Dagblaðið Vísir - DV - 20.01.2010, Qupperneq 14

HÁLKUGORMAR
GEGN SLYSUM
Neytendasamtökin minna á
svokallaða hálkugorma núna
þegar fréttir hafa verið sagðar af
því að fólk slasast í stórum stíl í
hálkunni. Fram kemur á heima-
síðu samtakanna að gormarnir
fáist í apótekum, íþróttaverslun-
um, hjá flestum skósmiðum og í
skóvöruverslunum. Auðvelt sé að
smeygja þeim utan um skósól-
ann og þeir gefi gott grip. „Gamla
gerðin af mannbroddum fæst
einnig víða en þeir standa alveg
fyrir sínu og eru yfirleitt ódýrari
en gormarnir,“ segir á síðunni.
BORGAR SIG AÐ
SEGJA UPP?
Neytendasamtökin segja frá
reynslu manns sem keypti 3G
internet-pungfrelsi hjá Nova.
Hann keypti ársnotkun fyrir
fram en eftir að árið var liðið bað
hann um mánaðarlegan reikn-
ing. Þegar kom að því vildi hann
færa greiðslurnar yfir á notanda
netpungsins. Hann hringdi í fyr-
irtækið og bað um að reikningur-
inn yrði færður á móður sína. „Þá
var honum tjáð að þessi breyting
kostaði 1.000 krónur.  Maðurinn
var ekki sáttur við það og leitaði
til Neytendasamtakanna sem
skoðuðu málið. Í ljós kom að
upplýsingar um kostnað vegna
rétthafabreytingar koma fram á
heimasíðu fyrirtækisins og því er
fyrirtækinu heimilt að innheimta
þetta gjald,“ segir á síðu samtak-
anna. Samtökin segja athyglisvert
að viðskiptavinur sé rukkaður um
breytingagjald á meðan ekkert
kosti að stofna til viðskipta. Því
gæti verið hagkvæmara að segja
upp áskriftinni og hefja aftur
áskrift hjá sama fyrirtæki.
n Viðskiptavinur Á
næstu grösum, í
Kringlunni, vildi lasta
matsölustaðinn fyrir
nauma skömmtun á
brauði. Súpa dagsins
kostar 890 krónur en
með því fylgir ein brauðsneið. „Ég
bað um aukasneið en fékk þau
svör að hún kostaði 200 krónur.
Ég fór á Serrano í staðinn,“ sagði
við-
skipta-
vinurinn.
n Kona sem fór á Skeljung við
Vesturlandsveg fékk einstaklega góða
þjónustu frá starfsmanni að nafni
Ólafur þegar hún bað um að láta
hreinsa rúðu og rúðuþurrku.
Ólafur nostraði heilmikið við
bílinn og konan keyrði
virkilega ánægð í burtu.
Þjónusta sem orðin er
fátíð.
SENDIÐ LOF EÐA LAST Á NEYTENDUR@DV.IS
DÍSILOLÍA
Algengt verð VERÐ Á LÍTRA 199,2 kr. VERÐ Á LÍTRA 197,9 kr.
Skeifunni VERÐ Á LÍTRA 194,6 kr. VERÐ Á LÍTRA 193,3 kr.
Algengt verð VERÐ Á LÍTRA 196,2 kr. VERÐ Á LÍTRA 204,8 kr.
BENSÍN
Dalvegi VERÐ Á LÍTRA 191,5 kr. VERÐ Á LÍTRA 190,2 kr.
Fjarðarkaupum VERÐ Á LÍTRA 194,6 kr. VERÐ Á LÍTRA 193,3 kr.
Algengt verð VERÐ Á LÍTRA 196,2 kr. VERÐ Á LÍTRA 194,9 kr.
UMSJÓN: BALDUR GUÐMUNDSSON, baldur@dv.is / neytendur@dv.is
el
ds
ne
yt
i
14 MIÐVIKUDAGUR 20. janúar 2010 NEYTENDUR
Langstærsti hluti þeirra fæðubótar-
efna sem heilbrigðir Íslendingar
kaupa gagnast þeim ekki á nokkurn
hátt. Ofneysla á einu efni, til dæm-
is próteini, getur leitt til eitrunará-
stands og skemmda á lifur og nýrum
að sögn Ólafs Gunnars Sæmunds-
sonar næringarfræðings.
Ofneysla á einu næringarefni
veldur oft skorti á öðrum mikilvæg-
um efnum að sögn læknis sem DV
ræddi við. Um 600 tonn af fæðu-
bótarefnum hafa verið flutt til lands-
ins undanfarið ár. Verðmæti þeirra
er um milljarður króna, samkvæmt
tölum um innflutning á vef Hagstofu
Íslands.
Eitrunarástand
Ólafur bendir á að ef fólk innbyrði
meira af næringarefnum en það hafi
þörf fyrir geti það leitt til eitrunar-
ástands. Það geti skaðað lifur og
nýru. Ekki sé alltaf auðvelt að koma
auga á kvillana því eitrunaráhrif of
mikils C-vítamíns geti til dæmis ver-
ið höfuðverkur og magakveisa, kvill-
ar sem geti komið fram af ýmsum
öðrum ástæðum.
„Ég bendi líka á að mikil neysla
á vissum efnum getur leitt til meiri
upptöku á öðrum og þar með vönt-
unar. Tökum eitt einfalt dæmi.
C-víta mín eykur upptöku á járni, sér
í lagi járni sem er að finna í jurta-
fæðu. Ef járnbúskapur einstaklinga
er mjög góður, og viðkomandi fer
að borða rosalega mikið af C-vítam-
íni, þá getur járnbúskapurinn orðið
mjög hár. Það getur haft slæm áhrif
á nýru og lifur, svo dæmi séu tekin,“
útskýrir Ólafur.
Hann bætir við að mikil ofneysla
trefja geti einnig ýtt undir járnskort-
inn. „Ef fólk telur sig þurfa á ein-
hverjum efnum að halda, til dæmis
járni, þá er eina rétta leiðin að athuga
það á vísindalegan hátt, með því að
láta draga úr sér blóð,“ segir hann.
Mælir ekki með Hydroxycut
Ólafur segir algengt að fæðubótar-
efni séu auglýst á villandi hátt. Þau
séu auglýst þannig að fólk geti eflst
að heilbrigði og jafnvel læknað
hina og þessa sjúkdóma neyti það
fæðubótarefna. „Hydroxycut-fitu-
brennsluefni er til dæmis eitt sem
ég get engan veginn mælt með,“ seg-
ir Ólafur en Hydroxycut er sagt vin-
sælasta fitubrennsluefni á Íslandi.
„Það eru ekki til neinar viðurkennd-
ar rannsóknir um árangur. Eina sem
hægt er að finna eru rannsóknir sem
benda til þess að notkunin geti leitt
til lifrarmeina og hækkandi blóð-
þrýstings,“ segir Ólafur og bætir við
að mörg svokölluð fitubrennsluefni
séu rík af koffíni og mikil neysla þess
hafi ekki góð áhrif á heilsu.
Nauðsynlegt til að leiðrétta
skort
Almennt segir Ólafur þó að neysla
fæðubótarefna geti í sumum tilvik-
um sannarlega átt rétt á sér. „Sérstak-
lega ef fólk greinist með of lágt magn
af vissum næringarefnum, eins og
járni eða hverju sem er. Þá getur
verið ráðlegt að grípa til fæðubótar-
gjafar til að leiðrétta skortinn,“ segir
Ólafur og bætir við að í slíkum tilvik-
um sé bráðnauðsynlegt að notast við
fæðubótarefni. Eins geti það verið
nauðsynlegt fyrir fólk sem hefur ver-
ið í óreglu; fíkniefnum eða víni. Þá
geti þurft að leiðrétta skort með inn-
töku fæðubótarefna. „Síðan má ekki
gleyma D-vítamíni sem við mættum
leita í í formi fæðubótar. Við byggjum
það upp með aðstoð sólarljóssins en
þegar sólin er lágt á lofti hér á Íslandi
getur það leitt til þess að líkaminn
framleiði ekki nóg. Þar sem fæða er
almennt snauð af D-vítamíni getur
verið gott að taka eina teskeið af lýsi
eða fimm til sex lýsistöflur á dag,“ út-
skýrir Ólafur.
Spurður um fæðubótarefni eins
og Herbalife og Slimquick segir Ólaf-
ur ekkert því til fyrirstöðu að fólk noti
næringarduft í staðinn fyrir stöku
máltíð, ekkert bendi til þess að þetta
séu varhugaverð eða skaðleg efni.
Þetta sé einfaldlega matur. „Auðvitað
léttist fólk ekkert meira ef það neyt-
ir 400 hitaeininga í formi dufts en
400 hitaeininga í formi hefðbundins
matar.“
Kreatín getur hjálpað
Algengt er að finna auglýsinar um
kreatín í líkamsræktarstöðvum og á
heimasíðum sem selja fæðubótar-
efni. Ólafur segir að kreatín sé eitt
mest rannsakaða efnið á íþrótta-
markaðnum. Búið sé að framkvæma
hundruð rannsókna. „Það getur mér
vitanlega ekki verið skaðlegt. Nið-
urstöðurnar benda til þess að sum-
ir íþróttamenn geti hagnast á neyslu
kreatíns,“ segir Ólafur og heldur
áfram: „Til dæmis þegar fólk er að
gera ákveðna lyftingaæfingu í tíu
skipti, þá getur sá sem hefur tekið
kreatín stundum náð betri árangri í
síðustu tveimur til þremur lyftunum,
miðað við þann sem ekki hefur tekið
efnið. Þetta hefur hins vegar ekkert
með þolárangur að gera.“ Hann bætir
við að efnið sé ekki á bannlista vegna
þess að ekki hafi verið sannað að
einstaklingar nái forskoti á aðra við
notkun þess. „Þetta hefur þó sannað
gildi sitt á einhvern hátt.“
Próteinið varasamt
„Við Íslendingar borðum miklu
meira af próteinum en við þurfum
almennt. Það sem við innbyrðum
aukalega þurfum við að losa okkur
við. Nýrun sjá um það og ef við höf-
um ekki undan að losa okkur við
próteinið myndast eitrunarástand,“
segir Ólafur spurður um skaðsemi
próteina í formi fæðubótarefna.
Hann segir þó að próteingjafir hafi
sannað gildi sitt hjá þeim sem ekki
fái nóg í fæðunni.
Ólafur segir dæmi þess að Íslend-
ingar hafi endað inni á bráðadeild
vegna óhóflegrar notkunar próteins.
Það geti leitt til óstarfhæfra nýrna.
„Þá erum við að tala um alveg svaka-
lega mikla neyslu. Öfgakenndasta
dæmið er líklega drengur sem lenti
inn á bráðadeild vegna óstarfhæfra
nýrna. Hann hafði viku fyrir fitness-
mót innbyrt um 800 grömm af pró-
teinum á dag í formi fæðubótarefna.
Ráðlögð neysla fyrir íþróttamann er
1,0 til 1,6 gramm á hvert líkamskíló.
Meðal íslenskur karlmaður borðar
vel yfir 100 grömm á dag,“ segir Ól-
afur og ítrekar að umframmagn pró-
teins gagnist mönnum ekki á nokk-
urn hátt. „Oftast er fólk sem kaupir
prótein í formi fæðubótarefna bara
að eyða peningunum sínum. Þetta
er bara undanrennuduft og gagnast
heilbrigðu fólki ekki neitt,“ ítrekar
hann.
Efni fyrir milljarð
Samkvæmt upplýsingum frá toll-
stjóra og Hagstofu Íslands voru rétt
tæplega 600 tonn af fæðubótarefn-
um og vítamínum flutt inn til lands-
ins í fyrra. Talan er þó ekki nákvæm
en þær upplýsingar fengust hjá emb-
ætti tollstjóra að undir þeim toll-
skrárnúmerum sem DV fékk upp
HÆTTULEG FÆÐUBÓTAREFNI
Óhófleg neysla fæðubótarefna á borð við prótein getur valdið alvarlegum nýrna- og
lifrarskemmdum. Ólafur Gunnar Sæmundsson næringarfræðingur segir sorglegt að
sjá og heyra auglýsingar frá seljendum þar sem miklum árangri er lofað. Flest efnin
séu heilbrigðu fólki vita gagnslaus.
Oftast er fólk sem kaupir
prótein í formi fæðu-
bótarefna bara að
eyða peningunum sín-
um.
Enginn árangur Líkam-
inn hefur engan hag af
umframmagni próteins.
Íslendingar borða að sögn
næringarfræðings meira
prótein en þörf krefur.n Eitrunarmiðstöð Landspítalans hefur vakið
athygli á því að hægt er að kaupa á netinu svo-
kallaða „kraftaverkalausn“ MMS (Miracle Mineral
Solution) sem valdið getur alvarlegum veikindum
og jafnvel dauða. Þessi lausn er einnig kölluð
kraftaverkaefni (Miracle Mineral Supplement).
Í þessari lausn er 28% natríum klórít (NaClO2 )
sem er ætlað að lækna marga sjúkdóma, allt frá
alnæmi til berkla. Engin vísindaleg gögn liggja
fyrir sem styðja notkun þessarar lausnar við
sjúkdómum. Natríum klórít er eitur sem valdið
getur metrauðablæði (methemoglobulinemia),
skemmdum á rauðum blóðkornum og nýrna-
bilun. Eindregið er varað við notkun þessarar
kraftaverkalausnar.
n Mikilvægt er að tilfelli þar sem grunur leikur á
eitrun af völdum MMS séu tilkynnt til yfirvalda.
Viðvörun vegna MMS
BALDUR GUÐMUNDSSON
blaðamaður skrifar baldur@dv.is