Dagblaðið Vísir - DV - 02.09.2013, Blaðsíða 11

Fangar lærðu að
elda og taka til
Fréttir 11Mánudagur 2. september 2013
F
angar á meðferðargangin-
um sjá sjálfir um innkaup
og eldamennsku og læra
réttu handbrögðin til þess.
Á Litla-Hrauni er rekin
matvöruverslunin Rimlakjör og
þar kaupa fangar í matinn og elda
oftast tveir til þrír saman.
„Við höfum fæstir verið mikið
að nostra við heimilishald,“ seg-
ir einn fyrrverandi fanga, sem af-
plánaði á meðferðarganginum fyr-
ir nokkrum árum, í samtali við DV.
„En við fengum aðstoð frá Úlfari
Finnbjörnssyni og Margréti Sig-
fúsdóttur, skólastjóra Hússtjórnar-
skólans. Það var alveg frábært og
gaman að fá þau.“
Vildu læra kryddjurtaræktun
Úlfar Finnbjörnsson segist hafa
haldið tvö námskeið í matreiðslu
fyrir fanga á meðferðarganginum.
Hann fundaði fyrst með föngunum
og spurði þá hvað þeir vildu helst
læra af honum. Í kjölfarið kenndi
hann þeim helstu atriði er varða
ræktun kryddplantna og kynnti
þeim meðferð og matreiðslu á fiski
að þeirra ósk. „Þá langaði að borða
eitthvað hollt og gott og voru mjög
spenntir fyrir því að læra að rækta
sjálfir eigin kryddjurtir. Við elduð-
um síðan saman fjórar til fimm
tegundir af fiskréttum og borðuð-
um saman með salati og brauði.
Þetta var góð stund og þetta urðu
miklir vinir mínir,“ segir Úlfar.
Vildu strippara á eftir
„Áhugi fanga er að sjálfsögðu mis-
jafn, þeir eru mislangt á veg komn-
ir. En í fyrra skiptið gekk þetta afar
vel og ég var hrifinn af áhugasemi
fanganna. Í seinna skiptið vildu
þeir helst fá humar í forrétt, nauta-
steik í aðalrétt og strippara á eft-
ir,“ segir Úlfar og hlær. Hann segist
hafa frétt af fleirum sem hafi lagt
föngum lið í að læra sitthvað um
matseld. „Jói Fel fór á eftir mér og
kenndi listir sínar og Solla á Gló
gerði það líka.“
Skrautleg klósett
„Klósettin hjá þeim voru oft svo-
lítið skrautleg,“ segir Margrét Sig-
fúsdóttir, skólastjóri Hússtjórnar-
skólans sem hélt námskeið fyrir
fangana í ræstingu, bæði í klefum
þeirra og í eldhúsi. Námskeiðið var
í samstarfi við meðferðarganginn,
enda hluti af batanum að takast á
við skylduverkefni af natni.
„Þetta var mjög skemmtilegt og
lærdómsríkt og ég vildi óska að það
væri enn til fjármagn fyrir þetta. En
verkefnið var lagt af vegna fjár-
magnsskorts,“ segir Margrét.
Brýndi raustina í eldhúsinu
„Ég kenndi þeim almennt hrein-
læti. Klefarnir voru yfirhöfuð
snyrtilegir hjá þeim, þótt stöku
klefi hefði verið sóðalegur. Það má
reykja inni í klefunum og þeir gera
mikið af því, þannig að það þurfti
að þrífa suma klefana vel. Taka gler
og annað í gegn. En aðallega tók ég
fyrir hreinlætið í eldhúsinu.“
Þar segist hún hafa þurft
að brýna svolítið raustina. „Já,
það þurfti svolítið að sýna þeim
nauðsyn þess að þrífa vel í kring-
um matseldina. Þeim fannst nóg
að skola bara vaskinn að innan,
sem var orðinn brúnn og ljótur. Ég
kenndi þeim að hreinsa vaskinn
með átaki, með stálull eða gróf-
um svampi. Þá reyndist nauðsyn-
legt að kenna þeim að vera ekki að
blanda saman brettum. Nota eitt
fyrir hrámeti og annað fyrir græn-
meti.“
Ofbauð prótínneyslan
Margrét fór vel yfir næringarfræði
og afhenti föngum uppskrifta-
hefti með grunnaðferðum í elda-
mennsku og bakstri. Henni ofbauð
prótínneysla fanganna sem neyttu
margir prótíndufts.
„Mér ofbauð allir þessi stóru
stampar af prótíni sem þeir voru
að kaupa sér dýrum dómum. Á
meðan þeir hafa aðgang að góðum
fiski og skyri sem eru mikli betri og
ódýrari prótíngjafar.
Ég lét þá hafa uppskriftahefti og
kenndi þeim að kaupa inn. Sum-
ir voru rosalega duglegir að elda.
Aðrir ekki. Það var allur gangur á
því. Sumir voru alveg í lamasessi
fannst mér. En staðreyndin er sú
að allir vilja borða góðan mat. Og
að borða saman er nokkuð sem
föngunum hlakkar til allan daginn.
Fyrst hugsuðu þeir ábyggilega,
hvað ætlar þessi kelling að kenna
okkur? En mér fannst þeir taka
þessu vel.
Þeir hafa gagn af þessu og mér
fannst þeim líða betur líka. Við
verðum að muna að þetta eru
menn eins og við þótt þeir séu
brotnar sálir. Það á að tala við þá
á jafnræðisgrundvelli og ég hafði
það í huga.“ n
n Meistarakokkur og skólastjóri kenndu réttu handbrögðin
Á leiðinni heim
n Rætt við tvo fyrrverandi fanga sem fengu hjálp á Litla hrauni n „Það sem gerist á ganginum, er á ganginum“
Unnið gegn
höfnunartilfinningu
Jón Ingi bendir á að á meðferðar-
ganginum sé ekki eingöngu unnið
gegn áfengissýki. Meðferðin rist-
ir miklu dýpra og það þarf að vinda
ofan af andfélagslegri hugsun.
„Andfélagsleg hugsun kemur oft
vegna höfnunar. Við snúum þessari
höfnunartilfinningu við. Þeir þurfa
og eiga rétt á að upplifa að þeim sé
ekki hafnað. Þeir þurfa að finna að á
þá sé hlustað. Að þeir séu jafningjar
okkar og hafi sama rétt til góðs lífs.
Ef við náum að byggja þetta traust er
mikið starf unnið.“
Gullmolar á Hrauninu
Jón Ingi segir mjög marga fanga eiga
það sameiginlegt að hafa byrjað
snemma í neyslu. Unglingsárin
eru þeim týnd og mikill tími fer í að
kenna þeim að finna sig og þekkja.
„Margir af þessum strákum eru
komnir í neyslu 12, 13 ára. Mesta
vinnan er bara að kenna þeim að
þekkja sjálfa sig. Þetta eru strákar
sem eru búnir að vera tilfinninga-
lausir og á flótta undan sjálfum sér
árum saman. Þetta eru strákarnir á
Hrauninu. Þetta eru strákar sem að
í mörgum tilfellum allar stofnan-
ir samfélagsins eru búnar að gefast
upp á. Það sem gefur starfinu gildi er
þegar maður hittir þessa stráka úti og
þeim hefur tekist að finna sig og líf-
ið. Þá er sest niður og spjallað. Þetta
eru gullmolarnir sem maður finn-
ur. Við erum með einstaklinga í dag
sem blómstra. Menn sem féllu ítrek-
að. Þetta er hægt, það er bara mis-
djúpt á því.“
Eins og eyland
Á meðferðarganginum er unnið með
tilfinningar. Margir þeirra sem þiggja
hjálp þar hafa verið í neyslu frá unga
aldri og tilfinningalífið hefur bor-
ið skaða af. Skaðinn er hins vegar
ekki óafturkræfur og Jón Ingi hjálpar
strákunum og finna til á ný.
„Í meðferðarstarfinu er tekist á
við ýmis verkefni sem tengjast til-
finningum. Við erum með hópa
sem vinna ýmis verkefni,“ segir Jón
Ingi og nefnir dæmi. „Verkefnið get-
ur heitið Skömm, Gríman sem ég
set alltaf upp, Dómarinn sem ég
er og svo framvegis. Rótin að and-
legri vellíðan er að geta flokkað tilf-
inningar sínar. Það ríkir trúnaður á
milli okkar og meðferðarganginum
á Litla-Hrauni mætti líkja við eyland,
þar sem allir eru öruggir. Við eigum
okkur svona frasa: Það sem gerist á
ganginum, er á ganginum. Það tek-
ur menn mislangan tíma að upplifa
tilfinningar eftir langan tíma í neyslu
og þegar það gerist verða þeir hissa.
Þeir halda oft að þeir geti ekki skynj-
að tilfinningar. Í neyslu eru menn
að slökkva á óþægilegum tilfinning-
um og það getur verið mikið ferli að
kveikja á þeim aftur.“ n
Missti sjálfs-
traustið í neyslu
Annar fanganna er
hræddur um að falla
aftur. Hann skrifar
sjálfum sér bréf til þess
að styrkja batann.
Úlfar Finnbjörnsson
Úlfar Finnbjörnsson segist hafa
haldið tvö námskeið í matreiðslu
fyrir fanga á meðferðarganginum.
„Klósettin hjá
þeim voru oft
svolítið skrautleg.
Margrét Sigfúsdóttir Mar-
grét fór vel yfir næringarfræði og
afhenti föngum uppskriftahefti
með grunnaðferðum í elda-
mennsku og bakstri.