Fréttablaðið - 08.07.2015, Blaðsíða 28

Fréttablaðið - 08.07.2015, Blaðsíða 28
 | 6 8. júlí 2015 | miðvikudagur Hin hliðin Bandaríkjamenn fögnuðu þann 4. júlí Í HÁTÍÐARSKAPI Bandaríkjamenn héldu þjóðhátíðardag sinn hátíðlegan á laugar- daginn. Heimildir herma að stjórnarskrá Bandaríkjanna hafi ekki verið undirrituð fyrr en 2. ágúst 1776, þótt lokið hafi verið að skrifa hana 4. júlí sama ár. Því eru skiptar skoðanir á því hvort 4. júlí sé rétti dagurinn fyrir Banda- ríkjamenn að fagna. NORDICPHOTOS/APF Framkvæmdastjórn Evrópu segir að lítil og meðalstór fyrirtæki séu hryggjarstykkið í efnahags- lífi Evrópu. Hún segir að þau séu 99% fyrirtækja álfunnar, skapi 85% nýrra starfa og ráði tvo þriðju hluta starfshæfs fólks í vinnu. Konur eru stór hluti þessar- ar aukningar, reka oft lítil fyrir tæki í kringum sína sérfræðiþekkingu, byrja smátt og stækka síðan hægt og rólega. Konur hafa verið taldar áhættufælnari stjórn- endur í gegnum tíðina og er mjög oft komið fram við þær á þann máta. Það var því ansi áhuga- vert þegar kona nokkur tók þátt í tveimur viðskiptaáætlunarkeppn- um hér á landi með sömu hugmynd- ina og sömu áætlunina. Hugmyndin snerist um nýsköpun á hönnunar- sviði og var sami karlmaðurinn meðal dómara í báðum keppnum sem sérlegur fulltrúi nýsköp unar hjá hinu opinbera. Í fyrri sam- keppninni, sem var eingöngu ætluð konum, fékk hugmyndin þá umsögn að hún væri áhugaverð en alltof hógvær, of lítill vöxtur sjáanlegur og því ekki spennandi fjárfestinga- kostur. Vinkonan tók sig þá til og gerði áhættusamari áætlun, breytti eingöngu Excel-áætlunarþætti hug- myndarinnar, skalaði hana upp og sendi í hina keppnina. Þar fékk hún þá umsögn, frá sama aðila, að þetta væri áhugaverð hugmynd en alltof áhættusöm og ekki raunsær vöxtur. Niðurstaðan? Viðkomandi gat aug- ljóslega ekki sett sig inn í hugmynd- ina, þekkti ekki til slíks rekstrar og faldi sig á bak við meinta áhættu- fælni kvenna. Sama kona fór þá til bankans þar sem hún hafði verið tryggur við- skiptavinur í gegnum súrt, sætt og kreppu. Veðsetti heimilið sitt, kom verkefninu af stað, en vantaði síðan tvær milljónir til framleiðslunnar (var með sölusamninga upp á rúma milljón ásamt töluverðum áhuga frá markhópnum). Áhættan var lítil sem engin fyrir bankann sem hafði nú þegar veð í heimili konunnar. Svarið sem hún fékk á endanum frá yfirmanni, sem var karlmaður, var orðrétt: „Nei, því ég trúi ekki á þessa hugmynd en það væri gaman ef þú gætir „proof me wrong“.“ Svo mörg voru þau orð. Hún fór í annan banka, lagði fram sömu gögn fyrir starfsmann þess banka sem í þessu tilfelli var kona, fékk tilboð í bankaviðskiptin og flutti sig síðan yfir í þann banka. Það má til gamans geta að salan fór fram úr væntingum og hefur hug- myndin staðið undir sér frá upp- hafi. Sporin og hindranir sem konur þurfa að yfirstíga eru enn þá of mörg. Það er enn of mikil kvenlæg lesblinda til staðar. Kvenlæg lesblinda Ingibjörg Gréta Gísladóttir framkvæmdastjóri Reykjavík Runaway Þ að kom dálítið á óvart þegar Alexis Tsipras, for- sætisráðherra Grikkja, ákvað að efna til þjóðar- atkvæðagreiðslu um það hvort ríkið ætti að sam- þykkja skilmála sem Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, Evrópusambandið og Seðlabanki Evrópu settu fyrir áframhaldandi fjárhagsaðstoð. Þótt ýmsir fögnuðu ákvörðuninni voru aðrir sem fundu henni fl est til foráttu. Hún var sögð ólögmæt, spurn- ingin var sögð óskýr og svo framvegis. Niðurstaðan á sunnudag varð sú að tryggur meirihluti Grikkja vildi ekki gangast undir aukna skattbyrði og skert félagsleg réttindi. Við sem horf- um á þróun mála í Grikklandi úr fjar- lægð kunnum að hafa mismunandi skoðanir á atburðarásinni. Það breytir því ekki að við Íslendingar þekkjum til- fi nningar Grikkja, jafnvel þótt aðstæð- ur hafi ekki verið algerlega sambæri- legar. Traustur meirihluti Íslendinga hafnaði því að láta Breta og Hollend- inga og Evrópusambandið kúga Alþingi til þess að láta ríkissjóð taka á sig auknar byrðar vegna Icesave-reikning- anna. Og í okkar tilfelli, þegar fyrst var rætt um það að Ólafur Ragnar Gríms- son, forseti Íslands, myndi skjóta lögum um ríkisábyrgð vegna Icesave- reikninganna til þjóðarinnar, urðu viðbrögðin þau sömu og í Grikklandi. Sumir efuðust um að Alþingi gæti skotið ákvörðunum um þjóðréttarlegar skuldbindingar í þjóðaratkvæðagreiðslu. Enn fl eiri töldu að málavextir í Icesave-málinu væru svo fl óknir að það væri óskynsamlegt að almenningur, sem ekki hefði tök á að kynna sér málið, ætti að taka afstöðu til þess. Rétt eins og ákvarðanir kjörinna fulltrúa væru óbrigðular. Og það er í því andrúmslofti sem frumvarp stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá varð til. Þar er málskotsréttur forseta Íslands í núverandi stjórnarskrá afnuminn. Í stað þess er kveðið á um að tíu af hundraði geti krafi st þjóðaratkvæða- greiðslu um lög sem Alþingi hefur samþykkt. En sam- kvæmt frumvarpinu eru málskotsréttinum settar skorður. Í 67. grein um framkvæmd þjóðaratkvæðagreiðslu segir: „Mál sem lagt er í þjóðaratkvæðagreiðslu að kröfu eða frumkvæði kjósenda samkvæmt ákvæðum 65. og 66. gr. skal varða almannahag. Á grundvelli þeirra er hvorki hægt að krefjast atkvæðagreiðslu um fjárlög, fjárauka- lög, lög sem sett eru til að framfylgja þjóðréttarskuldbind- ingum né heldur um skattamálefni eða ríkisborgararétt. Þess skal gætt að frumvarp að tillögu kjósenda samrým- ist stjórnarskrá. Rísi ágreiningur um hvort mál uppfylli framangreind skilyrði skera dómstólar þar úr.“ Þótt einhverjir kjósi enn þann daginn í dag að berja hausnum við stein, hefur sagan sýnt að sú afstaða sem Alþingi tók í Icesave-málinu var röng. Ákvörðun Ólafs Ragnars Grímssonar um að skjóta málinu til þjóð arinnar og afstaða þjóðarinnar í þjóðaratkvæðagreiðslunni var aftur á móti rétt. Tíminn verður síðan að leiða í ljós hvort hið sama eigi við í tilfelli Grikklands. En hvernig sem fer hljóta menn þó að viðurkenna að Tsipras og Ólafur Ragnar völdu báðir lýðræðislegustu aðferðina til úrlausnar mála sem völ var á. Og spyrja má hver tilgangurinn með þjóðar- atkvæðagreiðslu er, ef ekki til að leita úrlausna á mikil- vægustu viðfangsefnum sem ríkið stendur frammi fyrir. Jafnvel þótt þau séu fl ókin. Við Íslendingar ættum manna best að þekkja tilfinningar Grikkja: Grikkir og þjóðar- atkvæðagreiðslan Alþýðusamband Íslands (ASÍ) heldur úti verðlagseftirliti sem í síðustu viku birti úttekt á þróun matvælaverðs undir fyrirsögn- inni „Vörukarfan hefur hækkað umfram skattkerfisbreyt ingar frá áramótum“. Þessi niður- staða vekur athygli í ljósi þess að opinberar tölur benda til þess að hækkun matvælaverðs sé minni en skattabreytingar gefa tilefni til. Er þetta í þriðja sinn á árinu sem ASÍ birtir verðlagskannanir sem ekki standast nánari skoðun. Ástæðu misræmisins má finna í skökkum forsendum ASÍ. Annars vegar vanáætlar sambandið áhrif skattabreytinga og hins vegar gerir það ekki ráð fyrir áhrifum almennra verðlagsbreytinga. Sé leiðrétt fyrir þessum tveimur þáttum fæst niðurstaða sem er öfug við þá sem ASÍ heldur fram. Sykurskattur nam um 2,4 ma.kr. árið 2013 en hann var aflagður um áramótin. Neysla heimila á mat og drykkjar vörum nam um 142 ma.kr. á sama ári. Afnám sykurskatts hefði því átt að skila um 1,7% lækkun mat- vælaverðs (-2,4/142 = -1,7%). Þá gefur hækkun neðra þreps virðisaukaskatts úr 7% í 11% tilefni til 3,7% hækkunar mat- vælaverðs (1,11/1,07 - 1 = 3,7%). Samanlagt gefa þessar tvær breytingar því tilefni til 2% hækkunar matvælaverðs. Í úttekt ASÍ er hins vegar fullyrt að skattabreytingar gefi einung- is tilefni til 1,5% verðhækkunar. Ekki er skýrt frá því hvernig sú niðurstaða er fengin. Auk þessa gerir ASÍ ráð fyrir að engir aðrir þættir en skatta- breytingar og álagning hafi áhrif á vöruverð. Verðlag er hins vegar áhrifaþáttur sem taka þarf tillit til. Almennt verðlag hækkaði um 1,6% á tímabilinu. Án breytinga á álagningu eða sköttum hefði verð á matvælum því átt að hækka sem því nemur. Samtals gefa skattabreytingar og verðlagsþróun því tilefni til 3,6% hækkunar matvælaverðs á tímabilinu. Samkvæmt vísitölu neysluverðs frá Hagstofu Íslands hækkaði matvælaverð einungis um 2,7% á tímabilinu. Því má áætla að álagning matvöru- verslana hafi lækkað um 0,9%. Skattabreytingarnar um áramót- in virðast því hafa skilað sér til neytenda að fullu og gott betur. Þetta er í þriðja sinn á árinu sem ASÍ birtir niðurstöður verð- lagsúttektar með villandi hætti. Sambandið hefur ekki brugðist við efnislegri gagnrýni sem Við- skiptaráð og fleiri aðilar hafa lagt fram vegna aðferðafræði og framsetningar niðurstaðna verð- lagskannana. Slík vinnubrögð geta hvorki talist fagleg né trú- verðug og eru ekki til þess fallin að upplýsa neytendur um raun- verulega verðlagsþróun. Forsætisráðuneytið leggur ASÍ til 30 milljónir á ári til að halda úti verðlagseftirliti ásamt öðrum efnahagsrannsóknum. Í ljósi ofangreinds mætti ætla að tilefni væri til að starfrækja eftirlit með verðlagseftirlit- inu til að tryggja vandaða með- ferð þessara fjármuna. Eðlileg- ast væri þó að afnema opinber framlög til eftirlitsins. Í dag mælir Hagstofa Íslands verð- lagsþróun með nákvæmum hætti og Samkeppnis eftirlitið tryggir virka samkeppni á neytenda- mörkuðum. Frekari aðkoma stjórnvalda ætti að vera óþörf. Hver hefur eftirlit með verðlagseftirliti ASÍ? Skoðun Björn Brynjúlfur Björnsson hagfræðingur, Viðskiptaráð Íslands VERÐ Á MAT OG DRYKKJARVÖRUM Álagning matvöruverslana hefur lækkað frá því að skattabreytingar tóku gildi um síðustu áramót. Vísitala neysluverðs, undirvísitala fyrir mat og drykkjarvörur (des. ‘14 = 100) 1. Sykurskattur skilaði um 2,4 ma.kr. í tekjur árið 2013. Neysla matar og drykkjarvara nam um 142 ma.kr. á sama ári. Áætluð verðlækkun vegna afnáms sykurskatts er því 2,4/142 = 1,7%. 2. Hækkun virðisaukaskatts úr 7% í 11% skilar 1,11/1,07 -1 = 3,7% verðhækkun. 3. Vísitala neysluverðs hækkaði um 1,6% á tímabilinu. 100 -1,7 +3,7 +1,6 -0,9 102,7 Heimildir: Hagstofa Íslands; Fjármála-og efnahagsráðuneytið; áætlun Viðskiptaráðs Íslands Ákvörðun Ólafs Ragnars Gríms- sonar um að skjóta málinu til þjóðarinnar og afstaða þjóðar- innar í þjóðar- atkvæðagreiðsl- unni var aftur á móti rétt. Markaðshornið Jón Hákon Halldórsson jonhakon@frettabladid.is 0 3 -1 2 -2 0 1 5 2 3 :0 0 F B 0 4 8 s _ P 0 3 3 K .p 1 .p d f F B 0 4 8 s _ P 0 2 8 K .p 1 .p d f F B 0 4 8 s _ P 0 1 6 K .p 1 .p d f F B 0 4 8 s _ P 0 2 1 K .p 1 .p d f A u to m a tio n P la te re m a k e : 1 7 5 4 -F 8 C C 1 7 5 4 -F 7 9 0 1 7 5 4 -F 6 5 4 1 7 5 4 -F 5 1 8 2 8 0 X 4 0 0 4 B F B 0 4 8 s _ 7 _ 7 _ 2 0 1 5 C M Y K

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.