Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.2011, Qupperneq 18

18 | Menning 21. september 2011 Miðvikudagur
Kómískir flugeldar í London
Í
talska skáldið Carlo Gold­
oni, sem uppi var á átj­
ándu öld, er einn af
meisturum gamanleikja­
bókmenntanna. Hann er ekki
jafnoki Molieres eða Shake­
speares, en næsti bær við, má
segja. Leikur hans um trúð­
inn sem ræður sig hjá tveimur
húsbændum, af því að hann
er alltaf svo óskaplega svang­
ur, og stendur svo í ströngu
við að koma í veg fyrir að upp
um hann komist og húsbænd­
urnir hittist, hefur enst í hátt
á þriðju öld. Hann var meira
að segja sýndur hér í Iðnó fyr­
ir meira en fjörutíu árum, hét
þá Tveggja þjónn og státaði
af ungstirninu Arnari Jóns­
syni. Þrátt fyrir þunnan texta
og söguþráð leynist kómískt
sprengiefni í uppákomum og
aðstæðum leiksins, sprengi­
efni sem er enn fullkomlega
virkt í höndum þeirra sem með
það kunna að fara.
Það fór heldur ekki á milli
mála í sýningu National
Theatre í London á hressilega
staðfærðri og umskrifaðri gerð
leiksins eftir Richard Bean
sem Sambíóin í Kringlunni
buðu okkur upp á í síðustu
viku. Þetta var fyrsta atriðið í
útsendingadagskrá vetrarins
frá National Theatre. Sýningin
var frumsýnd í vor, var hlaðin
stjörnum af hendi gagnrýn­
enda og hefur gengið fyrir fullu
húsi síðan. Hún er svo vinsæl
að National ætlar að flytja hana
yfir í West End síðar í haust, en
þar er fyrir önnur sýning leik­
hússins, War Horse, sem enn
er tækifæri til að sjá.
Óhætt er að mæla með
henni við hláturþyrsta landa
sem eiga eftir að leggja leið
sína til London. Að vísu er
ákaflega margt í staðfærsl­
unni svo breskt að menn þurfa
að vera vel að sér í breskum
kúltúr, sögu og samfélagi, til
þess að finna öll skotin sem
dynja á salnum. En leikgleðin
og fagmennskan á sviðinu er
ósvikin og þakklátir áhorfend­
ur í hláturskrampa frá upp­
hafi til enda. Ungstirnið James
Cord en glansar í aðalhlutverk­
inu og fær þéttan stuðning frá
hópi leikenda sem eru margir
engu síðri en hann. Og leik­
stjórn Sir Nicholas Hytners,
eins þess færasta sem breskir
eiga um þessar mundir, sýnir
og sannar hvað leikhúsið get­
ur orðið sterkt þegar það þorir
að gera grín að sjálfu sér – hvað
sem öllu dýpra bókmennta­
gildi líður.
n Ég fór
að sjá
Galdra­
karlinn
í Oz á
laugar­
dag­
inn og
skemmti
mér konunglega. Alveg frábær
sýning með fallegum boðskap
sem allir geta skemmt sér á.
Allir leikararnir eru góðir og
börnin í sýningunni eru fram­
úrskarandi. Mæli með henni.
n Ég mæli með pítsunum á
Eldofninum í Grímsbæ. Bestu
pítsurnar í bænum.
n Ég mæli með kjötsúpunni
hennar mömmu.
n Ég mæli með hamborgur­
unum á Stöðinni.

n Ég mæli með laginu I Want
the World to Stop með Belle
and Sebastian en það kemur
mér alltaf í gott skap á morgn­
ana.

n Ég
mæli með
nýjustu
Sveppa­
myndinni.
Frábær
mynd.
n Ég
mæli með
Godfather,
Deer Hunter, Midnight
Cowboy og One Flew over the
Cuckoo’s Nest.
n Ég mæli með Pink Floyd og
Bítlunum.
n Ég mæli með bókinni Svar
við bréfi Helgu eftir Bergsvein
Birgisson sem ég las í sumar
og naut í botn. Ég mæli líka
með yndislegri bók eftir Forr­
est Carter, Uppvöxtur Litla
Trés sem ég var að ljúka við.
Þessar bækur láta manni líða
vel.
n Ég
mæli með
leikaran­
um Philip
Seymour
Hoffman,
sem er
bestur í
dag.
n Svo mæli ég með allri inn­
lendri dagskrárgerð í sjón­
varpinu. Það er nánast sama
hvað það er, ég elska að horfa
á innlent efni, því þá finnst
mér ég vera hluti af heild.
Rúnar Freyr mælir með
Innlend
dagskrárgerð
og kjötsúpa
Jón Viðar Jónsson
leikminjar@akademia.is
Leikrit
One Man, Two
Guvnors
eftir Carlo Goldoni og Richard Bean
Leikstjóri: Nicholas Hytner
Sambíóin í Kringlunni 15. september í
beinni útsendingu frá National Theatre
Fyrir hláturþyrsta Óhætt er að mæla með sýningunni við hláturþyrsta
landa sem eiga eftir að leggja leið sína til London.
Þ
etta er fjölskyldu­
leikrit. Öldruð móð­
ir, þrjú uppkomin
börn hennar, einn
sonur og tvær dæt­
ur. Plús tengdasonur, sá er
giftur eldri dótturinni. Þann­
ig er persónugalleríið. Leik­
ið af Kristbjörgu Kjeld, Mar­
gréti Vilhjálmsdóttur, Nönnu
Kristínu Magnúsdóttur, Atla
Rafni Sigurðarsyni og Baldri
Trausta Hreinssyni. Öflugum
leikurum undir stjórn öflugs
leikstjóra sem leikhúsið leyf­
ir að kalla til öfluga aðstoð­
armenn, toppmenn hvern á
sínu sviði. Útkoman eftir því:
vel unnin sýning, góð stund
í leikhúsinu, ljúf og notaleg.
Kannski fulljúf og nota­
leg? Já, það kann að vera. Því
að vissulega er hér tæpt á þó
nokkrum fjölskylduharm­
leik. En einungis tæpt á. Ekki
kafað í neitt. Ég hef sterk­
lega á tilfinningunni að höf­
und hafi langað til að skrifa
drama, en ekki komist lengra
en að skrifa fjölskyldu­
kómedíu, sorglega og jafnvel
pínulítið beitta, það skal ját­
að, en kómedíu samt. Svona
eitthvað í ætt við Stundar­
friðinn hans Guðmundar
Steinssonar sællar minning­
ar.
Annars er það frekar andi
Jökuls Jakobssonar sem svíf­
ur hér yfir vötnum. Gamall
unnandi Jökuls kann því vel.
Leikurinn um Pétur Mand­
ólín, Herbergi 213, kemur
sérstaklega upp í hugann –
eða Vandarhöggið sem ýmsa
sveið undan. Jökull er sjálf­
sagt aðeins nafn í hugum
flestra af yngri kynslóð, jafn­
vel innan leikhússins sjálfs,
það hefur gengið svona og
svona með uppeldisstarfið
hjá þeim sem bera ábyrgð á
því, sýnist mér. En Jökull er
meira en nafn fyrir mér og
minni kynslóð. Þess vegna
finnst mér gott að sjá að hann
liggur ekki alveg kyrr (og ég
leyfi mér að nota tækifærið
og skjóta því að, innan sviga,
að leikritið hans um son skó­
arans og dóttur bakarans
hefur leitað á hug minn und­
anfarið í kjölfar umræðna
um umdeilda landsölu á há­
lendi Íslands; kannski eitt­
hvað sem þið í leikhúsunum
mættuð líta á við tækifæri,
því þið viljið nú vera í takt við
tímana, veit ég).
Svartur hundur prests­
ins er leikrit af því tagi sem
maður vill ekki segja of mik­
ið um, til þess að spilla ekki
fyrir þeim sem eiga eftir að
sjá það. En þá verður um
leið erfiðara að gagnrýna,
tala skýrt og skorinort um þá
annmarka og þær veilur sem
maður þykist koma auga á.
Eftir að hafa horft einu sinni
á leikinn, nóta bene. Í upp­
hafi er látið í veðri vaka að
fjölskyldan litla lumi á leynd­
armáli, einhverju sem eng­
inn vill tala um. Samskiptin
eru svona eins og gerist og
gengur í dysfúnksjónal fjöl­
skyldum: menn setja hver
annan í hlutverk, heimta
að ákveðnum munstrum sé
fylgt, munstrum sem þegj­
andi samkomulag á að ríkja
um og sá sterkasti í fjölskyld­
unni fylgir eftir og byggir
yfirráð sín á; ef einhver rýf­
ur þau munstur fer allt í bál
og brand. Bældar tilfinning­
ar, ótti, heift og hatur brjót­
ast fram. Við erum búin und­
ir að eitthvað slíkt gerist, en
fyrri hlutinn líður án þess
að nokkuð gerist. Það er lát­
ið sem dansað sé á einhverri
brún, en við finnum aldrei
almennilega fyrir nærveru
hennar, hvað þá að þarna sé
nokkurt hengiflug, hyldýpi
að steypast ofan í. Við fáum
aldrei þennan hnút í magann
eins og undir góðum sýning­
um á til dæmis Pinter, nú eða
Jökli.
Eftir hléið lifnar held­
ur yfir. Móðirin, sem er hér
kölluð „ættmóðir“ þótt ætt­
boginn sé smár, tekur mál­
in í sínar hendur. Krist­
björg dómínerar sviðið með
sinni sterku og hlýju nær­
veru, húmor sem nýtur sín
ekki síst í blæbrigðum svips
og raddar. Dómínerar á rétt­
an hátt, án fyrirhafnar eða
frekju, stelur engri athygli
frá hinum sem eru í raun­
inni alveg jafngóðir og hún,
bara yngri, hafa ekki enn
öðlast þessa dularfullu og
heillandi yfirburði sem löng
reynsla, innsæi og uppsöfn­
uð lífsviska gefa snillingun­
um. Fjölskylduleyndarmálið
er dregið fram hægt og bít­
andi. Hér hefur ýmsu verið
sópað undir teppin og nóg af
ryki í skúmaskotum, sé vel að
gáð; okkur er meira að segja
sýnt það í léttri stílfærslu
leikmyndarinnar. Að lokum
komumst við að því hvern­
ig í pottinn er búið, hvern­
ig stendur á glæsikjólnum
sem Móðirin brýtur saman
og setur ofan í ferðatösku
við upphaf leiks. Þá eru all­
ir tilbúnir í jarðarförina – og
slæðudansinn sem botnar
sýninguna. Og manni er eig­
inlega slétt sama þó að fjöl­
skylduleyndarmálið reynist
sálfræðilega ekki nógu vel
undirbyggt af höfundinum.
Þá er ég að tala um leiklausn­
ina sjálfa, þá sem ég vil helst
ekki segja ykkur hver er. Að
hún svífur þarna í lausu lofti,
rétt eins og slæðurnar.
Já, þetta er mjög snyrti­
lega gert allt saman. Smekk­
legt og fágað. Kristín er sterk­
ur leikstjóri, sem fyrr segir,
líklega of sterk fyrir sterka
höfunda. Suma sterka höf­
unda, alltént. En góð í texta
sem eru ekki þétt teiknað­
ir, heldur opnir í endana, og
kveikja í einhverju hjá henni
sjálfri – því auðvitað er Krist­
ín líka skáld. Hvernig væri,
Tinna, nú eða Magnús Geir,
að bjóða henni að takast á við
Guðmund Steinsson næst?
Til dæmis Hjartslátt? Því að
hann liggur enn óbættur hjá
garði, eins og fleira eftir Guð­
mund. Alla okkar frábæru
leikara þyrstir í frábær verk­
efni, verkefni sem leyfa þeim
að sýna hvað í þeim býr, gefa
okkur stórar stundir í leik­
húsinu. Þið gefið þeim ekki
alltof mörg tækifæri til þess,
hvorugt ykkar – ef maður á
að vera hreinskilinn við ykk­
ur!
Að lokum: ég er fyrir mína
parta sáttur við breyttan sýn­
ingartíma í Þjóðleikhúsinu.
En það hefði þurft að kynna
hann betur og helst að breyta
honum í samvinnu við Borg­
arleikhúsið. Ég vona að þessi
breyting festist í sessi. Þá er
meiri tími fyrir þær samræð­
ur og það samkvæmislíf sem
fyrir mörgum er ómissandi
hluti af góðri leikhúsferð.
Slæðudans
í Kassanum
Jón Viðar Jónsson
leikminjar@akademia.is
Leikrit
Svartur hundur
prestsins
eftir Auði Övu Ólafsdóttur
Leikstjóri: Kristín Jóhannesdóttir
Leikmynd: Elín Hansdóttir
Búningar: Helga Björnsson
Sviðshreyfingar og dans: Melkorka
Sigríður Magnúsdóttir
Tónlist og hljóðmynd: Gísli Galdur
Þorgeirsson
Ljós: Halldór Örn Óskarsson
Sýnt í Þjóðleikhúsinu
„ Í upphafi er
látið í veðri
vaka að fjölskyldan
litla lumi á leyndar-
máli, einhverju sem
enginn vill tala um.
Atli Rafn og Kristbjörg Kjeld í hlutverkum sínum „Kristbjörg
dómínerar sviðið með sinni sterku og hlýju nærveru, húmor sem nýtur sín ekki
síst í blæbrigðum svips og raddar.“
Andi Jökuls Jakobssonar svífur yfir vötnum „Gamall unnandi
Jökuls kann því vel. Leikurinn um Pétur Mandólín, Herbergi 213, kemur sér-
staklega upp í hugann – eða Vandarhöggið sem ýmsa sveið undan.“