fersku minni í Víetnam, enda
máttu almennir borgarar
beggja vegna víglínunnar
þola ýmsar búsifjar. Þrjár
milljónir Víetnama féllu, auk
þess sem milljónir til viðbótar
þjáðust af völdum stríðsins.
Fjörutíu ár hafa ekki dugað
þar, ekki frekar en í Banda-
ríkjunum, til þess að græða
þau sár sem Víetnamstríðið
opnaði.
Dómínó-kubburinn féll en
hrakspárnar rættust ekki. Í
mörgum ríkjum Asíu eru nú
öflug lýðræðisríki sem standa
vel efnahagslega. Í sam-
anburði við þau hafa Víet-
namar nú mátt þola stjórn
kommúnista í fjörutíu ár með
þeim fyrirsjáanlegu afleið-
ingum að landið er enn í hópi
fátækari ríkja heims. Það
hlýtur að teljast með verri af-
leiðingum hins misráðna
stríðs.
Fjörutíu ár eru frá
lokum Víetnam-
stríðsins, fyrsta
ósigurs risaveldisins}
Þegar „dómínó-
kubburinn“ féll
Borgarsjóðurvar rekinn
með 2,8 milljarða
króna halla á síð-
asta ári, en fjár-
hagsáætlun hafði
gert ráð fyrir
hálfs milljarðs hagnaði af
rekstrinum. Þetta er niður-
staðan þrátt fyrir að skatt-
tekjur hækki á milli ára.
Niðurstaða reksturs
Reykjavíkurborgar er með
öðrum orðum verulegt
áhyggjuefni og augljóst að
borgaryfirvöld verða að end-
urskoða áherslur sínar við
stjórn borgarinnar.
Það hlýtur til að mynda að
vera umhugsunarefni fyrir þá
sem marka stefn-
una að tekjur af
sölu bygginga-
réttar skuli hafa
verið 1,2 millj-
örðum króna und-
ir áætlun.
Borgin er í vanda. Þar er
ekki hvatt til uppbyggingar
og vaxtar en áhersla þess í
stað á að þrengja að borg-
urunum og þvælast fyrir
þeim. Sú stefna hentar ekki
lifandi borg þar sem kraftur
ætti að vera í fyrirrúmi í stað
þröngsýni og sérviskusjón-
armiða. Afleiðingar þeirra
sjónarmiða sjást nú æ víðar í
borginni, jafnvel í ársreikn-
ingnum.
Stefna borgaryfir-
valda endurspeglast
nú í hallarekstri
síðasta árs}
Neikvæð afkoma Reykjavíkur S
tundum er raunveruleikinn svo
furðulegur að hann trompar ótrú-
legustu bíómyndir. Tvö slík dæmi,
sem tengjast beint og óbeint um-
ræðunni um staðgöngumæðrun,
hafa komið upp í hinum fjarlæga heimi fræga
fólksins á síðustu misserum.
Í öðru þeirra eru hin kólumbísk-ameríska
leikkona Sofía Vergara, og fyrrverandi unnusti
hennar, kaupsýslumaðurinn Nick Loeb, í aðal-
hlutverkum. Þegar ástin var ný og allt lék í
lyndi lét parið frysta fósturvísa, sem búnir voru
til úr eggi Vegara og sæði Loeb. Ætlunin var að
nota staðgöngumóður til að ganga með barnið
eða börnin, en bæði undirrituðu samning sem
m.a. fól í sér að fósturvísarnir yrðu ekki notaðir
án samþykkis beggja. Tvær tilraunir misfórust
og að lokum skildi leiðir, en nú hefur Loeb farið
fram á að fá forræði yfir þeim tveimur fósturvísum sem
eftir eru. Ber hann því við að samkvæmt trú hans hafi líf
þegar orðið til og að vilji Vergara um að fósturvísarnir
verði áfram á ís um ókomin ár, jafngildi því að drepa þá.
Það er óþarfi að taka afstöðu til að skilja að hér er um að
ræða dæmi um það hversu mörg álitamál geta komið upp
þegar hugmyndin um barn er enn á frumstigi og aðferð-
irnar til að láta það verða að veruleika eru orðnar jafn
margar og raun ber vitni. Þau eru mýmörg og það er eng-
um greiði gerður með því að taka ekki umræðuna, þó að
hún geti vissulega vakið erfiðar spurningar.
Hitt dæmið sem ratað hefur í slúðurblöðin vestanhafs er
flóknara, en það snýr að sjónvarpskonunni
Sherri Shepherd og fyrrverandi eiginmanni
hennar, Lamar Sally. Þau ákváðu að eignast
barn með því að nota gjafaegg, sæði Sally og
staðgöngumóður. Þegar staðgöngumóðirin var
komin sex mánuði á leið fór Shepherd fram á
skilnað og vildi ekkert með barnið hafa. Upp-
hófust þá málaferli sem lauk í síðustu viku,
þegar dómari úrskurðaði að Shepherd væri
sannarlega móðir barnsins og bæri á því fjár-
hagslega ábyrgð.
Allt virðist þetta farsakennt og ótrúlegt, en
fyrrnefnd dæmi eru alls ekki fjarstæðukennd
þótt viðkomandi persónur séu þekktar. Með
einfaldri leit á netinu er hægt að finna fréttir
og frásagnir af þeim mörgu erfiðu aðstæðum
sem upp geta komið þegar allt að fimm ein-
staklingar, og jafnvel fleiri, geta gert kröfu í
barn, og þær kröfur þarf að meta út frá lögum, samn-
ingum og tilfinningum. (Einstaklingarnir fimm eru þá tvö
ætluð foreldri, tveir kynfrumugjafar og staðgöngumóðir.)
Bandaríkin eru reynar vont dæmi, þar sem lög eru afar
ólík milli ríkja og ekkert fjallað um málaflokkinn í alríkis-
löggjöfinni. Og sem betur fer má ætla að erfið mál af þessu
tagi séu undantekningar. En þegar hugmyndin um barn
er ekki lengur bara hugmynd, heldur fullmótaður ein-
staklingur, er velferð hans í húfi, og fleira er undir, eins og
réttur kvenna til að velja. Því skulum við á Íslandi ætla
okkur góðan tíma í umræðuna áður en við ákveðum nokk-
uð. holmfridur@mbl.is
Hólmfríður
Gísladóttir
Pistill
Barneignir eru flókið mál
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Aðeins 18 starfsdagar erueftir á Alþingi á þessu lög-gjafarþingi, þar af 12 þing-fundardagar. Samkvæmt
starfsáætlun Alþingis er þingfrestun
áætluð 29. maí nk. og eldhúsdags-
umræður eiga að fara fram 27. maí.
Starfsáætluninni hefur verið breytt
og tveimur þingfundardögum bætt
við 4. og 5. maí, á kostnað nefnda-
funda sem vera áttu þá daga. Er
fastanefndum ætlað að funda fyrir
hádegi þá daga.
Ríkisstjórnin og þingmenn bæði
í meiri- og minnihluta ráðgera að
koma mörgum þingmálum í gegn en
síðdegis sl. fimmtudag var staðan sú,
samkvæmt vef Alþingis, að búið var
að samþykkja 47 mál sem lög frá
þinginu, 54 biðu 1. umræðu, 79 mál
voru í nefnd, 13 biðu 2. umræðu og
fimm biðu 3. umræðu. Búið er að
leggja fram um 200 frumvörp á Al-
þingi í vetur, þar af um 130 frá ráð-
herrum ríkisstjórnarinnar.
Haftafrumvörp ráða miklu
Óvissa er um hvenær boðuð
frumvörp um afnám gjaldeyrishafta
verða lögð fram og geta þinglokin
ráðist töluvert af því. Erfið staða á
vinnumarkaði, með boðuð verkföll
tugþúsunda launþega í maí, gæti haft
áhrif á það hvenær eða hvort frum-
vörpin líta dagsins ljós. Komi þau
fram skömmu fyrir þinglok er talið
líklegt að þingstörf dragist.
Þingflokksformenn stjórnar-
flokkanna eru eftir sem áður bjart-
sýnir á að þinginu takist að ljúka
störfum fyrir maílok. Eftir þeirri
áætlun sé unnið og ekkert farið að
ræða enn möguleikana á sumarþingi.
Ragnheiður Ríkharðsdóttir, for-
maður þingflokks Sjálfstæðisflokks-
ins, segir að með því að bæta við
þingfundardögum í næstu viku hafi
áætlunin verið að koma frumvörpum,
sem biðu 1. umræðu, til umsagnar.
„Vissulega er skammur tími til
stefnu en það er eindregin ósk þing-
forseta að starfsáætlunin haldi.
Vinnuvikurnar í maí eru stuttar en
það hefur komið upp áður að síðustu
þingdagarnir séu annasamir. Það
mun væntanlega ráðast af mikilvægi
mála og samkomulagi meiri- og
minnihluta, hvaða mál fara áfram,“
segir Ragnheiður.
Hún nefnir ýmis stór og umdeild
þingmál, eins og rammaáætlunina og
makrílfrumvarpið, sem á eftir að af-
greiða, einnig stjórnarráðsfrumvarp
forsætisráðherra um staðsetningu
stofnana. Þá nefnir Ragnheiður
frumvarp fjármálaráðherra um op-
inber fjármál og gerð fjárlaga. Þar
hafi að vísu allir þingflokkar komið
að málum og ætti því að klárast í sátt.
„Frumvarp um afnám hafta er í
smíðum og það mun ráðast af inni-
haldinu og aðkomu stjórnarandstöð-
unnar hvernig afgreiðslu það fær.
Við erum sammála um að því máli
verður að ljúka með einum eða öðr-
um hætti. Það hefur tekið langan
tíma að komast út úr höftunum,“ seg-
ir hún. Varðandi möguleika á sum-
arþingi bendir Ragnheiður á fyr-
irhuguð hátíðarhöld um miðjan júní í
tilefni af 100 ára afmæli kosning-
arréttar kvenna.
Bjartsýn á þinglok
„Ef þingstörfin ganga áfram
eins vel og þau gera núna þá er ég
bjartsýn á að okkur takist að klára
þetta,“ segir Þórunn Egilsdóttir, for-
maður þingflokks Framsóknar-
flokksins. Spurð hvort til greina komi
að fjölga starfsdögum í maí með
vinnu á laugardögum segir Þórunn
það ekki hafa verið rætt.
Hún segir mesta áherslu
vera lagða á að koma í gegn
helstu málum ríkisstjórnarinnar,
eins og sjávarútvegsfrumvörpum,
rammaáætlun, húsnæðismálum
og fjármálum ríkisins. „Það
er ekki komin dagsetning
en fer að styttast í
þetta,“ segir Þórunn,
spurð hvenær frum-
vörp um afnám haft-
anna koma fram.
Óljóst hvort Alþingi
heldur starfsáætlun
Morgunblaðið/Ómar
Austurvöllur Nái starfsáætlun Alþingis fram að ganga fara þingmenn í
sumarfrí föstudaginn 29. maí. Óvissa er um hvort sú áætlun stenst.
„Ég leyfi mér nú bara að vitna til
skáldsins, Einars Benedikts-
sonar, að vilji er allt sem þarf,“
segir Einar K. Guðfinnsson, for-
seti Alþingis, spurður hvort það
takist að ljúka þingstörfum á til-
settum tíma. „Ég er maður
bjartsýninnar og trúi því að okk-
ur sé unnt að ljúka þinginu á
áætluðum tíma. Ég leyni því ekk-
ert að það gæti orðið snúið en
það er bara ekki komið að því að
átta sig á hvernig það mun
ganga. Þingstörfin undanfarna
daga og vikur hafa gengið vel og
miklar og málefnalegar umræð-
ur farið fram um ýmis mál,“ seg-
ir hann.
Ýmsum stórum stjórnarfrum-
vörpum er ólokið og nefnir Einar
sem dæmi sjávarútvegs-
frumvörpin og rammaáætlunina.
Hann telur samt sem áður að
hægt sé að ljúka málunum,
sé vilji til þess. „Við höf-
um oft séð það áður að
mörg mál hafa verið af-
greidd á skömmum tíma
á síðustu dögum þings-
ins.“ Hvenær vænta
megi frumvarpa um
afnám gjaldeyris-
hafta segist Einar
ekki hafa vitn-
eskju um það.
Vilji er allt
sem þarf
FORSETI ALÞINGIS
Einar K.
Guðfinnsson