Fréttablaðið - 08.07.2015, Blaðsíða 18

8. júlí 2015 MIÐVIKUDAGUR| SKOÐUN | 18
1. maí sl. fékk ófaglært verkafólk
27-31 þús. kr. kauphækkun á mán-
uði samkvæmt nýjum kjarasamn-
ingum við Samtök atvinnulífsins.
Það eru þeir launalægstu á meðal
verkafólks sem fengu þessa hækk-
un. Samkvæmt þessum samning-
um eiga laun að hækka í 300 þús-
und kr. á þremur árum. Aldraðir
og öryrkjar eiga að mínu mati að fá
sömu hækkun á sínum lífeyri frá
almannatryggingum.
Lífeyrir hækki í 321 þúsund
Aldraðir og öryrkjar eiga að mínu
mati að fá 27-31 þúsund króna
hækkun á lífeyri á mánuði frá TR
frá 1. maí sl. og síðan á lífeyrir
aldraðra og öryrkja að hækka í 300 þús-
und krónur á mánuði á þremur árum eins
og hjá verkafólki. Ég tel að vísu eðlilegra
að lífeyrir hækki í 321 þúsund á mánuði í
samræmi við neyslukönnun Hagstofunnar.
Það er meðaltalsneysla einhleyp-
inga í dag. Eldri borgarar þurfa
sömu upphæð.
Hvers vegna tel ég að aldraðir og
öryrkjar eigi að fá sömu hækkun
og verkafólk? Jú, vegna þess að í
lögum stendur að taka eigi mið af
launabreytingum við ákvörðun líf-
eyris og lífeyrir aldrei að hækka
minna en vísitala neysluverðs.
Áður stóð í lögunum að hækka ætti
lífeyri í samræmi við hækkun lág-
markslauna. Þegar orðalaginu var
breytt sagði þáverandi forsætis-
ráðherra, Davíð Oddsson, að nýja
orðalagið væri hagstæðara öldr-
uðum og öryrkjum. Með hliðsjón
af þeirri yfirlýsingu tel ég að líf-
eyrisþegar eigi rétt á sömu kjarabótum og
verkafólk nú.
Stjórnvöld þverskallast við
Það kemur ekki á óvart að stjórnvöld reyni
að þverskallast við að greiða öldruðum og
öryrkjum þá hækkun lífeyris sem þess-
um aðilum ber. Eins og fram kom í síðustu
grein minni í Fréttablaðinu um kjör aldr-
aðra hafa stjórnvöld ítrekað reynt að koma
sér hjá því að greiða lífeyrisþegum lög-
bundnar hækkanir. Stjórnvöld hafa þver-
skallast við að greiða öldruðum og öryrkj-
um lögbundnar kjarabætur eða klipið
duglega af þeim.
Mannréttindabrot að sniðganga lífeyrisþega
Þorsteinn Pálsson, fyrrverandi forsætis-
ráðherra og formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, sagði í viðtali í útvarpsþættinum Á
Sprengisandi að ríkisstjórnin kæmist ekki
upp með það að láta aldraða og öryrkja
ekki fá kjarabætur eins og launþega. Og
það er mergurinn málsins. Ríkisstjórn-
in getur þverskallast við í þessu efni og
tafið málið eitthvað en hún kemst ekki hjá
því að hækka lífeyri aldraðra og öryrkja,
þegar nálega allir launþegar landsins eru
að fá kauphækkun. Það er hreint mann-
réttindabrot að neita lífeyrisþegum um
hliðstæðar kjarabætur og launþegar fá.
Fjármálaráðherra hefur verið of fljótur á
sér þegar hann lýsti því yfir á Alþingi að
aldraðir og öryrkjar fengju ekki hækkun
lífeyris í kjölfar nýrra kjarasamninga.
Alþingi taki í taumana
Ef ríkisstjórnin leiðréttir ekki lífeyri aldr-
aðra og öryrkja til samræmis við launa-
breytingar láglaunafólks verður Alþingi að
taka í taumana, taka fram fyrir hendurnar
á ríkisstjórninni og ákveða að hækka líf-
eyri aldraðra og öryrkja til samræmis við
launahækkanir verkafólks. Alþingi hefur
valdið og þar er meirihluti fyrir þessari
sjálfsögðu leiðréttingu.
Aldraðir fái sömu hækkun og launþegar
Lífeyrismál eru eitt
stærsta viðfangsefnið í
viðræðum grískra stjórn-
valda við lánardrottna
sína. Lánardrottnar gagn-
rýna Grikki fyrir kostn-
aðarsamt lífeyriskerfi. Á
sama tíma blása samtök
eldri borgara í Grikklandi
til mótmælaaðgerða gegn
frekari skerðingu lífeyr-
is. Fimmti hver Grikki er
orðinn 65 ára og ef tekið
er tillit til þeirra sem fara
snemma á eftirlaun lætur nærri að
lífeyrisvandinn varði allt að þriðj-
ung kjósenda. Svo má bæta við 50%
atvinnuleysi ungmenna sem reiða
sig í mörgum tilvikum á lífeyri for-
eldra.
Samtök atvinnulífsins í Grikk-
landi telja að helmingur allra
fjölskyldna í landinu reiði sig á
almannatryggingakerfið. Lánar-
drottnar eiga þannig í óbeinum
viðræðum við stóran hluta grísku
þjóðarinnar, sem sættir sig ekki við
frekari niðurskurð. Opinber útgjöld
Grikkja hafa verið skorin að beini
og nú beinist athygli að lífeyris- og
skattamálum.
Gjörólík lífeyriskerfi
Áður en Grikkir rötuðu í vandræði
sín státuðu þeir af örlátasta lífeyr-
iskerfi Evrópu, svokölluðu gegnum-
streymiskerfi. Slíkt kerfi er aðal-
lega fjármagnað með sköttum,
sem er í grundvallaratriðum ólíkt
til dæmis íslenska kerfinu þar sem
hver kynslóð leggur á starfsævinni
í sjóði til efri áranna. Í þessu ljósi
er áhugavert að fylgjast með gangi
mála í Grikklandi.
Umbætur voru gerðar á gríska
kerfinu 2010 en samt
greiða Grikkir um 17,5%
landsframleiðslu sinnar
til lífeyrismála. Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn (AGS)
leggur ríka áherslu á að
hlutfallið verði lækkað í
16%, fyrr geti hann ekki
samþykkt frekari fyrir-
greiðslu. Þess má geta til
samanburðar að Íslending-
ar greiða 6% landsfram-
leiðslu sinnar til lífeyris-
mála.
Flett var ofan af brotalömum
og spillingu í gríska kerfinu 2010.
Það er mörgum geymdur en ekki
gleymdur ímyndarskellur fyrir
Grikki. Á daginn kom að 90.000
greiðslur úr kerfinu runnu að
stórum hluta til látinna eða til fólks
sem var í fullri vinnu en jafnframt
á örorkubótum. Hlutfall bótasvika
nam 3,4% af heildargreiðslum líf-
eyris!
Þá sæta Grikkir gagnrýni fyrir að
hækka lífeyrisaldur í orði en ekki á
borði. Lánardrottnar krefjast þess
að lífeyrisaldur verði hækkaður í
raun til að spara útgjöld. Grikk-
ir hækkuðu vissulega lífeyrisald-
ur karla í 67 ára en áhrifin láta á
sér standa vegna þess að hátt í 600
starfsstéttir njóta undanþágu og
fá að fara fyrr á eftirlaun vegna
hættulegra eða erfiðra vinnuskil-
yrða. Slökkviliðsmenn fá til dæmis
svona undanþágu, hárgreiðslu-
fólk líka vegna hættulegra efna í
vinnuumhverfi sínu og meira segja
starfsmenn ljósvakamiðla vegna
skaðlegra örvera á hljóðnemum!
Gríska hagkerfið hefur skropp-
ið saman og greiðslur til lífeyris-
kerfisins rýrna að sama skapi.
Vandi Grikkja tengist að miklu
leyti almannatryggingum. Saman-
lögð eftirlaun úr almannatrygging-
um og úr veikburða sjóðasöfnunar-
kerfi Grikklands eru um 880 evrur
á mánuði eða tæplega 130.000 krón-
ur, sem telst ekki ríkulegur lífeyrir.
Aðalvandinn er samt sá að kerfið
er langt frá því að vera sjálfbært.
Grikkir komast ekki upp með að slá
enn meiri lán til að fjármagna eftir-
laun sín og fyrir liggur að 15-44%
skerðing lífeyris frá 2010 dugar
hvergi til.
„Íslenska kerfið“ talið fyrirmynd
Gegnumstreymiskerfi eftirlauna
hefur í sér fólgna áhættu sem í
hnotskurn er helsti vandi grískra
stjórnvalda. Stundum er því samt
haldið fram hérlendis að gegnum-
streymi sé álitlegra en íslenska
kerfið. Því skal þá haldið til haga
að OECD, Evrópusambandið og
Alþjóðabankinn hvetja aðildarríkin
til að koma upp þriggja stoða lífeyr-
iskerfi á borð við það sem Íslend-
ingar þekkja: almannatryggingar,
öfluga söfnunarsjóði lífeyris og
séreignarsjóði.
Um leið og við óskum þess að
Grikkjum farnist vel við að leysa
ofurvanda sinn vonum við að okkur
sjálfum takist að byggja upp lífeyr-
iskerfi sem þolir tímabundin sam-
dráttarskeið og sveiflur á fjármála-
mörkuðum.
Grísk kreppa
í íslensku lífeyrisljósiKlasar eru merkileg fyr-
irbæri sem finna má úti
um allan heim og í mörg-
um atvinnugreinum.
Samkvæmt skilgreiningu
er klasi svæðisbundinn
hópur fyrirtækja, fram-
leiðenda, birgja, þjónustu-
aðila, kaupenda, opinberra
stofnana og fleiri aðila
sem eiga það sameiginlegt
að hagnast af samkeppni
og framþróun innan sama
iðnaðar. Lykilatriði er
að viðkomandi aðilar geti í senn
unnið saman og átt í samkeppni.
Hérlendis hefur klasasam-
starf haslað sér völl á sviði jarð-
varma, sjávarútvegs og ferðaþjón-
ustu með góðum árangri. Nýlega
bættist mikilvægur klasi í hópinn
þegar tugir fyrirtækja og stofn-
ana stóðu að vel sóttum stofn-
fundi íslenska álklasans. Á meðal
stofnenda eru verkfræðistof-
ur, vélsmiðjur, tæknifyrirtæki,
málmsteypur, skipafélög, verk-
takafyrirtæki, fjármálastofnan-
ir, rannsókna- og menntastofnan-
ir, auk allra álveranna á Íslandi.
Nýir aðilar bætast við klasann á
næstu misserum enda skipta þau
fyrirtæki hundruðum sem hafa
hag af álframleiðslu á Íslandi.
Klasi þarf að hafa skýra fram-
tíðarsýn, augljós markmið, skipu-
lag og fastmótaðan samstarfsvett-
vang þeirra sem að honum standa.
Með því að öðlast sameiginlegan
skilning á framtíðinni í stórum
dráttum geta stór fyrirtæki og
smá bætt eigin stefnumótun
samhliða samstarfinu. Markmið
álklasans er að efla samkeppn-
ishæfni með virðisauka fyrir við-
komandi fyrirtæki og auka sýni-
leika, rannsóknir og nýsköpun á
þessu sviði. Sú skörun þekking-
arsviða sem klasasam-
starf felur í sér er einmitt
í eðli sínu ein helsta upp-
spretta frjórra hugmynda
og nýsköpunar.
Áliðnaður er undirstöðuat-
vinnuvegur á Íslandi. Þess vegna
felst mikilvægi álklasans ekki
einungis í ávinningi viðkom-
andi þátttökufyrirtækja hvers
um sig. Það er ekki síður mikil-
vægt að virkja sem best þau þjóð-
hagslegu verðmæti og sóknar-
færi sem klasasamstarfið gefur
kost á. Miklu skiptir að fyrir
liggi hvaða kraftar ráða þróun-
inni í atvinnugreininni, hvers
eðlis samspil stofnana, ríkisfyr-
irtækja og einkafyrirtækja er
og hvernig best má tryggja heil-
brigðan vöxt og viðgang klasans
þjóðarbúinu til heilla. Víðari sjón-
deildarhringur með aðkomu allra
viðkomandi aðila eykur líkur á að
stefnumótunin verði þjóðhagslega
mikilvæg.
Álfyrirtækin skipta árlega við
hundruð annarra íslenskra fyrir-
tæka og ný fyrirtæki hafa sprott-
ið upp í kringum áliðnaðinn.
Heildarframlag álklasans nam
nálægt 6,8% af landsframleiðslu
árin 2011 og 2012. Ef horft er til
eftirspurnaráhrifa var framlag-
ið tæp 9% árið 2012 samkvæmt
nýrri skýrslu Hagfræðistofnunar
um þjóðhagslega stöðu og þróun
íslensks áliðnaðar.
Íslenski álklasinn
KJÖR ALDR-
AÐRA
Björgvin
Guðmundsson
formaður Kjara-
nefndar Félags eldri
borgara í
Reykjavík og
nágrenni
➜ Það er hreint mannréttindabrot
að neita lífeyrisþegum um hliðstæð-
ar kjarabætur og launþegar fá.
LÍFEYRISSJÓÐIR
Jakob Tryggvason
stjórnarformaður
Stafa lífeyrissjóðs
➜ Á daginn kom að 90.000
greiðslur úr kerfi nu runnu
að stórum hluta til látinna
eða til fólks sem var í fullri
vinnu en jafnframt á örorku-
bótum.
IÐNAÐUR
Ragnar
Guðmundsson
forstjóri Norðuráls
➜ Klasi þarf að hafa
skýra framtíðarsýn,
augljós markmið,
skipulag og fastmót-
aðan samstarfsvett-
vang þeirra sem að
honum standa.
0
3
-1
2
-2
0
1
5

2
3
:0
0
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
7
5
5
-B
E
4
C
1
7
5
5
-B
D
1
0
1
7
5
5
-B
B
D
4
1
7
5
5
-B
A
9
8
2
8
0
X
4
0
0
6
B

F
B
0
4
8
s
_
7
_
7
_
2
0
1
5
C
M
Y
K