Dagblaðið Vísir - DV - 11.07.2011, Qupperneq 16

16 | Erlent 11. júlí 2011 Mánudagur
Íbúar í Suður-Súdan ákváðu að fresta
öllum áhyggjum á laugardaginn til
að fagna stofnun sjálfstæðs ríkis.
Fagnaðarhöld fóru fram í Juba, höf-
uðborg landsins, og komu embættis-
menn hvaðanæva að úr heiminum
til að taka þátt.
Meðal þeirra var Omar al-Bashir,
forseti Súdans, sem var fyrsta rík-
ið til að viðurkenna Suður-Súdan.
Hann sagðist óska „bræðrum sínum“
í suðri velfarnaðar í framtíðinni en
bætti þó við að til að halda góðum
tengslum þyrfti örugg landamæri og
að bæði ríkin létu vera að skipta sér
af málefnum hins.
Salva Kiir Mayardit sór embættis-
eið sem forseti landsins. Hann hefur
verið leiðtogi Suður-Súdana síðan
árið 2005, þegar John Garang fórst
í þyrluslysi, skömmu eftir að friðar-
sáttmálinn var undirrritaður. Gar-
ang var helsti leiðtogi Suður-Súd-
ana í borgarastyrjöldinni og þykir
eiga einna mestan þátt í að landið
er nú sjálfstætt og stendur Salva
Kiir í skugga hans. Til að mynda fór
athöfnin á laugardaginn fram við
grafhýsi Garangs. Þá var fáni hins
nýstofnaða ríkis dregin að hún og
þjóðsöngurinn ómaði meðal annars
í sjónvarpinu.
Mannhaf var á Frelsistorginu í
Juba og dansaði fólk af gleði í steikj-
andi sólinni og leið yfir nokkra í hit-
anum. Þá mátti sjá bíl á svæðinu með
skilti þar sem á stóð „nýskilin“. Fólk
hóf fagnaðarlætin á föstudagskvöld-
ið þegar það taldi niður í sjálfstæðið.
Átök á landamærunum
Aðskilnaðurinn hefur ekki geng-
ið áfallalaust fyrir sig. Öryggisráð
Sameinuðu þjóðanna samþykkti að
senda 7.000 friðargæsluliða til Suð-
ur-Súdans. Að vísu voru flestir þeirra
þegar á svæðinu sem tilheyrði Súdan.
Mikilvægt þótti hins vegar að tryggja
að aðskilnaðurinn færi vel fram en
ófriðlegt hefur verið á landamærun-
um og átök hafa orðið í bænum Abeyi
og héraðinu Suður- Kordofan.
Stór svæði í Abeyi hafa staðið í
ljósum logum en deilur eru um hvort
bærinn og það landsvæði sem hon-
um tilheyrir eigi að teljast til Súdans
eða Suður-Súdans. Til stóð að láta
íbúa bæjarins kjósa um það en deilur
um atkvæðisrétt kom í veg fyrir þær
kosningar. Landsvæðið er auðugt
af gróðri og búfénaði og því mikið í
húfi fyrir bæði lönd. Yfir 110 þúsund
manns hafa flúið átökin.
Deilurnar í Suður-Kordofan
þykja öllu flóknari. Þar hefst að fólk
af Nuba-þjóðinni sem sér fram á að
þurfa að tilheyra Súdan þótt það eigi
meira sameiginlegt með Suður-Súd-
an. Margir Nuba-menn börðust með
frelsisher Súdana (sem nú er suður-
súdanski herinn) og finnst fólkinu
sem það sé nú skilið eftir í kjölfar að-
skilnaðarins. Yfir 60 þúsund manns
hafa flúið átökin og bera sögur af
hrottalegum drápum súdanska hers-
ins.
Eftir friðarsáttmálann 2005 voru
óformleg áform uppi um að leyfa
fólkinu að ákveða framtíð héraðs-
ins en nýkjörinn landstjóri, Ahmed
Haroun, hefur slegið öllum slíkum
áformum á frest. Hann, rétt eins
og al-Bashir, er eftirlýstur af stríðs-
glæpadómstólnum í Haag fyrir þjóð-
armorð í Darfur.
Borgarastyrjöld lengst af frá
1956
Stofnun Suður-Súdans á sér stað
sex árum eftir að friðarsamkomulag
var undirritað á milli stjórnvalda í
Khartoum og frelsishreyfingar súd-
anska fólksins sem barðist fyrir frelsi
Suður-Súdana. Borgarastyrjöld hafði
þá verið í landinu síðan 1983.
Deilurnar á milli súdanskra yf-
irvalda og leiðtoga Suður-Súdana
mátti rekja allt til þess þegar Súd-
an hlaut sjálfstæði frá sameiginlegri
stjórn Egyptalands og nýlenduveld-
is Breta. Rétt eins og í langflestum
löndum Afríku búa ólíkar þjóðir í
Súdan sem fékk landamæri sín í kjöl-
far nýlendustefnunnar.
Leiðtogar Suður-Súdana sökuðu
stjórnvöld í Khartoum um að brjóta
loforð um að gera landið að sam-
bandsríki og að reyna að gera Súd-
an að arabísku, íslömsku ríki. Íbúar
í Suður-Súdan aðhyllast að mestu
leyti andatrú auk þess sem kristinn
minnihluti er í landinu.
Borgarastyrjöld braust út á milli
yfirvalda og skæruliðasamtakanna
Anya Nya og lauk henni með frið-
arsamkomulagi sem undirritað var
í Addis Ababa, höfuðborg Eþíópíu,
árið 1972. Samkomulagið tryggði
ríkjum Suður-Súdans aukið sjálfræði
og frið næstu 11 árin. Það var svo árið
1983 sem frelsishreyfingin og -her-
inn risu upp eftir að stjórnvöld hættu
við áform um að veita Suður-Súdan
aukið sjálfræði.
Í kjölfarið fylgdu 22 ár af borg-
arastyrjöld og er talið að að minnsta
kosti ein og hálf milljón manna hafi
látið lífið og fjórar milljónir þurft að
flýja heimili sín. Friðarsamkomulag-
ið 2005 tryggði aukið sjálfræði Suður-
Súdans sem og atkvæðagreiðsluna
um stofnun sjálfstæðs ríkis.
Sharía-lög í norðri og bjór í suðri
Stofnun Suður-Súdans mun einn-
ig hafa sínar afleiðingar fyrir Súdan.
Gríðarlegur munur er á landsvæð-
um Suður-Súdans og Súdans. Gróð-
ursamt er í Suður-Súdan á meðan
Súdan er að mestu leyti eyðimörk. Þá
verður Súdan af olíulindum en um
75 prósent þeirra munu tilheyra Suð-
ur-Súdan.
Það hefur í för með sér að súd-
anska pundið lækkar og verðlag
hækkar. Þrátt fyrir það halda súdönsk
yfirvöld því fram að efnahagurinn sé
í góðu ástandi. Súdönsk stjórnvöld
reyna að fá skuldir að andvirði rúm-
lega 4,5 milljarða króna afskrifaðar.
Þá er einnig reynt að fá refsiaðgerð-
um Bandaríkjanna aflétt. Súdönsk
stjórnvöld þurfa enn að glíma við
ástandið í Darfur-héraði sem er mjög
slæmt og hefst fjöldi fólks við í flótta-
mannabúðum.
Aðskilnaðurinn mun einnig hafa
menningarleg áhrif á Súdan. Omar
al-Bashir sagði fyrir þjóðaratkvæða-
greiðsluna að yrði ríki Suður-Súdans
stofnað myndi ný stjórnarskrá verða
sett sem fela myndi í sér að sharía-
lög giltu í landinu, íslam yrði opinber
trú og arabíska opinbert mál.
Talið er að þeir íbúar í Súdan sem
ekki eru múslimar muni flytja sig
yfir landamærin. Ungmenni í Súd-
an óttast að landið sé á leið aftur til
steinaldar en yfirvöld, sem og fleiri
strangtrúaðir múslimar líta dansleiki
og fleiri skemmtanir hornauga.
„Konur og listir eru tveir helstu
þyrnarnir í augum íslamista,“ segir
mannréttindafrömuður í Súdan. Á
sama tíma og gin er bruggað á laun
í Súdan nýtur Suður-Súdan þess að
vera laust undan yfirráðum íslam-
ista. Brugghús hefur risið í Juba og
fólk „djammar“ nú í tilefni þess að
það sé föstudagur.
Að lokum má nefna að aðskilnað-
urinn hefur áhrif á sjálfsmynd Súd-
ans. Súdanar voru margir hverjir
stoltir af því að tilheyra stærsta landi
Afríku en í kjölfar aðskilnaðarins
verða það Alsíringar sem hljóta þann
heiður.
Stór vandamál hins
nýstofnaða ríkis
Þrátt fyrir mikinn gróður og margar
olíulindir er Suður-Súdan eitt fátæk-
asta ríki í heimi en rúmur helmingur
þjóðarinnar er á barnsaldri. Barna-
dauði er mjög mikill, sjöunda hvert
barn deyr áður en það nær fimm ára
aldri. Þá deyr einnig ein af hverjum
sjö konum af völdum fæðingar eða
óléttu. Læsi og menntun er mjög lít-
il. Meirihluti barna fær ekki neina
formlega menntun og 84 prósent
kvenna eru ólæs. Einungis sex pró-
sent stúlkna sem hefja skólagöngu
klára hana.
Óttast er um stöðugleika hins nýja
lands en nokkrir uppreisnarhópar
eru til staðar í landinu og hafa meðal
annars ásakað Dinka-þjóðflokkinn,
sem er stærsti þjóðernishópur Suð-
ur-Súdana, um að ætla að sölsa und-
ir sig öll völd í landinu. Sumir óttast
að Suður-Súdan verði næsta Erítrea.
Erítrea varð sjálfstætt ríki 1993 eftir
að hafa kosið um sjálfstæði frá Eþí-
ópíu og þykir nú ein kúgaðasta þjóð-
in í Afríku.
n Suður-Súdanar fagna stofnun sjálfstæðs ríkis n Hefur sínar afleiðingar fyrir Súdan
þar sem Suður-Súdan er ríkt af verðmætum auðlindum n Fólk fagnaði á götum úti
Stytta af John Garang afhjúpuð
Fjöldi fólks fagnaði á Frelsistorginu í Juba.
„Súdanar voru
margir hverjir
stoltir af því að tilheyra
stærsta landi Afríku en
í kjölfar aðskilnaðarins
verða það Alsíringar sem
hljóta þann heiður.
Almenningi veifað Salva Kiir Mayardiit, forseti Suður-Súdans, (t.v.) og Omar al-Bashir,
forseti Súdans, (t.h.).
Áhyggjunum slegið á frest
Björn Reynir Halldórsson
blaðamaður skrifar bjornreynir@dv.is