Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.2010, Qupperneq 23

14. apríl 2010 MIÐVIKUDAGUR 23
AUÐTRÚA ÞJ ÐREMBUR
HUNGUR
Í HVAÐ?
„Í febrúar árið 2005 hélt forsetinn ræðu við opnun höfuðstöðva Avion
Group í Evrópu en þær voru í Englandi. Í ræðunni bar forsetinn mik-
ið lof á eigendurna, Arngrím Jóhannsson og Magnús Þorsteinsson,
sem forsetinn sagði hafa tekið með sér hóp af ungum, djörfum, skap-
andi og hungruðum fagmönnum sem byggðu á reynslu (m.a. frá Atl-
anta-flugfélaginu). Það væri verið að sameina menn, þjálfaða um
víða veröld, og íslenska frumkvöðla á mjög lofandi hátt. Aftur birt-
ist hin karllæga orðræða forsetans og fróðlegt væri að vita hvað var
svona jákvætt við hungrið – hungrið í hvað? Í þessari ræðu sagði
forsetinn við þá Breta sem þarna voru: „You ain‘t seen nothing yet,“
og átti þá við sókn íslenskra athafnamanna út í heim.“ Úr ritgerð dr.
Huldu Þórisdóttur, „Afsprengi aðstæðna og fjötruð skynsemi“.
Til hvers voru fjármunirnir?
Sagan sem höfð er eftir Mark Sismey-Durrant, fyrrverandi banka-
stjóra Heritable-bankans og yfirmanni Icesave í Bretlandi, í siðfræði-
kafla rannsóknarskýrslunnar, segir mörg orð um íslensku útrás-
ina. Hann var háttsettur innan Landsbankasamstæðunnar og vann
náið með æðstu stjórnendum bankans. Eins og allir vita gekk stefna
Landsbankans út á sífelldan vöxt og voru sífellt fleiri útibú opnuð í
úti í heimi. Aðeins nokkrum mánuðum fyrir hrun lögðu stjórnend-
ur bankans á ráðin um að opna Icesave-reikninga í fjölmörgum Evr-
ópulöndum.
„Mark Sismey-Durrant, bankastjóri Heritable-bankans, segir að
það hafi verið greinileg samkeppni milli Kaupþings og Landsbank-
ans, bankarnir hafi oft boðið á móti hvor öðrum og oftar hafi Kaup-
þing haft yfirhöndina: „Ég sagði stundum í gríni að það hlyti að vera
að Kaupþing hleraði hjá okkur.“ Mark segist hafa ráðið sínu fólki frá
þessu kapphlaupi en eigendum hafi ekki fundist bankinn fara nógu
hratt fram.
Sumarið 2008 hitti ég Steinþór Baldursson sem sýndi mér kort
með flöggum Landsbankans úti um allt. Ég sagði við hann: Þú hef-
ur sýnt mér kort með heimsyfirráðum en hver er tilgangurinn? Hvað
áttu við? spurði hann á móti. Og ég spurði: Hvernig á að nota þessa
fjármuni? Þetta er góð spurning, svaraði hann – og sagðist ekki vita
hvort þeim væri ljóst hvert markmiðið væri með þessu öllu.“ Þetta
sagði Mark í samtali við Salvöru Nordal siðfræðing.
Sigurjóni Þ. Árnasyni, bankastjóra Landsbankans, varð sömu-
leiðis orða vant um ástæðuna fyrir vexti bankanna þegar rannsókn-
arnefnd Alþingis yfirheyrði hann. „Aðspurður hvers vegna áherslan
hafi verið svona mikil á vöxt í íslensku viðskiptalífi segist Sigurjón Þ.
Árnason ekki vita það með vissu en bendir á að frá eigendunum hafi
verið „gríðarleg pressa á að stækka“,“ segir í viðaukanum.
um. „Ekki er þó hægt að líta framhjá
neikvæðum hliðum hinnar sterku
íslensku þjóðarsamsömunar. Þjóð
með mikla samsömun er líkleg til
að hlusta ekki á þá sem ekki tilheyra
þjóðinni eða það sem verra er, gera
lítið úr skoðunum þeirra. Slík þjóð er
einnig ólíklegri en aðrar til þess að
leggja gagnrýnið mat á störf og skoð-
anir landa sinna og þar af leiðandi
ekki líkleg til þess að segja til vamms
þegar nauðsyn krefur,“ skrifar Hulda
og vísar í hina miklu gagnrýni er nei-
kvæðar skýrslur og greinargerðir er-
lendra sérfræðinga, þar á meðal hjá
Danske Bank, um íslenska banka-
kerfið fengu árið 2006. „Gagnrýninni
var ekki einungis tekið fálega, heldur
var snarlega dregið úr trúverðugleika
skýrsluhöfunda með því að segja þá
illa upplýsta, ónákvæma eða drifna
áfram af annarlegum hvötum.“
Ásakanir um öfund
Hulda staldrar við gagnrýnina sem
kom fram á Danske Bank, en eins
og margir muna, voru sérfræðing-
ar bankans sakaðir um öfundsýki.
„Fæstir gátu þó réttlætt að draga
réttmæti skýrslnanna fullkomlega í
efa og var því gripið til þess að væna
höfunda um vanþekkingu á hin-
um sérstöku aðstæðum Íslands, um
óvarkár stóryrði, öfund eða sam-
keppnisótta. Sérstaklega voru ásak-
anir um öfund áberandi eftir skýrslu
Danske Bank. Slíkar ásakanir eru
einstaklega áhugaverðar í ljósi þess
að fólk á yfirleitt ekki í vandræðum
með að koma auga á markmiða-
drifna hugsun hjá öðrum á sama
tíma og það hafnar því eindregið, og
í fullri einlægni, að hið sama geti átt
við um það sjálft,“ segir Hulda.
Trúðum hverju orði
„Þegar samsemd í hópi er mikil, ein-
kennist hópurinn að jafnaði af miklu
trausti á milli hópmeðlima. Þetta er
fyrst og fremst vegna þess að í huga
meðlima fara hagsmunir einstakl-
inganna og hagsmunir hópsins sam-
an. Óheiðarleiki einhvers eins til þess
að koma sjálfum sér áfram á kostnað
hópsins er því hvorki álitinn líklegur
af hálfu hópsins né vænlegur af hálfu
einstaklingsins. Í ljósi sterkrar þjóð-
arsamsömunar Íslendinga þarf því
ekki að koma á óvart að þjóðin hef-
ur notið þess að traust borgaranna
hvers til annars og til ýmissa stofn-
ana samfélagsins hefur verið mikið.
Raunar með því mesta sem gerist í
Evrópu,“ segir dr. Hulda og bendir á
að þessi rembingur og samstaða hafi
skapað auðtrúa lýð sem trúað hafi
hverju orði ráðamanna. „Í ljósi þess
mikla trausts sem hefur einkennt ís-
lenskt samfélag má leiða að því lík-
ur að þegar fulltrúar stjórnvalda eða
bankanna komu ítrekað fram í fjöl-
miðlum og sögðu að ekki þyrfti að
hafa áhyggjur af efnahagslífinu eða
bönkunum, hafi fólk einfaldlega trú-
að orðum þeirra. [Það voru] ekki til-
tæk dæmi úr sögu þjóðarinnar þar
sem hið gagnstæða hafði komið í
ljós; sagan var stutt og öll meira og
minna upp á við.“
1. SÆTI
PORTÚGAL
5. SÆTI
ÍSLAND
20. SÆTI
FRAKKLAND
30. SÆTI
EISTLAND
10. SÆTI
DANMÖRK
Þjóðarstolt í
Evrópulöndum
Spurt var: Hversu stolt/ur ertu af því að vera [þjóðerni]?
(1 = alls ekki stolt/ur, 4 = mjög stolt/ur).
Heimild: European Values Study, 1999.
3,
75
3,
64
3,
40
3,
25
2,
81
Trúðum hverju orði Samsemd þjóðarinn-
ar olli því að landsmenn trúðu hverju orði
stjórnvalda og banka.