Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.2012, Blaðsíða 41

Lífsstíll 41Helgarblað 27.–29. janúar 2012
Reynir
Traustason
Baráttan
við holdið
É
g fann hvernig óttinn náði á
mér heljartökum þar sem ég
fikraði mig upp brekkuna að
klettabeltinu. Smám saman var
sem úr mér drægi allan mátt og ég
lyppaðist loksins niður á fjóra fætur.
Ég gat ekki meir. Göngufélaginn
horfði á mig með augnaráði sem gat
lýst samúð eða allt eins skömm á
því að vera í slagtogi við mann sem
hafði breyst í tóman poka í brekku í
Esjunni. Hann var enda þaulvanur
fjallamaður og átti að baki bæði Ki-
limanjaro og Mont Blanc.
É
g var enn sem
lamaður. Þetta
var fyrsta
ferðin mín á
Esjuna. Ég hafði séð
fyrir mér sigurstund á
efsta kletti Þverfellshornsins. Þess í
stað lá ég máttvana á fjórum fótum,
læstur með höndum og fótum við
svörðinn, og vakti óskipta athygli
þeirra sem röltu framhjá. Ég reyndi
að rísa upp á fjóra fætur en skalf og
titraði eins og nýborið lamb á köldu
vori. Göngufélaginn talaði í mig
kjark. Við vorum sammála um að
óumflýjanlegt væri að snúa við.
F
élaginn sagði mér háskasög-
ur af Mont Blanc þar sem mér
skildist að hann hefði bjargað
sjálfum sér frá bráðum bana
og gott ef ekki heilum hópi ferða-
manna. Þar sem ég fikraði mig
skjálfandi niður brekkuna hjálpaði
þetta ekkert. Ég þurfti ekki meiri
háska en orðið var og bað hann vin-
samlegast að halda kjafti á meðan
ég kæmist í öruggan halla. Við
Steininn fann ég létti. Ég var slopp-
inn. Ég ætlaði aldrei að koma aftur.
Á niðurleiðinni kom sjálfs-
traustið smám saman. Ferðafélag-
inn sagði mér óáreittur sögu frá för
sinni á Kilimanjaro. Mér skildist að
hann hefði á endanum borið fylgd-
armann sinn og skósvein á bakinu.
Eftir því sem jafnsléttan nálgaðist
óx mér kjarkur að nýju. Þar sem ég
stóð 50 metra yfir sjávarmáli var ég
harðákveðinn í að snúa aftur.
Dagarnir urðu að vikum og
mánuðum áður en dró til tíðinda.
Ég átti samræður við fjölda manns
sem hafði klifið Esj-
una og undirbjó mig í
þaula. Sjö mánuðum
eftir að ég lamaðist við
klettarætur rann upp
stundin. Ég hélt öðru
sinni á Esjuna ásamt
göngufélaganum og þriðja manni.
Ég hafði lagt til að við hefðum með
taug til að binda í mig en hlátur
félaganna tveggja sannfærði mig
um að það væri óþarft.
V
ið gengum sem leið lá framhjá
Steini og á örlagaslóðirnar.
Skyndilega lagðist yfir kol-
svört þoka. Þriðji maðurinn
gekk á undan en göngufélaginn fast
á hæla mér. Mér fannst ég örugg-
ur. Klettarnir birtust og ég sá undir
hæla þriðja mannsins sem hvarf í
sortann. Eins og könguló elti ég og
notaði útlimina til að tryggja öryggi.
Allt í einu var hann horfinn. Ég leit
varlega um öxl og sá að sporgöngu-
maðurinn hafði líka gufað upp. Ég
var í klettunum með sjóndeildar-
hring sem nam örfáum metrum.
S
kyndilega færðist kraftur um
mig frá toppi til táar. Ég skreið
upp klettana á miklum hraða
og áður en ég vissi af stóð ég á
toppnum við hlið þriðja mannsins.
Nokkru síðar birtist göngufélaginn
sem hafði villst. Sælutilfinningin
var algjör. Ég hafði sigrað fjallið og
sjálfan mig. Auminginn frá því sjö
mánuðum fyrr hafði verið kveðinn
í kútinn.
Lífsháski
á Esjunni
Það er hægt að
deyja úr hjartasorg
n Sá sem missir maka sinn er í sex sinnum meiri hættu á að fá hjartaáfall
Þ
unglyndi, kvíði og reiði hef-
ur oft verið tengd við það
sorgarferli sem fólk gengur
í gegnum við fráfall nákom-
inna ættingja eða ástvina.
Þrátt fyrir að flestir komist í gegnum
sorgarferlið áfallalaust eru þeir sem
syrgja þó sjálfir í hættu á að falla frá.
Vísindamenn við Harvard-háskóla
halda því fram að þú getir í rauninni
dáið úr hjartasorg en í þeim tilfellum
sem einstaklingur deyr vikum eða
mánuðum eftir að hafa misst maka
sinn er það í 20 til 53 prósentum til-
fella vegna hjarta- og æðasjúkdóma.
Tilfinningalegur hvirfilbylur
Samkvæmt vísindamönnum við
læknadeild Harvard-háskóla eykst
hættan á að fá hjartasjúkdóma hjá
þeim sem hafa nýlega misst ástvin
eða nákominn ættingja og er hætt-
an 21 sinni meiri fyrstu dagana eftir
að makinn deyr og sex sinnum meiri
fyrstu vikuna eftir missinn. Elizabeth
Mostofsky, stjórnandi rannsókn-
arinnar, segir að sá tilfinningalegi
hvirfil bylur sem fólk gengur í gegn-
um eftir missinn, streita og svefnleysi,
auk þess sem margir gleyma að taka
lyf sem eru þeim nauðsynleg, séu allt
ástæður fyrir þessari auknu hættu.
Hún nefndir einnig sem dæmi að
í niðurstöðum skoskrar rannsóknar
á 4.395 hjónum komi fram að þeir
sem eru í sorgarferli eftir makamissi
eru í mun meiri hættu á að deyja en
þeir sem eru ekki í sorgarferli. Þetta
kemur fram í grein sem birtist í rit-
inu Circulation þar sem greint er frá
rannsókn vísindamannanna við
Harvard.
Sér í lagi ef missir er óvæntur
Þetta staðfestir Kaare Harald Bønaa
sem er norskur prófessor og yfir-
læknir við St. Olavs-spítalann í sam-
tali við Verdens Gang (VG). „Við vit-
um að þeir sem hafa misst maka
eða annan nákominn ættingja eru
í meiri hættu á að fá hjartaáfall, sér
í lagi ef missirinn er óvæntur og við
dramatískar aðstæður,“ segir hann.
Vísindamennirnir spurðu innlagða
sjúklinga, á árunum 1989 til 1994,
spurninga um aðstæður þeirra í
aðdraganda hjartaáfallsins, hvort
þeir hefðu misst einhvern nákom-
inn, hvenær dauðsfallið hefði orðið
og hvert samband þeirra hefði ver-
ið við þann látna. „Thor Edvardsen,
stjórnandi hjartadeildar Óslóar-há-
skóla hefur fulla trú á rannsókninni.
„Læknaritið Circulation, þar sem
niðurstöðurnar eru birtar, eru eitt
það besta þegar kemur að hjartasjúk-
dómum og Harvard er eins og allir
vita afar virtur háskóli,“ segir hann.
Í VG segir að andleg streita leiði til
aukins blóðþrýstings og hraðari púls
sem geri það að verkum að blóðflög-
ur loði saman og þetta auki líkurnar
á hjartaáfalli. Auk streitunnar upp-
lifi einstaklingurinn einnig svefn-
leysi, minni matarlyst og framleiðsla
á streituhormóninu kortisól eykst.
Mikilvægt sé því að huga vel að eigin
heilsu þegar maður upplifir missi og
mikla sorg í kjölfarið.
Þetta hjálpar í sorginni
Hvort sem þú hefur misst maka
eða stendur í skilnaði eru til
nokkur ráð um hvernig þú kemst í
gegnum missinn:
n Gráttu þegar þú þarft að gráta. Hvort
sem þú ert ein/n eða innan um aðra. Það
er mikilvægt fyrir sálina.
n Segðu við sjálfa/n þig „Ég kemst í
gegnum þetta“. Reyndu að líta á þetta
sem sannleika. Mundu að aðrar mann-
eskjur hafa gengið í gegnum það sama
og þú. Sársaukinn mun á endanum
minnka.
n Reyndu að hugsa jákvætt um allt
það sem þú átt þó enn. Það getur verið
fjölskyldan, vinir, gæludýr, frístundir og
svo framvegis.
n Sumir dagar eru erfiðari en aðrir. Á
slíkum dögum er gott að verðlauna
sjálfa/n sig í stað þess að refsa.
n Settu þig í fyrsta sæti. Hugsaðu vel
um þig og dekraðu við sjálfa/n þig.
Losaðu þig undan skuldbindingum sem
eru þér erfiðar.
n Prófaðu eitthvað nýtt. Þannig getur
þú upplifað sjálfa/n þig á alveg nýjan
hátt. Reyndu til dæmis að kynnast nýju
fólki.
n Fáðu þér göngutúr í náttúrunni, vertu
meðvituð/ meðvitaður um umhverfið og
andaðu að þér fersku lofti.
n Njóttu samveru við vini þína.
n Mundu að tíminn læknar öll sár.
Sannar sögur af fólki
sem dó úr hjartasorg
Í október 2009 sagði DV frá því að
bresku hjónin Stewart og Olga Whitfield
hefðu látist með nokkurra mínútna
millibili úr hjartaáfalli. Stewart var
nýbúinn að hringja á sjúkrabíl eftir
að eiginkona hans fékk hjartaáfall. Á
meðan hann beið eftir sjúkrabílnum
dundu ósköpin yfir og fékk hann einnig
hjartaáfall. Þegar bráðaliðar kom á
staðinn tók enginn á móti þeim og
brugðu þeir því á það ráð að brjóta rúðu
til að komast inn í húsið. Þegar að var
komið voru þau bæði látin.
Stewart, sem var pípulagningameist-
ari, var 56 ára gamall en Olga var 61 árs.
Í desember 2011 létust bandarísku
hjónin Gary og Wanda Hodges með
nokkurra klukkustunda millibili eftir
64 ára hjónaband. Í nóvember hlaut
Wanda alvarlega áverka þegar hún datt
og lá meðvitundarlaus eftir það. Hafði
það mikil áhrif á Gary sem var lagður
inn á spítala fljótlega eftir það. Þann 8.
desember lést Wanda og Gary fór líka
aðeins 12 tímum síðar.
Nú í janúar létust bandarísku hjónin
Richard og Nancy Trimmer sama dag en
þau höfðu verið hamingjusamlega gift
í 61 ár. Richard hafði dvalið á sjúkrahúsi
undanfarnar vikur en hann greindist
með lungnakrabbamein í nóvember.
Nancy hafði tekið því illa og átt
erfitt með að vera ein heima á meðan
eiginmaðurinn var á sjúkrahúsinu. Fyrir
nokkrum vikum var Nancy flutt á sjúkra-
hús vegna hjartaverks. Henni hrakaði
hratt og lést hún skömmu seinna.
Þegar fjölskyldan fór á sjúkrahúsið til
að tilkynna Richard að eiginkona hans
væri látin hafði honum einnig hrakað
mikið. Tólf tímum eftir andlát Nancy
lést Richard.
Einkenni hjartaáfalls
Tíðni hjartaáfalla á Íslandi er
svipuð og í öðrum vestrænum
löndum og á hverju ári má gera
ráð fyrir að um 400 manns fái
hjartaáfall á Íslandi.
n Skyndileg þyngsli eða verkir fyrir
brjósti sem leiða oft út í handleggi, háls,
kjálka eða milli herðablaða.
n Óþægindi, ógleði og kaldsviti.
n Einkenni kvenna geta líkst meltingar-
truflunum og er algengt að þær finni
fyrir slappleika og þreytu, óeðlilegum
kvíðaköstum sem og meltingartrufl-
unum eða uppþembu.
UpplýSingar af HjarTalif.iS
Harmur Hjartasorg
í kjölfar makamissis
eða skilnaðar getur
haft alvarlegar afleið-
ingar fyrir hjartað.
„Við vitum að þeir
sem hafa misst
maka eða annan nákom-
inn ættingja eru í meiri
hættu á að fá hjartaáfall,
sér í lagi ef missirinn er
óvæntur og við drama-
tískar aðstæður.
Gunnhildur Steinarsdóttir
blaðamaður skrifar gunnhildur@dv.is