Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.2010, Blaðsíða 28

VERÐA ÞEIR
ELTIR?
„Dómarnir eru raunar ekki í sam-
ræmi við ákvæði laga um ábyrgð-
armenn en niðurstaða dómsins er
sú að ákvæði laganna stríði gegn
stjórnarskrá og því verði þeim
ekki beitt, en vitaskuld verða lög
að standast stjórnarskrá,“ segir
á heimasíðu Neytendasamtak-
anna um dóma sem féllu í gær
um stöðu ábyrgðarmanna þegar
aðalskuldari fær greiðsluaðlögun.
Nýlega var lögum um ábyrgðar-
menn breytt en dómarnir virðast
ekki taka mark á því. „Ljóst er að
þessir dómar varða afar marga
ábyrgðarmenn sem eru í sam-
bærilegri stöðu og því mikilvægt
að þeim verði skotið til Hæsta-
réttar svo endanleg úrlausn fáist í
málunum,“ segir á ns.is.
n Blaðamaður, sem
hefur um árabil verslað
kjúklingaborgara á
skyndibitastaðnum
KFC, er hættur því. Af
síðasta borgara var
slíkt óbragð að
hugsunin um hann vekur enn
hroll, þó frá séu liðnar þrjár
vikur. Hann reyndi að kvarta en
örtröðin var slík að hann náði
ekki
sam-
bandi .
n Kona hringdi og vildi lofa Fridays
Smáralind. Hún var ásamt eiginmanni
sínum á leið í bíó klukkan sjö. Þar
sem þau voru svöng athuguðu
þau á Fridays hvort þau næðu
að borða fyrir bíóið. „Maturinn
kom eftir um tíu mínútur og
smakkaðist virkilega vel,“ sagði
konan en þau hjónin
fóru södd og sæl í bíó.
SENDIÐ LOF EÐA LAST Á NEYTENDUR@DV.IS
DÍSILOLÍA
Algengt verð VERÐ Á LÍTRA 206,7 kr. VERÐ Á LÍTRA 204,9 kr.
Skeifunni VERÐ Á LÍTRA 207,8 kr. VERÐ Á LÍTRA 205,4 kr.
Algengt verð VERÐ Á LÍTRA 209,7 kr. VERÐ Á LÍTRA 219,8 kr.
BENSÍN
Kænunni VERÐ Á LÍTRA 207,1 kr. VERÐ Á LÍTRA 205,3 kr.
Fjarðarkaupum VERÐ Á LÍTRA 207,2 kr. VERÐ Á LÍTRA 205,4 kr.
Algengt verð VERÐ Á LÍTRA 209,7 kr. VERÐ Á LÍTRA 207,9 kr.
UMSJÓN: BALDUR GUÐMUNDSSON, baldur@dv.is / ney tendur@dv.is
el
d
sn
ey
ti
30 MIÐVIKUDAGUR 14. apríl 2010 NEYTENDUR
DEKKJA-
ÞJÓFNAÐUR
EKKI BÆTTUR
Skilmálar tryggingafélaganna
Sjóvá, TM, Varðar og VÍS kveða á
um að sá sem verður fyrir því að
dekkjum undan bílnum hans er
stolið fær tjónið ekki bætt, jafnvel
þótt viðkomandi sé með kaskó-
tryggingu. Þar sem ekki er sér-
staklega kveðið á um þetta atriði
í skilmálum geta tryggingafélög-
in undanskilið sig ábyrgð á tjóni
tryggingataka vegna þjófnaðar á
dekkjum og felgum. Neytenda-
samtökin segja frá þessu og hvetja
neytendur til að vera á varðbergi
og kynna sér til hlítar skilmála
tryggingafélaganna áður en
trygging er keypt eða endurnýjuð.
Vísindamenn hafa loksins staðreynt
að beikon, ostakökur, vínarbrauð og
önnur gómsæt en fitandi sætindi eru
ávanabindandi. Rannsóknin, sem dr.
Paul J. Kenny, sérfræðingur í sam-
eindarlækningum við Scripps Rese-
arch-stofnunina í Flórída, stendur á
bak við, leiddi í ljós að hitaeininga-
ríkur matur hefur sömu áhrif á heil-
ann og fíkniefni á borð við kókaín og
heróín.
Áráttukennt át
Tilraunirnar voru gerðar á rottum.
Þeim var gefið ótæpilegt magn af
hitaeiningaríkum mat. Þegar þær
höfðu innbyrt matinn í stórum
skömmtum varð hegðunin áráttu-
kennd; þær gátu ekki hætt að borða.
Paul segir í niðurstöðum sínum að
neysla hitaeiningaríkrar fæðu örvi
smátt og smátt sömu svæði í heil-
anum og þegar fíkniefna á borð við
kókaíns og heróíns er neytt, svokall-
aðar vellíðunarstöðvar (e. pleasure
centers). Að lokum bili þessar stöðv-
ar þannig að til að viðhalda sömu
líðan, eða jafnvel bara til að líða eðli-
lega, þarf sífellt meira magn af dóp-
inu eða óholla matnum.
„Fólk sem upplifir þetta veit að
þetta snýst ekki bara um viljastyrk,“
segir Paul og bætir við: „Ákveðin
svæði í heilanum verða ofvirk sem
veldur því að fólk hættir að hafa
stjórn á átinu.“
Þol fyrir vímunni
Rannsóknin, sem var birt í tímarit-
inu Nature Neuroscience, fór þannig
fram að tilraunarottum var skipt nið-
ur í þrjá hópa. Rannsóknin stóð yfir í
40 daga. Einn hópurinn fékk venju-
legt rottufóður. Annar hópur fékk
beikon, pylsur, ostakökur, glassúr
og annan hitaeiningaríkan mat einu
sinni á dag. Þriðja hópnum stóð til
boða að belgja sig út af óhollum mat
í allt að 23 tíma á sólarhing.
Það þarf svo sem ekki að koma
mjög á óvart en rotturnar sem höfðu
nær ótakmarkaðan aðgang að óholl-
um mat glímdu fljótt við offitu. Annað
vakti þó meiri athygli; heilastarfsem-
in breyttist. Með því að vakta rafskaut,
sem komið hafði verið fyrir í heilum
allra rottnanna, sást að þær sem voru
í þriðja hópnum þróuðu fljótt með
sér þol fyrir „vímunni“ sem fylgir því
að borða óhollan en bragðgóðan mat.
Þær þurftu sífellt að borða meira til
að viðhalda vellíðunartilfinningunni.
Áður en langt um leið fóru þær að éta
stjórnlaust, eða að sársaukamörkum.
Eins og kókaín
Rannsakendurnir prófuðu að gefa
rottunum rafstuð þegar þær voru að
éta. Rotturnar í fyrstu tveimur hóp-
unum (þær sem fengu rottufóður
og þær sem fengu óhollan mat einu
sinni á dag) hættu fljótt að éta og
urðu hræddar við matinn. En það
var ekki tilfellið hjá þeim sem höfðu
ótakmarkaðan aðgang að óholla
matnum. „Maturinn fékk eft-
ir sem áður alla athyglina,“ seg-
ir Paul og bætir við að hegðun
þeirra sé svipuð hegðun og hjá
rottum sem hafa fengið óhindr-
aðan aðgang að kókaíni og heró-
íni. Þær rottur hafi einnig sótt stíft
í eiturlyfin þrátt fyrir sársaukann
(rafstuð).
Formanni læknadeildar
Energy's Brookhaven National
Laboratory í Upton í New York,
dr. Gene-Jack Wang, kemur þessi
niðurstaða ekki á óvart. „Við fram-
leiðum mat á svipaðan hátt og gert er
með kókaín,“ segir hann. Hann segir
að kókaínlauf hafi í margar aldir verið
notuð til lækninga. Fólk hafi hins veg-
ar fundið út leið til að hreinsa kókaínið
og ná þannig fram meiri áhrifum þess
á heilann, til dæmis með reykingum
eða sprautun í æð. Gene-Jack segir að
svipað hafi verið gert með mat. „Við
hreinsum matvælin okkar líka. For-
feður okkar borðuðu heilhveiti en við
borðum hvítt brauð. Indíánar í Amer-
íku borðuðu korn en við borðum sýr-
óp sem unnið er úr korni,“ segir hann
og bætir við að nú til dags séu þessi
grunnhráefni unnin þannig að fólk
geti borðað matinn nánast án þess að
vita af því og án þess að þurfa á hon-
um að halda.
Úrræði gegn fíkn
Dópamín er boðefnið sem er ábyrgt
fyrir því að rotturnar í rannsókninni
átu nánast á sig gat. Efnið komi bæði
við sögu þegar ánægja eða vellíðun er
famkölluð og hvetji til að hegðunin sé
endurtekin. „Efnið segir heilanum að
eitthvað hafi gerst sem sé æskilegt að
gerist aftur,“ segir Paul og bætir við að
virkni ákveðinna svæða í heilanum,
sem taka við dópamíni, hafi minnkað
eftir því sem rotturnar fitnuðu og átu
meira. Hann segir svipuð einkenni að
finna á meðal virkra fíkniefnaneyt-
enda. Hann segir þó að gen geti einn-
ig haft áhrif á virknina.
Gene-Jack bendir þó á að taka
þurfi niðurstöðurnar með ákveðnum
fyrirvara. Rottur hafi til dæmis get-
að misst 30 prósent líkamsþyngdar
sinnar vegna inntöku ákveðinna lyfja
á meðan það hafi mun minni áhrif á
mannfólk. Rannsóknin geti hins veg-
ar verið góð vísbending um hvernig
og hvers vegna mannfólk hegðar sér
eins og það gerir. Þekkingin geti von-
andi nýst til að búa til meðferðarúr-
ræði gegn fíkn, hvort sem það er fíkn í
mat eða eiturlyf.
Efnið segir heil-anum að eitt-
hvað hafi gerst sem sé
æskilegt að gerist aftur.
BALDUR GUÐMUNDSSON
blaðamaður skrifar: baldur@dv.is
ÓHOLLUR MATUR
EINS OG HERÓÍN
Ný rannsókn sýnir að mikil neysla hitaeiningaríks matar getur haft svipuð áhrif á
heilann og fíkniefni eins og heróín. Maturinn getur, samkvæmt rannsókninni, skapað
ávanabindandi hegðun þannig að sá sem borðar óholla matinn þarf sífellt meira magn
til að upplifa vellíðun sem fylgir því að borða bragðgóðan mat.
Stjórnlaust át Mikil
neysla óholls matar
gerir það að verkum að
sífellt meiri óhollustu
þarf til að skapa
vellíðunartilfinningu.
Ostakaka Rotturnar höfðu
ótakmarkaðan aðgang að
feitum mat í 40 daga.
Tilraunarottur fengu
rafstuð Rotturnar sem
fengu feita matinn átu
þótt þær fengju rafstuð.
LEIÐRÉTTING
Í síðasta blaði var fjallað um við-
skipti Avant við Kristínu Maríu
Björgvinsdóttur. Í henni sagði frá
því að Kristín María hefði ekki
fengið krónu fyrir bíl sinn upp í
þá skuld sem safnast hafði vegna
vangreiddra greiðslna og lög-
fræðikostnaðar. Kristín María var
ranglega feðruð Erlingsdóttir.