Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1900, Blaðsíða 129

127
Yfirlit
yfir skýrslu um virðingarverð liúseigrna 1899,
með liliðsjón af fyrri arum.
Skýrslan nær yfir kaupstaðarhús, og önnur hús, sem ekki fylgja jöröu sem metin er
til dýrleika í jarðamatinu. Undanþegin eru hús, sem ekki eru virt á fullar 500 kr. og
þeirra er því víðast ógetið, eins og sjá má af tóflunni hjer í yfirlitinu yfir virðiugarverðshæð
hinna skattskyldu húsa af dálkinum undir 500 kr. Ennfremur falla burtu kirkjur og skóla-
hús eptir lögunum, en Reykjavíkur dómkirkja, lati'nuskólinn, prestaskólinn og Möðruvallaskól-
inn, og barnaskólinn í Reykjavik eru þó taldir hér. Sömuleiðis allar opinberar byggingar,
sem eru landssjóðseign, þótt þær ekki sjeu skattskyldar.
Tdla liúseijna. Húseign eru þau hús talin, sem notuð eru með sama (búðarhúsi,
verzlunarbúð, eða t. d. hvalfangaraveiðistöð. Eiti liúseigu er þannig opt mörg aðskilin hús
ýmist stór eða smá. Vanalegasta húseign er eitt íbúðarhús og 1 eða 2 skúrar, semalltgctur
verið laust hvað við annað. Stundum er eitt hús, sem tveir menn eru eigendur að talið 2
húseignir, en þó mun það vera mjög sjaldau. I>að veldur opt ritglingi í húeeignatölunni, að
skólahúsum er stundum sleppt, en stundum eru þatt talin, og áður hefir það opt vald-
ið ruglingi, að húsum hefir verið sleppt úr skattskýrslununt, þegar þau hafa verið svo hátt
veðsett, að engan skatt hefur átt að greiða af þoim. I’essi aðferð hefttr nú í mörg ár verið
lögð niður hjer um bil um allt land, og nú er komin festa á það, hver hús eru nefnd í
skattaskýrslunu m.
Frá því 1879 hefir tala húseigna á Islandi stöðugt hækkað ár frá ári, nema árin
1888, og 1889. Húseignatalan var
árið 1887 ...... V.......................................... 1021 húseignir
— 1888 ............................................... 1003 ----------
— 1889 ... .............................................. 999 --------
og fækkaði þá um 22 húseignir. Aðalástæðan var að ýms norsk slídarhús voru rifin og flutt
burtu af landinu, en stæðstu kaupstaðirnir báðir, Reykjavik og ísafjörður, höfðu bj'ggst yfir
sig, árferði var hið versta 1887, og eptir 1886 breyttist lánsmarkaðurinn svo, að á fyrsta veði
átti að undurborga l/10 á ári af höfuðstólnum af bankalánum, áður ltafði borgunarfrestur verið
28 ár, eða alls engar afborgauir ákveðnar. Kaupstaðirnir stóðu því í stað. Samt hækkaði
virðingarverð kaupstaðarhúsa þessi ár.
Húseignuttum hefir fjölgað hjer svo fljótt aö furðu gegnir. Eptirfarandi tölur syfna
það bezt. Þessar húseignir voru: (
1879 .. 394 1896 1311
1880 ... 418 1897 1453
1885 923 1898 1568
1890 ... 1088 1899 1694
1895 .. .. .. ,,, ,,, 1218
Hjer er talið 5 hvert ár, í stað 5 ára meðaltals, af þvi töluröðin fer allt af hækkandi.
Tala húseigna 1873 var tvöfölduð 1883—84, þrefölduð 1893—94 og ferfölduð 1898.
1899 standa þar 4.3 húa á landinu þar sem áður stóð eitt.
Eptir fólksfjöldasky;rslunum hefir fjölgað hjcr á landi frá 1880—98 um 3800 manns,
sem svarar eitthvað 630 kaupstaðarheimilum, en tölu þessara húsa hefir fjölgað á sama tíma
um ................................................................................... 1174 hús