Dagblaðið Vísir - DV - 17.06.2014, Blaðsíða 16

16 Fréttir Erlent Vikublað 17.–19. júní 2014
n Liðsmenn ISIS hertaka borgir í Írak n Vilja stofna íslamskt ríki n Hættulegri og grimmari en hryðjuverkasamtökin Al-Kaída n Obama vill ekki senda hermenn aftur til Íraks
Hætta á sundrun Íraks
T
augar manna eru þand-
ar í Mið-Austurlöndum um
þessar mundir, sérstaklega í
Írak. Landið rambar á barmi
borgarastyrjaldar, í annað
sinn á innan við áratug. Ástæða þess
er sókn liðsmanna stríðsherrans og
herforingjans Abu Bakr al-Bagdadi,
sem af mörgum er talinn vera einn
hættulegasti stríðsmaður samtím-
ans og eins konar arftaki Osama bin
Ladens. DV birti grein um þennan
goðsagnakennda mann fyrr á þessu
ári og þar kom meðal annars fram
að um 10 milljónir dollara hafa ver-
ið settar til höfuðs honum af banda-
rískum stjórnvöldum, en það er
sama upphæð og lögð var til höfuðs
Bin Ladens. Lítið er vitað um ævi
Abu Bakr, en hann er talinn vera afar
snjall herstjórnandi. Hann er fædd-
ur 1971 og því 43 ára gamall.
Vill íslamskt ríki
Hann er einnig kallaður Abu Dua
og stjórnar dagsdaglega ISIS-her-
deildunum, sem klufu sig frá Al-
Kaída fyrir nokkrum misserum.
Þeim síðarnefndu þótti nefnilega
ISIS of öfgakennd samtök. ISIS er
því skilgetið afkvæmi Al-Kaída, en
bara „kryddaðra“ ef þannig má að
orði komast. ISIS-liðar stefna að
því að stofna íslamskt ríki; Hið ísl-
amska ríki Íraks og Stór-Sýrlands
sem í raun er austurhluti Mið-Aust-
urlanda, eða svæðið fyrir botni Mið-
jarðarhafsins. Framganga ISIS hefur
verið hröð og tengist hinu skelfilega
borgarastríði sem stendur nú yfir í
Sýrlandi og hefur kostað yfir 130.000
mannslíf. ISIS hefur barist þar gegn
stjórn Bashar Al Assad, forseta, sem
þó virðist vera kominn með undir-
tökin í þeim átökum, en hann berst
einnig við fleiri andspyrnuhópa og
hinn Frjálsa her Sýrlands. ISIS hefur
meðal annars tekist að ná yfirráðum
yfir raforkustöðvum og olíusvæð-
um í austurhluta Sýrlands og hefur
að sögn byrjað að selja sýrlenskum
stjórnvöldum orku frá þeirra eigin
stöðvum. Talið er að samtökin njóti
fjárhagslegs stuðnings frá einkaaðil-
um í Sádi-Arabíu og Kúveit.
Tóku fæðingarborg
Saddams Hussein
En víkjum nú að Írak, þar sem ISIS
fer um eins og eldur í sinu. Í febrúar
náðu ISIS-sveitir á sitt vald borginni
Fallujah, sem er skammt frá Bagdad,
höfuðborg Íraks. Á síðustu vikum
hefur bardagamönnum ISIS, sem
taldir eru í þúsundum og sagðir vera
„stríðshertir“ gengið allt í haginn.
Í síðustu viku náðu þeir annarri
stærstu borg Íraks, Mosul (N-Írak), á
sitt vald. Þar er talið að þeir hafi rænt
allar helstu fjárhirslur og komist yfir
um hálfan milljarð dala, ásamt ótil-
greindu magni af gulli. Mosul er á
sjálfsstjórnarsvæði Kúrda, sem lengi
hafa stefnt að því að stofna sjálfstætt
ríki og meðal annars átti í löngum
erjum við Tyrkland vegna þessa.
Þar á eftir tóku ISIS borgina Tikrit
á sitt vald, án teljandi mótstöðu frá
íraska hernum. Svo virðist sem IS-
IS-liðar hafi hreinlega hringt á und-
an sér og boðið liðsmönnum íraska
hersins að yfirgefa svæðið áður
en þeir kæmu. Þessi ,„taktík“ virð-
ist hafa virkað. Margt bendir líka til
þess að íraski herinn sé í raun heldur
tannlaust fyrirbæri, en eitt það fyrsta
sem Bandaríkjamenn gerðu eft-
ir innrás þeirra í Írak árið 2003, var
að leysa upp her Saddams Hussein,
einræðisherra Íraks. Hann var hand-
tekinn af bandarískum hermönn-
um í desember árið 2003 og hengd-
ur eftir dramatísk réttarhöld þremur
árum síðar. Hann fæddist í Tikrit og
var súnní-múslimi, rétt eins og Abu
Bakr, leiðtogi ISIS. Abu Bakr lítur á
sjíta (önnur megingrein íslam) sem
trúleysingja.
Öll spjót á Maliki
Ef landakortið er skoðað er ljóst að
sókn ISIS stefnir að höfuðborginni
Bagdad, beint frá borginni Mosul í
norðri og lóðrétt í suður. Þar er að-
setur ríkisstjórnar Nouri al-Maliki.
Hann hefur á síðustu árum tekið til
sín sífellt meiri völd og er ekki aðeins
forsætisráðherra, heldur einnig ráð-
herra innanríkis- og öryggismála.
Hefur hann verið gagnrýndur fyr-
ir þetta. Einnig telja fréttaskýrendur
að honum hafi gjörsamlega mistek-
ist að sameina og vinna að samstöðu
meðal hinna mismunandi hópa
í landinu, aðallega stóru fylking-
anna súnní og sjíta-múslíma. Fram
að innrás Bandaríkjanna árið 2003
voru súnnítar í valdastöðu, en þeir
voru í minnihluta landsmanna, eða
um 35 prósent. Maliki nýtur stuðn-
ings Írans, sem hefur í gegnum tíð-
ina verið höfuðóvinur Íraks og háðu
löndin grimmilega styrjöld á árun-
um 1980–1988, þar sem um millj-
ón manna týndu lífi. Hún hófst með
innrás Saddams Hussein inn í Íran.
Viðbrögð Maliki hafa verið frekar
fálmkennd: „Við erum að endur-
skipuleggja herafla okkar,“ sagði
hann í síðustu viku þegar ljóst var að
Mosul hafði fallið. Framganga ISIS
er áfall fyrir Maliki og standi hann
ekki í lappirnar á næstum vikum
gætu kröfur um afsögn hans mögu-
lega komið upp.
Gunnar Hólmsteinn
Ársælsson
Grimmilegt stríð Írak (Saddam Hussein) réðist inn í Íran árið 1980 og þar með hófst átta
ára stríð sem kostaði milljón mannslíf. Saddam hóf stríðið vegna landamæradeilna og ótta við
aukin ítök sjíta eftir byltinguna í Íran árið 1979. Stríð þetta var í ætt við skotgrafahrylling fyrri
heimsstyrjaldar og var meðal annars eiturgasi beitt eins og myndin ber með sér. Mynd Wikipedia
Undir pressu Sjítinn Nouri al-Maliki er
valdamesti maður Íraks. Hann er undir mik-
illi pressu vegna velgengni ISIS í Írak. Frétta-
skýrendur telja að Maliki hafi gjörsamlega
mistekist að sætta mismunandi fylkingar
í Írak og það sé að hluta til skýringin á
ástandinu í landinu.
Saga Íraks í stuttu máli
1534–1918:
Svæðið er hluti af
Ottómanveldinu
(undir stjórn Tyrkja).
1920:
Bretar
skapa
ríkið
Írak með
samþykki
Þjóðabanda-
lagsins. Uppreisn gegn Bretum
fylgir í kjölfarið. Árið eftir
kemur Faysal I til valda.
1932:
Írak verður
sjálfstætt
ríki.
1939–
1945:
Bretar
hertaka
Írak aftur.
1958–1979:
Tímabil stjórnmálaólgu, þar sem
ýmsir valdamenn og stjórnir koma
og fara.
1979:
Súnnítinn
Saddam Hussein
kemst til valda með
Baath-flokk sinn. Baath þýðir ,,endur-
fæðing“ eða ,,eindurreisn“. Súnnítar
eru í minnihluta í Írak.
1980–1988:
Stríð milli Írans og Íraks,
sem skilar engum ár-
angri, en milljón látnum.
2014:
ISIS, hópur
öfga-súnníta,
nær mikil-
vægum borg-
um í Írak á sitt
vald. ISIS er
afsprengi Al-
Kaída-sam-
takanna, sem
hefur hafnað
samvinnu
við ISIS. Mikil
spenna í Írak
og Mið-Aust-
urlöndum.
1990:
Saddam Hussein ræðst
2. ágúst inn í smáríkið
Kúveit. Þetta er vendip-
unkturinn á ferli hans.
1991:
Alþjóðlegt herbandalag (Bandalag hinna
viljugu) undir forystu Bandaríkjanna flæmir
Írak frá Kúveit í fyrri flóabardaga. Ísland
er meðal þátttakenda. Saddam Hussein
heldur völdum og við taka ár af efnahags-
þvingunum, flugbanni, sem og umfangs-
mikil leit að gereyðingarvopnum. Síðar
kemur í ljós að Saddam átti engin slík vopn.
2003:
Alþjóðlegur her ræðst inn í Írak og
seinni flóabardagi hefst. Gríðarlegt
mannfall fylgir þessum aðgerðum
sem standa í raun til 2011, þegar
Bandaríkjamenn draga herlið sitt
til baka frá landinu. Í desember
2003 ná Bandaríkjamenn Saddam
Hussein, sem er niðurlægður og
hengdur í desember 2006 eftir mjög
fræg réttarhöld. Fleiri samstarfs-
menn hans einnig teknir af lífi.
2011: Bandaríkjamenn yfirgefa
Írak eftir níu ára stríð í landinu, sem
kostaði um tvær trilljónir dollara.
Bandaríkjamenn misstu um 4.500
hermenn, en talið er að fleiri hund-
ruð þúsund Írakar hafi misst lífið
eða særst.