Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.2012, Blaðsíða 17

Fréttir 17Helgarblað 27.–29. janúar 2012
„Ég var keypt til Íslands“
n Fórnarlamb mansals var bjargað úr ánauð á Íslandi n Var seld út í litlu kjallaraherbergi í Reykjavík n Í fyrsta skipti í skóla á Íslandi
hafa melludólg og segir að þar sé eng­
in hjálp í boði fyrir konur í hennar að­
stöðu. Hún ákvað því að freista þess
að fara aftur til Íslands á eigin vegum,
en vændi var það eina sem hún þekkti
og eina leiðin sem hún sá færa til að
afla sér viðurværis. „Ég kom hingað á
eigin vegum og vildi reyna fyrir mér
sjálf. Ég skráði mig inn á hótel, en
konan sem ég hafði unnið fyrir á Ís­
landi vissi af mér og fór til hótelstjór­
ans og sagði honum að ég væri hóra.
Mér var því hent út. Þá fór ég á gisti­
heimili en þar var sama sagan.
Hún elti mig uppi hvert sem ég fór
og ógnaði mér því hún vildi ekki að
ég væri að selja mig á Íslandi án þess
að hún fengi nokkuð út úr því. Á end­
anum útvegaði viðskiptavinur mér
herbergi í húsi þar sem voru fleiri er­
lendar konur að selja sig. Ég auglýsti
í gegnum Fréttablaðið og fékk nokkra
kúnna.“ Það var þar sem mennirnir
veittust að henni, skáru hana og
rændu. Hún er fullviss um að þeir
hafi verið á vegum konunnar sem
hafði áður selt hana hér á landi.
Fékk loksins hjálp
Eftir að lögreglumennirnir góðu
höfðu farið með hana á bráðamót­
töku Landspítalans tók á móti henni
hjúkrunarfræðingur á Neyðarmót­
töku kynferðisofbeldis sem einnig
sýndi henni hlýju og skilning. „Mér
bauðst hjálp,“ segir konan og fell­
ir tár. „Hjálp sem ég hafði þráð frá
því ég var barn, en aldrei fengið fyrr
en nú. Ég hef alltaf viljað sleppa úr
vændinu, en ég hafði aldrei tækifæri
til þess og ég vissi ekki hvert ég ætti
að leita. Á Spáni til dæmis eru millj­
ónir vændiskvenna alls staðar að úr
heiminum og ef kúnni var að lemja
þig úti á götu og lögreglumaður varð
vitni að því, skipti hann sér ekki af
því.“
Þrátt fyrir að vera komin í hend­
ur mansalsteymis á vegum ríkisins
segist hún hafa gert ráð fyrir að þurfa
snúa til baka og fara aftur í sömu að­
stæður og hún var í áður.
Hryllilegar minningar koma upp
á yfirborðið
Eitt af því sem fórnarlömb man­
sals eiga sameiginlegt er að treysta
engum. Að vera á varðbergi gagn­
vart öllum og öllu hjálpar þeim að
lifa af í heimi þar sem þær upp­
lifa stöðuga ógn. Það tók tíma fyrir
konuna að læra að treysta því fólki
sem var komið henni til hjálpar hér
á landi og hefja vegferð sína í átt að
bata. „Það tók mig tíma að átta mig
á því að ég gat treyst meðferðaraðil­
um mínum, lögreglunni og fólkinu í
mansals teyminu. Það kom smátt og
smátt en þau hafa veitt mér gríðar­
legan stuðning og hjálpað á ótrú­
legan hátt. Fyrsta árið var mjög erfitt
og ég sveiflaðist mikið upp og niður
í skapinu. Minningar af hryllilegum
atburðum ásóttu mig bæði í svefni
og vöku og gera það enn, en ég er
með yndislegan sálfræðing og geð­
lækni sem er mér alltaf innan hand­
ar. Þetta er erfitt og ég veit ekki hvort
að ég muni nokkurn tíma verða al­
veg heil en maður þarf að læra að
lifa með fortíð sinni.“
Líkt og margar konur sem hafa
verið í vændi og fangar mansals þjá­
ist hún af áfallastreituröskun. En
áfallastreituröskun er kvíðarösk­
un og getur komið vegna alvarlegs
áfalls eða margra atburða þar sem
manneskja upplifir að lífi sínu og ör­
yggi sé ógnað. Fólk með áfallastreitu
er oft tilfinningalega dofið. „Það er
engin kona í vændi af því hún hún
vill af fúsum og frjálsum vilja selja
líkama sinn fyrir peninga. Ef hún
heldur því fram er hún að ljúga. Ég
hef oft logið að mönnunum sem
keyptu mig og sagt að ég væri ham­
ingjusöm og ég hefði ánægju af kyn­
lífi. Margir vilja ekki kaupa þig ef þú
segist vera neydd til að selja þig. En
vændi fylgir alltaf ofbeldi því það
eina sem fólk hugsar um eru pen­
ingar. Það er öllum sama um þig.“
Erfiðar tilfinningar
Meðferðin sem konan er í beinist
meðal annars að því að vinna úr
minningum af nauðgunum og lík­
amsárásum en hún segir að einna
erfiðast sé horfast í augu við at­
burð sem kom fyrir hana sem barn.
Þá misþyrmdi eldri bróðir hennar
henni svo hrottalega að hún var nær
dauða en lífi. Sú minning er erfið og
jafnvel nú, rúmlega tuttugu árum
síðar, kemst hún í greinilegt upp­
nám við að greina blaðamanni frá.
En ferlið til bata er ekki átakalaust.
„Stundum freistar mín að fara aftur
í vændið og eymdina. Þegar maður
hefur verið í vændi er sjálfsmatið
ekkert og manni finnst maður vera
óhreinn, eins og maður hafi ekki far­
ið í sturtu í átján ár.
Maður losnar ekki við þessa til­
finningu. Jafnvel núna finnst mér
stundum eins og ég vilji að einhver
ráði yfir mér og beiti mig ofbeldi.
Eins og ég vilji vera misnotuð aftur
og þá muni mér líða betur því það
er það sem ég þekki og mér finnst
eins og eitthvað vanti. Þegar þess­
ar tilfinningar hellast yfir mig leita
ég í stuðningsnetið mitt hjá Rauða
krossinum, eða mansalsteyminu.
Ég hef fjölda fólks sem ég get hringt
í þegar mér líður illa og það róar
mig niður. Það er erfitt að komast út
úr vændi en ef maður vill hjálp og
er móttækilegur fyrir henni er það
hægt.“
Heppnasta vændiskona í heimi
Konan segist hafa lifað alla tíð í
þeirri vissu að hún væri smituð af
HIV. Þegar heilsufar hennar var
kannað eftir að hún fékk aðstoð fékk
hún þær fréttir að hún væri líkam­
lega alheilbrigð. „Mér finnst það
vera kraftaverk. Ég held að ég sé
heppnasta vændiskona í heimi því
flestar konur í vændi deyja ungar úr
sjúkdómum, eiturlyfjum, eru myrtar
eða fyrirfara sér.
Allar stelpurnar sem ég kynnt­
ist í vændinu í heimalandi mínu eru
dánar. Ég er heppin því ég er 31 árs
og komin út úr þessum heimi. Í fyrsta
skipti hugsa ég um framtíðina, en í
vændinu hugsar maður bara um að
lifa af einn dag í einu. En mér hefði
ekki tekist þetta án hjálpar og stuðn­
ings allra þeirra sem eru í kringum
mig hér. Þessi hjálp var ekki í boði í
löndum sem ég var í áður eða þá ég
vissi ekki af henni.“
Hlakkar til að byrja vinna
Konan býr nú ein í húsnæði sem
henni var útvegað í gegnum mansals­
teymið og félagsþjónustuna. Í fyrsta
skipti lifir hún eðlilegu lífi. Hún seg­
ir að hér upplifi hún öryggi og finni
fyrir væntumþykju og hlýju sem hún
hafi aldrei fengið áður. Hér vill hún
búa. Hluti af meðferðarvinnu hennar
er að sækja iðjuþjálfun og þar þjálf­
ast hún í að lifa eðlilegu lífi og læra
inn á hversdagslega hluti sem hún
hefur aldrei tekist á við. Í gegnum
iðjuþjálfun sækir hún íslenskunám­
skeið, en konan hefur aldrei gengið í
skóla. Þegar blaðamaður segist hafa
fengið fregnir af því að hún hafi feng­
ið hæstu einkunn á námskeiðinu,
brosir hún feimnislega og segist hafa
gaman af því að læra tungumálið. Til
stendur að hún byrji að vinna þegar
búið er að útvega henni atvinnuleyfi
og segist hún hlakka til. „Ég er tilbúin
til að fara að vinna og það verður gott
að vinna sér inn pening með heiðar­
legri vinnu. Það mun gera mig stolta
og ánægða með sjálfa mig,“ segir hún
og brosir.
„Ég fór í
vændi því
annars myndi
ég svelta
Gróft brot á mannréttindum
n Hundruð þúsunda einstaklinga eru fórnarlömb mansals
Mansal er verslun með fólk með ábata
að markmiði til að svara eftirspurn
eftir konum, körlum og börnum til
starfa á kynlífsmarkaði, í nauðungar-
vinnu, við glæpastarfsemi og hernað
og einnig í þeim tilgangi að nema úr
því líffæri sem seld eru á ólöglegum
markaði. Börn sem seld eru til ólög-
legrar ættleiðingar eru einnig talin til
fórnarlamba mansals. Gerendur starfa
einir eða í litlum hópum eða í stórum,
skipulögðum og jafnvel alþjóðlegum
glæpahringjum. Að mati Sameinuðu
þjóðanna er mansal sú skipulagða
glæpastarfsemi sem nú vex hvað
hraðast í heiminum. Hundruð þúsunda
einstaklinga, aðallega konur og
stúlkubörn, verða fórnarlömb mansals
á hverju ári. Mansal er glæpsamlegt
athæfi og gróft brot á mannréttindum
þeirra einstaklinga sem fyrir því verða
og tengist annarri skipulagðri alþjóð-
legri glæpastarfsemi, svo sem ólöglegri
verslun með vopn og eiturlyf, peninga-
þvætti og fjármögnun hryðjuverka. Hér
er yfirleitt um vel skipulagða glæpa-
starfsemi að ræða og margt bendir
til þess að starfsemi glæpamanna á
þessum sviðum verði sífellt þróaðri,
tæknivæddari og miskunnarlausari,
enda er hagnaðarvonin mikil.
Erfitt að greina á milli
vændis og mansals
Mansal gerist með margvíslegum
hætti, allt eftir því hver tilgangur þess
er. Ein alvarlegasta birtingarmynd
þess felst í að gerendur sem oft starfa
þvert á landamæri stunda mannrán á
fórnarlömbum eða lokka þau í net sín
með gylliboðum um ábatasöm störf í
stórborgum innan lands eða utan og
festa þau síðan í ánauð með hótunum,
blekkingum og valdbeitingu ýmsum
myndum, bæði gagnvart þeim
sjálfum og fjölskyldum þeirra. Sé
kynlífsþjónusta markmiðið er algengt
að fyrsta skrefið felist í að ættingjar,
kærastar eða jafnvel starfsmanna-
skrifstofur afhendi fórnarlömbin til
milliliða sem síðan selja þau áfram
til vændishúsa sem rekin eru af
skipulögðum glæpahringjum. Rann-
sóknir benda til að sum fórnarlömb
viti að þeirra bíði vændi og að jafnvel
geti legið fyrir einhvers konar sam-
þykki fórnarlambs. Með eftirfarandi
skuldaánauð og ógnunum eru sum
þeirra njörvuð í ánauðarsamband
sem þau losna ekki úr. Þegar mansal
á sér stað innan ríkis, til dæmis með
flutningum frá landsbyggðí vændis-
hús stórborga, getur verið erfitt að
greina milli fórnarlamba mansals og
vændis.
Nýta sér neyð
Manseljendur leita einkum fanga
meðal barna og ungra kvenna sem eru
í veikri efnahagslegri og félagslegri
stöðu, frá brotnum heimilum eða illa
stöddum fjölskyldum. Samkvæmt IOM
(International Organisation for Migra-
tion) þekkja 46% fórnarlamba þann
sem fyrst ánetjar þau í mansalshringi
meðan 54% eru ánetjuð af einstak-
lingum sem eru þeim ókunnugir. Bæði
konur og karlar eru meðal gerenda sem
mynda fyrsta hlekk mansalskeðjunnar,
karlmenn þó sýnu fleiri. Keðja seljenda
og kaupenda hvers fórnarlambs getur
verið löng, þau eru iðulega seld aftur
og aftur á meðan eitthvað er á þeim
að græða. Algengt er að við hverja sölu
krefji kaupandinn fórnarlambið um
endurgreiðslu kaupverðs og flutnings-
kostnaðar þannig að fórnarlambið
festist í neti skuldar sem stofnast og
magnast æ ofan í æ með þeim afleið-
ingum að sjaldnast nýtur fórnarlambið
nokkurs ábata sjálft.
Úr skýrslu Félags- og tryggiNgamálaráðHErra, ástu r.
JóHaNNEsdóttur, um aðgErðaáætluN gEgN maNsali.