Dagblaðið Vísir - DV - 04.06.2012, Blaðsíða 22

22 Menning 4. júní 2012 Mánudagur
B
ernd Ogrodnik brúðu-
listamaður frumsýndi
um síðustu helgi leik
sinn upp úr frægri
sögu Hemingways um gamla
manninn og hafið í Þjóðleik-
húsinu. Sýningin fór fram í
kjallara Lindargötuhússins,
Kúlunni svokölluðu. Hún er
hluti af dagskrá Listahátíðar,
en verður sýnd áfram í Þjóð-
leikhúsinu nú í júní og vænt-
anlega lengur.
Er saga Hemingways
um hatramma glímu gamla
sjóarans við risafiskinn,
glímu sem er upp á líf og
dauða og lyktar á endanum
með ósigri hans, hentugt
efni í brúðusýningu? Eflaust
má finna aðferðir til þess að
koma henni til skila á sann-
ferðugan hátt í því formi,
þó að talsvert skorti á að
það tækist að þessu sinni.
Brúðuleikarinn stendur hér
sjálfur á sviðinu, inni í leik-
myndinni eða öllu held-
ur handan hennar, ef svo
má segja: leikmyndin er
raunar mestan part hafið
sjálft og undirdjúp þess. Yfir
strengdum borðunum, sem
tákna yfirborð hinna óræðu
djúpa, stendur brúðustjór-
inn í sínum hversdagsleik og
handstýrir brúðum sínum,
óhulinn sjónum áhorfenda,
jafnframt því sem sagan er
lesin og leiklesin af bandi.
Hann segir með öðrum orð-
um ekki söguna sjálfur sem
trúlega hefði þó farið best á
í þessu formi. Út af fyrir sig
er skiljanlegt að Bernd, sem
talar íslensku með nokkrum
hreimi, vilji hafa hér annan
hátt á en í þeim sýningum
sem beint er að börnum og
þar sem milliliðalaust sam-
band á milli sögumanns og
áhorfenda er eðlilegra en í
sýningu handa fullorðnum.
Því verður þó ekki neitað að
persónuleg nærvera hans,
þar sem hann hreyfir til
brúðurnar, verður hér dálítið
ankannaleg, líkt og þrengir
sér upp á milli áhorfenda og
dramans í sögunni.
Drama sem fer
forgörðum
Því að nóg er af drama í
sögu Hemingways. Það eru
áratugir síðan ég sá fræga
bíómynd sem gerð var eftir
henni með Spencer Tracy
í hlutverki gamla manns-
ins, en átökin í myndinni,
baráttan og sorgin, lifa mér
sterkt í minni. Og myndin
af nakinni hryggsúlu fisks-
ins í fjöruborðinu í lokin:
átakanleg tákn um fánýti
þeirrar baráttu sem nú er
lokið. En í útgáfu Bernds fer
þetta drama að miklu leyti
forgörðum. Hann nær ekki
því volduga flæði sem ein-
kennir nóvellu Hemingways
og hann nær ekki heldur að
skapa táknmyndir sem fanga
inntak hennar og brenn-
ast í minnið. Hann leysir
verkið upp í slitrótt samsafn
mynda, aðskilinna atriða,
sem eru mörg mjög fallega
unnin sem slík, en vekja í
heild ekki þau hughrif sem
hver leikræn túlkun á verki
sem þessu hlýtur að stefna á.
Þegar upp er staðið ork-
ar sýningin því sem frekar
misheppnað sambland af
myndasýningu og gamal-
dags útvarpssögu. Textann
hefur Ásdís Þórhallsdóttir
þýtt samkvæmt kynningu
Listahátíðar. Líklega hefur
hin gamla þýðing sögunnar,
sem kom raunar út endur-
skoðuð fyrir um aldarfjórð-
ungi, ekki verið talin nothæf.
Það vekur furðu að nafns
þýðanda er hvorki getið á
heimasíðu Þjóðleikhússins
né í prentaðri leikskrá þess,
heldur aðeins í kynningarefni
Listahátíðar. Slíkt er vitaskuld
með öllu óboðlegt; fram-
lag þýðara er engu ómerkara
en ljósamannsins eða leik-
munasmiðsins – eða varla
trúi ég að þau líti svo á í Þjóð-
leikhúsinu. Það er Egill Ólafs-
son sem flytur þennan texta
og leikles um leið hlutverk
gamla mannsins á móti Val-
geiri Skagfjörð sem les hlut-
verk drengsins sem kemur
þarna einnig við sögu. Egill
hefur viðfelldna rödd og
skýran framburð, en hann
náði aldrei að gæða gamla
manninn sérstæðum karak-
tér. Túlkunin varð að klisju:
þetta var einungis miðaldra
upplesari að reyna að „leika“
gamlan kall, ekkert annað.
Mikið augnagaman
Umgerð leiksins og öll
myndræn úrvinnsla er mik-
ið augnagaman, ekki síst
ljósabeitingin. Meira hefði
þó hugsanlega mátt gera úr
hinu dularfulla lífi undir-
djúpanna. Tónlist er mikið
notuð, ættuð úr ýmsum átt-
um; ég þóttist þekkja þarna
brot úr verkum Chopins,
Debussys og fleiri tónskálda.
Hvorki verka né höfunda er
heldur getið í leikskrá eða
annarri kynningu leikhúss-
ins sem er einnig afleitt; rétti
höfunda ber að sjálfsögðu
ætíð að sýna fulla virðingu,
eins þótt þeir séu löngu látn-
ir og alþjóðaeign.
Bernd Ogrodnik hefur
á undanförnum árum lagt
mikið af mörkum til ís-
lenskrar brúðuleiklistar. Í
raun er ekki ofsagt að inn-
koma hans á það svið hafi
hleypt í það nýju lífi með
margvíslegum hætti. Íslenskt
leikhús hefur oft verið ótrú-
lega heppið með erlenda
gesti sem hafa sumir gerst
heimamenn; og hætt við að
staða þess væri önnur og
lakari en hún er nú, þrátt
fyrir allt, hefði slíkra ekki
notið við. Bernd Ogrodnik
stendur framarlega í þeim
fríða flokki. En lokun Brúðu-
heima hans í Borgarnesi nú
fyrr í vor er sorgarsaga og
mér nánast óskiljanleg. Vera
má að sú raun öll hafi bitnað
á vinnu hans með þetta efni,
komið í veg fyrir að hann
næði á því ferskum tökum;
um það verður fátt fullyrt.
Þó að miður hafi tekist í
þetta sinn er engin ástæða
til að trúa öðru en að hann
eigi eftir að ná vopnum sín-
um á ný og halda áfram að
gleðja okkur með sérstæðri
og heillandi list sinni um
ókomnar tíðir.
T
he Dictator er pólitískur
farsi sem fjallar um
nýjan karakter Sacha
Baron Cohen, ein-
ræðisherrann Aladeen. Ólíkt
fyrri myndum Cohen er The
Dictator ekki í svokölluðum
„mockumentary“ stíl. Cohen
er því ekki með nein glæfra-
brögð á almannafæri heldur
er öll myndin gerð samkvæmt
handriti. Það verður að segjast
að það er galli þar sem mynd-
in hefur ekki sama óreiðu-
kennda eiginleikann sem var
svo einkennandi fyrir Borat
og Ali G, þar sem fólk tók þátt
í leikritinu óafvitandi og allt
gat gerst.
Vesturglugginn lokaður
Cohen leikur einræðisherr-
ann sérvitra Aladeen, sem
drottnar yfir norðurafríska rík-
inu Wadiyu. Það síðasta sem
hann vill er að olía ríkisins sé
seld á alþjóðlegum mark-
aði og hann er í þann mund
að klára að þróa kjarnorku-
sprengjur. Þegar Sameinuðu
þjóðirnar hyggjast skerast í
leikinn ákveður Aladeen að
ferðast til höfuðstöðva Sam-
einuðu þjóðanna í New York
til að ávarpa fulltrúanefnd S.Þ.
Þegar hann kemur til borgar-
innar er honum rænt fyrir til-
stilli frænda síns og hægri
handar, Tamir (Ben Kingsley),
en nautheimskum tvífara hans
er komið fyrir í hans stað til að
skrifa undir sáttmála sem skal
breyta Wadiyu í lýðræðisríki.
Dansar á
velsæmismörkunum
Ádeila myndarinnar kemur
skýrast fram í endanum, þar
sem Aladeen ávarpar fulltrúa-
nefnd Sameinuðu þjóðanna
og greinir frá kostunum sem
gæfust ef Bandaríkin væri ein-
ræðisríki. Þá kemur eiginlega í
ljós að allt héldist óbreytt og er
þá lítill munur á einræðisrík-
inu Wadiyu og „lýðræðisríkinu“
Bandaríkjunum, samkvæmt
orðræðu Aladeen.
Sumt grínið í myndinni
hittir betur í mark en annað.
Það mætti skipta mörgum lík-
amsvessabröndurum út fyrir
pólitíska gálgahúmorinn, sem
er oft og tíðum hárbeittur enda
spaugar Cohen iðulega um
hina mestu alvöru. Sacha Bar-
on Cohen hefur nefnilega skip-
að sér sess sem sá grínisti kvik-
myndanna sem dansar hvað
mest á velsæmismörkunum.
Hann nýtur sín best þegar hann
gerir til dæmis grín að heims-
pólitíkinni og stríðinu gegn
hryðjuverkum en í The Dictator
er aðeins of oft um leikskóla-
grín að ræða. Í þessu samhengi
má nefna myndina Four Lions
eftir meistara Chris Morris sem
slær The Dictator út hvað varð-
ar pólitísku ádeiluna.
Jón Viðar Jónsson
leikminjar@akademia.is
Leikrit
Gamli maðurinn og
hafið
eftir sögu Ernest Hemingway
Höfundur: Nafn leikskálds.
Þýðandi: Nafn þýðanda.
Leikstjóri: Nafn leikstjóra.
Handrit, brúðugerð, sviðsmynd og
flutningur:Bernd Ogrodnik.
Sviðsmynd og leikmunir: Frosti
Friðriksson, Högni Sigurþórsson og
Bernd Ogrodnik.
Þýðing: Ásdís Þórhallsdóttir.
Hljóðupptaka: Halldór Bjarnason.
Ljósahönnun: Lárus Björnsson.
Sýnt í Þjóðleikhúsinu og Brúðuheimum
Gálgahúmor í stað leikskólagríns
Þórður Ingi Jónsson
Bíómynd
The Dictator
IMDb 7,0 RottenTomatoes 59% Metacritic
58%
Leikstjóri: Larry Charles.
Handrit: Sacha Baron Cohen, Alec
Berg, David Mandel, Jeff Schaffer.
Leikarar: Sacha Baron Cohen, Sayed
Badreya, Ben Kingsley, Anna Faris.
83 mínútur
Aladeen í fullum skrúða Baron
Cohen er harla tignarlegur sem
einræðisherrann Aladeen.
Hatrömm glíma sjóara Er saga Hemingways um hatramma glímu gamla sjóarans við risafiskinn, glímu sem er
upp á líf og dauða og lyktar á endanum með ósigri hans, hentugt efni í brúðusýningu?
Skrykkjótt sigling
en augnagaman
Hljóðverk
í Nýló
Þriðjudaginn 5. júní klukk-
an 20.00 mun AMFJ, Aðal-
steinn Jörundsson, flytja
hljóðverk í Nýlistasafninu.
Verkið er partur af hljóð-
verkadagskránni Volume
of Sound sem er hluti af
Listahátíð í Reykjavík.
Aðalsteinn hefur vakið
athygli undanfarin ár fyrir
öfluga og á köflum ofsa-
fengna frammistöðu á tón-
leikum. Hann gaf út kass-
ettuna Itemhljóð og veinan
árið 2009 og geisladisk-
inn Bæn árið 2012. Nánari
upplýsingar um dagskrána
má finna á nylo.is.
Ný plata
Hljómsveitin Múgsefjun
hóf sölu á nýrri sam-
nefndri plötu fyrir helgi
í netsölu. Hún er meðal
annars fáanleg á tonlist.
is auk þess sem geisla-
diskurinn er seldur í for-
sölu á mugsefjun.is. Platan
kemur svo í verslanir 11.
júní. Upptökur á plötunni
hafa staðið yfir í þrjú ár en
hljómsveitina skipa þeir
Hjalti Þorkelsson, Björn
Heiðar Jónsson, Sveinn
Ingi Reynisson, Brynjar
Páll Björnsson og Eiríkur
Fannar Torfason.
Uppboð í
Gallerí Fold
Listmunauppboð fer fram
í Gallerí Fold við Rauð-
arárstíg mánudaginn 4.
júní klukkan 18.00. Boðið
verður upp úrval verka og
má þar nefna módelverk
eftir Gunnlaug Blöndal,
Vestmannaeyjamynd frá
1903 eftir Ásgrím Jóns-
son, vatnslitamyndir eftir
Karólínu Lárusdóttur, tvö
málverk eftir Harald Bilson
auk verka eftir Guðrúnu
Einarsdóttur, Tolla, Gunn-
ellu, Tryggva Ólafsson og
Kristján Davíðsson. Einnig
frummynd eftir Finn Jóns-
son af glugga í Bessastaða-
kirkju. Hægt er að gera for-
boð í verkin á uppbod.is.