Dagblaðið Vísir - DV - 09.02.2011, Blaðsíða 22

22 | Úttekt 9. febrúar 2011 Miðvikudagur
Á
hverju ári flyst fjöldi erlendra
kvenna til landsins, margar
í gegnum hjónabandsmiðl-
anir á netinu. Á sama tíma
er hlutfall erlendra kvenna sem leita
í Kvennaathvarfið til þess að fá vernd
gegn heimilisofbeldi afar hátt, eða 62
prósent.
María Reyndal leikstjóri sýndi
stuttmynd sína Yes Yes á Reykjavik
Shorts and Docs í janúarmánuði.
Myndin er byggð á viðtölum við taí-
lenskar konur sem búa á Íslandi og
lýsir því hvernig þær eru algjörlega
háðar mönnunum sem þær flytjast
til en jafnframt því hvernig þær ná
að sigrast á erfiðleikunum sem þær
lenda í. Maríu finnst standa upp úr
hversu miklir sigurvegarar þær kon-
ur sem hún hitti að máli eru. Þær
séu fljótar að fá sér vinnu og öðlast
sjálfstæði og þær myndi tengslanet
við aðrar taílenskar konur sem komi
þeim til aðstoðar í neyð. Þær eigi þó
flestar sameiginlegt að hafa upplifað
vanlíðan og óöryggi í upphafi dvalar
sinnar og sumar þeirra höfðu ógur-
lega sögu að segja.
Kynferðisbrotamenn
í kjöraðstæðum
„Þær upplifa flestar vanlíðan og óör-
yggi við komuna til landsins þegar
þær flytjast til manns sem þær þekkja
ekki og til stendur að giftast innan
þriggja mánaða svo þær fái landvist-
arleyfi hér. Það er mikil pressa á slíku
sambandi, frá sjónarhóli beggja í
rauninni,“ segir María. Hún bendir á
að þótt margar endi í farsælu hjóna-
bandi með góðum eiginmanni bjóði
umgjörðin upp á kúgun og ofbeldi.
Þeir karlmenn sem séu þannig gerð-
ir hafi ákveðið svigrúm í þessum að-
stæðum sem þeir geti nýtt sér.
„Ég veit til þess að sömu mennirn-
ir fá til sín konur sem þeir misbjóða
og beita ofbeldi og losa sig síðan við
til þess að fá sér nýja. Þetta komast
þeir upp með að gera ítrekað og það
er ekkert hægt að gera í því. Þetta geta
verið dæmdir kynferðisbrotamenn og
það virðast ekki vera nein mörk.“
Megum ekki hafa fordóma
María segir málið vitaskuld flókið
enda sé varla hægt að setja lög og regl-
ur sem takmarki frelsi fólks af erlend-
um uppruna til að gifta sig þeim sem
það sé ástfangið af.
„En eitthvað verður þó að gera, við
verðum að slá skjaldborg um þess-
ar konur því að karlmönnum er gert
of auðvelt að stýra lífi kvennanna án
þess að einhver grípi inn í ofbeldið.
Fræðsla og umburðarlyndi eru lykil-
orð í þessu sambandi. Við verðum að
ná til þeirra en um leið megum við
ekki hafa fordóma fyrir samböndum
íslenskra karla og erlendra kvenna.“
Ofbeldismenn ljúga
Margrét Steinarsdóttir lögfræðingur
er framkvæmdastjóri Mannréttinda-
skrifstofu Íslands og ráðgjafi innflytj-
enda hjá Reykjavíkurborg. Hún er ein
þeirra sem létu vinna fræðslubækling
til erlendra kvenna. Í bæklingnum er
að finna upplýsingar um jafnan rétt og
jafna stöðu kynja, dvalarleyfi, skilnaði,
forsjármál, ofbeldi í nánum sambönd-
um og hótanir og þar endurspeglast
reynsla ráðgjafanna af sögum þeirra
erlendu kvenna sem búa við ofbeldi
og kúgun.
Margrét segir bæklinginn nýtast ís-
lenskum konum líka enda sé heimil-
isofbeldi algengt hér á landi. Erlendar
konur séu hins vegar einangraðri og
með minni reynslu af íslensku jafn-
réttissamfélagi en íslenskar og því tak-
ist ofbeldismönnum frekar að kúga
þær og halda markvisst að þeim rang-
hugmyndum um rétt þeirra og stöðu.
Íslenskur siður að sofa hjá vinum
eiginmannsins
„Í bæklingnum er að finna upplýs-
ingar og úrræði um ofbeldi í nánum
samböndum, skilnað og réttindi,“ seg-
ir Margrét. „En við fundum líka að
það var nauðsynlegt að svara spurn-
ingum sem við fáum ítrekað og svara
þeim skýrt svo enginn vafi léki á. Ég
get nefnt sem dæmi að konur hafa
sagt okkur frá því að þeim hafi verið
talin trú um að íslenskar konur gangi
um naktar innanhúss og aðrar sem
lýsa því að þeim sé svo illa við þann
íslenska sið að konur þurfi að sofa hjá
vinum eiginmanna sinna. Svör við
spurningum af þessu tagi eru í bæk-
lingnum af því að við töldum ríka þörf
á því. Ofbeldismenn beita oft hótun-
um til að kúga og með kúgunum sín-
um festa þeir konur sínar í nokkurs
konar ánauð. Algengasta dæmið er að
hann geti með einföldum hætti látið
vísa konunni úr landi. Hann geti stýrt
því með einhverjum tengslum sín-
um við lögregluna eða Útlendinga-
stofnun. Önnur algeng hótun er að
á Íslandi fái feður alltaf forsjá barna
vegna þess að konan sé af erlendum
uppruna. Það er mikilvægt að þess-
ar konur, og íslenskar konur í raun-
inni líka, séu óhræddar við hótanir
sem þessar því að það er staðreynd að
niðurstaða í þessum málum er alltaf
vandlega ákvörðuð og fer aldrei eftir
vilja eða orðum eins einstaklings.“
Deila út bæklingnum
Björgvin Björgvinsson, yfirmaður
kynferðisbrotadeildar lögreglunnar,
segir þvinguð hjónabönd vera eina
tegund mansals og að þau séu afar
erfið viðureignar, fyrst og fremst
vegna þess að það sé erfitt að ná til
kvennanna. „Við búum við löggjöf
sem krefst þess að fyrsta skrefið sé
að þolandinn stígi fram og lýsi brot-
inu. Í þessum tilfellum gerist það
þó sjaldnast og það er erfitt að kom-
ast að þolendum. Við tókum upplýs-
ingabæklingi um rétt erlendra kvenna
fagnandi og höfum deilt honum út
þar sem við höfum talið þörf á. Það er
fyrsta skrefið.“ Björgvin segir vandann
breiðast út um heiminn og að hann
hafi stungið sér niður hér á landi í sí-
vaxandi mæli síðustu ár. „Hér er starf-
andi mansalsteymi sem sérhæfir sig í
að vinna í þessum málum og lögregl-
an er meðvituð um breyttar vinnu-
aðferðir sem þessi mál krefjast. Við
erum rétt að byrja þessa vinnu því að
þessi vandi hefur verið lítt áberandi
hér þangað til nú.“
Mæta nánast næsta fórnarlambi
á flugvellinum
Sigþrúður Guðmundsdóttir, fram-
kvæmdastýra Samtaka um kvenna-
athvarf, verður vör við að vandinn sé
umfangsmikill og gríðarlega erfiður.
„Við þekkjum vel þessa sögu af erlend-
um konum sem kynnast íslenskum
mönnum og flytjast til Íslands. Þeir
byrja strax að beita grófu ofbeldi, kon-
urnar gefast upp í sambandinu og of
snemma til að eiga von um dvalarleyfi.
Karlarnir henda þeim út og eru komn-
ir í samband við nýja konu, gjarnan frá
sama landi og fyrra fórnarlamb. Kon-
ur nánast mæta næsta fórnarlambi á
flugvellinum á leiðinni heim.“
Á hverju ári flyst fjöldi er-
lendra kvenna til Íslands
til að gifta sig. Margar
í gegnum hjónabands-
miðlanir á netinu. Í við-
tölum við ráðgjafa kemur
fram að þær sem lenda
í ofbeldissamböndum
hafa miklar ranghug-
myndir um hjónabandið
og réttindi sín. Einni konu
mislíkaði til dæmis sá
siður að þurfa að sofa hjá
vinum eiginmanns síns.
Fordómaleysi María Reyndal telur
mikilvægt að verja þær konur sem hingað
koma gegn misbeitingu og kúgun og vera
fordómalaus og umburðarlynd.
Hóta brottvísun Ofbeldis menn ljúga því
að konum sínum að einfalt sé að vísa þeim
úr landi og lögreglan sé með þeim í liði, segir
Margrét Steinarsdóttir, framkvæmdastjóri
Mannréttindastofu Íslands.
„Þið eruð bara rusl, sagði
íslenskur maður við eigin-
konu sína og börnin hennar.
„… að þeim hafi
verið talin trú um
að íslenskar konur gangi
um naktar innanhúss
og aðrar sem lýsa því að
þeim sé svo illa við þann
íslenska sið að konur þurfi
að sofa hjá vinum eigin-
manna sinna.
Taldar á að sofa hjá vinum eiginmanna sinna