Dagblaðið Vísir - DV - 04.06.2012, Blaðsíða 14

E
r Bessastaðir á Álftanesi eru
nefndir á nafn kemur trúlega
fátt annað í huga flestra en að
þar sé aðsetur forseta Íslands.
En á Bessastöðum hefur ver­
ið lifað fjölbreyttu lífi. Þar hefur verið
skóli, prentsmiðja og útgáfa og aðset­
ur fræðimanna og skálda. Þar hefur
líka verið aðsetur vísindamanna sem
hafa gert rannsóknir og tilraunir, til
að mynda á fálkum, í læknisfræði og
stjörnufræði.
Reimleikar á Bessastöðum
Á Bessastöðum var líka eitt sinn fang­
elsi sakamanna og var kallað Þræla­
kistan og fornleifauppgröftur í tíð Vig­
dísar Finnbogadóttur leiddi í ljós líf á
Bessastöðum aftur á landnámsöld.
Bessastaðir eru einnig umtal­
aðar vegna reimleika. Á átjándu öld
lést norsk kona að nafni Apollónía
Schwarzkopf á Bessastöðum. Andlát
hennar þótti grunsamlegt og líkur á
því að eitrað hafi verið fyrir henni. Frá
láti hennar eru heimildir um marga
sem töldu sig sjá svip hennar. Frá
reimleikunum segja til að mynda Jón
H. Þorbergsson, í ævisögu sinni Ævi­
dögum, og Einar Kvaran spíritisti sem
gerði tilraunir með andaborð.
Sagan sem mátti ekki segja
Auk núverandi forseta, Ólafs Ragnars
Grímssonar, hafa fjórir gegnt embætt­
inu frá því það var sett á laggirnar á
Þingvöllum árið 1944.
Sveinn Björnsson gegndi emb­
ættinu frá 1944–1952 og sat á Bessa­
stöðum með eiginkonu sinni Georgiu
Björnsson. Georgia var mikil myndar­
kona og stóð að því að reisa fallegan
blómaskála við Bessastaði.
Sveinn og Georgia áttu saman sex
börn sem flestum farnaðist vel. Einn
sona hans, Björn, fór þó óvenjulega
leið sem skapaði honum óvinsældir á
Íslandi. Hann varð foringi í SS­sveitum
Hitlers og sagði sína hlið á ævi sinni
í bókinni Ævi mín og sagan sem ekki
mátti segja.
Dóttir Björns var Brynhildur
Georgía Björnsson. Brynhildur lést
árið 2008 og á ævi hennar byggir rit­
höfundurinn Hallgrímur Helgason
bók sína Konan við 1000 gráður. Frá
ævi Brynhildar er sagt í bókinni Ellefu
líf sem út kom árið 1983.
Ást á Bessastöðum
Annar forseti lýðveldisins var Ásgeir
Ásgeirsson sem var á Bessastöðum frá
1952–1068 með eiginkonu sinni Dóru
Þórhallsdóttur. Ásgeir fór á Bessastaði
fyrir vilja fólksins en hann vann stór­
sigur í kosningum gegn vilja forystu­
manna tveggja stærstu stjórnmála­
flokka valdsins. Ásgeir var vinsæll
forseti og naut stuðnings konu sinn­
ar, Dóru Þórhallsdóttur. Ásgeir hafði
konu sína oft með sér í ferðalögum og
við móttöku erlendra þjóðhöfðingja
og var þeim fagnað hátíðlega þegar
þau bar að. Fræg eru bréf Ásgeirs sem
hann skrifaði Dóru þegar þau voru
trúlofuð en þau voru opinberuð í ævi­
sögu hans sem var rituð af Gylfa Grön­
dal og þóttu hjónin hafa mikla gæfu til
að bera í hjónabandi sínu.
Borðuðu með húshjálpinni
Kristján Eldjárn og Halldóra voru á
Bessastöðum frá 1968–1980 og þá
komst fjör á Bessastaði. Systkini og
vinahópar blönduðust hversdags
lífinu á Bessastöðum og börn þeirra
settu með árunum svip á lífið þar.
Kristján og Halldóra þóttu alþýðleg
í takt við frjálslynda tíma. Þau borðuðu
til að mynda með ráðsfólkinu eins og
hluta af fjölskyldunni.
Forsetinn sem grét
Vigdís Finnbogadóttir forseti frá 1980–
1996 markaði nýja tíma á Bessastöð­
um. Augu heimsins beindust að henni
í embætti forseta Íslands og þjóðin
varð stolt af kvenforsetanum. Heim­
sóknir til þjóðarleiðtoga stórjukust og
Vigdís átti leikandi létt með að tala
máli þjóðarinnar.
Hún varð enda vinsæll forseti og
þegar snjóflóð urðu á Flateyri og Súða­
vík sýndi hún fádæma styrk. Hún gekk
lengra en nokkur leiðtogi hefur gert
og faðmaði aðstandendur og ástvini
hinna látnu og grét með þeim. „Fólk­
ið fann huggun í faðmlagi og sjómenn
voru ekki feimnir við að gráta við öxl
mína.“ (Vigdís Finnbogadóttir, viðtal í
janúar 2009).
Sorg á Bessastöðum
Fimmti forseti lýðveldisins er  Ólafur
Ragnar Grímsson. Hann var kjörinn
árið 1996 og tók við embætti 1. ágúst
það sama ár. Hann var endurkjör­
inn árin 2000, 2004 og 2008 og fer nú
enn fram og vonast til að sitja til 2016.
Takist það verður hann sá forseti sem
lengst hefur setið í embætti forseta Ís­
lands eða í 20 ár.
Ólafur Ragnar var kvæntur Guð­
rúnu Katrínu Þorbergsdóttur.
Guðrún Katrín tók virkan þátt í
forsetakosningunum 1996 og talaði
með Ólafi Ragnari á öllum framboðs­
fundum. Margir töluðu um að Guðrún
Katrín hefði haft töluverð áhrif á gott
gengi Ólafs Ragnars. Eftir að hann tók
við embætti forseta Íslands lét Guð­
rún Katrín einkum til sín taka á sviði
menningar og lista, í velferðarmálum
og í baráttunni gegn fíkniefnum.
Árið 1998 syrgði þjóðin með Ólafi
Ragnari og dætrum hans. Guðrún
Katrín hafði greinst með hvítblæði
árið 1997 og lést eftir harða baráttu við
sjúkdóminn í Seattle í Bandaríkjunum
12. október 1998.
Hefur aldrei þegið dagpeninga
Ólafur fann ástina aftur þegar hann
hitti Dorrit Moussaieff. Hann kvænt­
ist henni árið 2003 og hefur hún með
tíð og tíma líklega sú allra vinsælasta
sem hefur haft aðsetur á Bessastöð­
um. Foreldrar Dorritar eru auðkýf­
ingarnir Shlomo Moussaieff og Alisa
Moussaieff sem höndla með listmuni
og eðalsteina. Dorrit er vellauðug
og hefur aldrei þegið dagpeninga þó
henni sé það heimilt. Hún tekur þó
töluverðan þátt í boðum og ferðalög­
um forseta.
Eftir hrun hefur Dorrit tekið mál­
stað þess fólks sem finnst það hlunn­
farið og aðstoðað við matargjafir og
tekið þátt í mótmælum. Dorrit tekur
ríkulegan þátt í kosningabaráttu Ólafs
Ragnars og sterkar líkur eru á því að
hún eigi eitthvað í miklu fylgi hans
þessa dagana þótt erfitt sé að mæla
það.
14 Fréttir 4. júní 2012 Mánudagur
n Fimm forsetar og fjölskyldur þeirra hafa búið á Bessastöðum
Reimleikar, sorg og
ástir á Bessastöðum
Heimildir
n Ásgeir Ásgeirsson forseti: Ævisaga
n Ævi mín og sagan sem ekki mátti
segja: Endurminningar Björns Sv.
Björnssonar.
Reykjavík 1989.
n Forseti.is
n Ellefu líf: Saga um lífshlaup Bryn-
hildar. Georgíu Björnsson-Borger.
Steingrímur St. Th. Sigurðsson
Reykjavík 1983.
Kristjönu Guðbrandsdóttur
Blaðamaður skrifar kristjana@dv.is
Sólrúnu Lilju Ragnarsdóttur
Blaðamaður skrifar solrunlilja@dv.is
Sorg á Bessastöðum Þjóðin syrgði með
Ólafi Ragnari og dætrum þegar Guðrún
Katrín féll frá eftir baráttu við hvítblæði
árið 1998.
Sveinn Björnsson Sveinn sat á Bessastöðum með eiginkonu sinni, Georgiu Björnsson. Georgia var mikil myndarkona og stóð að því að
reisa fallegan blómaskála við Bessastaði.
Ást á Bessastöðum Dóra og Ásgeir
þóttu gæfurík í hjónabandi sínu. Fræg eru
ástarbréf hans til hennar.
Kristján með starfsfólki Slakað á eftir móttöku. Kristján og Halldóra voru einstaklega
alþýðleg og frjálslynd.
Fann ástina aftur Dorrit Moussaieff og
Ólafur Ragnar Grímssoná brúðkaupsdaginn
14. maí 2003.
Þórarinn Eldjárn rithöfundur bjó á Bessastöðum í eitt ár þegar hann var í sjötta bekk í MR og árið 1973 bjó
hann í hjáleigu við Bessastaði með Unni,
eiginkonu sinni, og ársgömlum syni sínum,
Kristjáni Eldjárn.
„Ég á góðar minningar frá Bessastöðum.
Það voru auðvitað viðbrigði að flytjast
þangað upp á skólasókn og annað. Ég var í
sjötta bekk í Menntaskólanum í Reykjavík
og okkur var ekið á morgnana í skóla. Það
var engin önnur leið, Álftanesstrætó fór
held ég fjórum sinnum í viku í miðbæinn.
Sigrún systir mín var í Hagaskóla og það
voru auðvitað viðbrigði miðað við lífið í
miðbænum.
„Það var ráðskona og aðstoðarstúlka á
Bessastöðum og þetta fólk borðaði allt
saman með heimilismönnum. Fjölskyldan
var útvíkkuð aðeins og matseld lenti
minna á móður minni en áður. Hún tók
þátt í matseld þegar svo bar undir.“
Þórarni er minnisstæðust heimsókn
Georges Pompidou og Richards Nixon
á Bessastaði. „Við bjuggum í svokall-
aðri hjáleigu sem núna er búið að rífa.
Ég hugsa til þessa tíma þegar ég hugsa
til Bessastaða og eitt atvik sem ég man
vel eftir er þegar Georges Pompidou og
Richard Nixon komu og hittust á Bessa-
stöðum. Við vorum þarna á efri hæðinni
stödd þá, ég og Unnur kona mín og sonur
okkar Kristján. Ætli hann hafi ekki verið
ársgamall. Við Unnur vildum auðvitað sjá
þessa merku menn. Það voru blaðamenn
þarna úti um allt með míkrófóna og mikið
eftirlit eftir öllu, það sveimuðu til dæmis
þyrlur yfir sjónum þarna í kring.
Þegar þeir gengu í hlað gægðumst við út
um gluggann og sáum þá ganga í hlað. Við
litum af barninu rétt á meðan.
Þegar Nixon kom inn um dyrnar þarna
niðri þá snérum við okkur við og sáum að
sonur okkar hafði gengið að stigahandriði
sem var þarna og hélt á kerti sem hann
hafði tekið af borði. Svona kúlulaga kerti
sem leit út eins og sprengjurnar í Andrés
Önd. Hann var að reyna allt sem hann
gat til að koma þessu kerti yfir brúnina
á handriðinu. Við rétt náðum að bjarga
því að þetta kerti dytti á höfuðið á Nixon
sem stóð rétt undir og skrifaði trúlega í
gestabók. Ég byði ekki í viðbrögð eftir-
litsmanna ef þetta hefði gerst,“ segir
Þórarinn og hlær.
Þórarinn Eldjárn á góðar minningar af Bessastöðum:
Nixon og sprengjukertið
Minnisstæð heimsókn Þórarni
er sérstaklega minnisstæð heimsókn
Georges Pompidou og Richards Nixon á
Bessastaði.