Lögmannablaðið - 01.12.2001, Síða 10

dómsmálaráðherra varð ljóst, hver
hugur mikils meirihluta félags-
manna var, hafði hann hátt hyggins
manns sem hans var von og vísa
og breytti afstöðu sinni. Í framhaldi
af þessu var frumvarpinu gjörbreytt
í meðförum Allsherjarnefndar
Alþingis, þótt meginvinnan hafi,
eins og tíðkazt, verið unnin
annarsstaðar. Gekk Allsherjarnefnd
undir formennsku Sólveigar
Pétursdóttur, núverandi dómsmála-
ráðherra, ötullega til verks og
voru lögin samþykkt á Alþingi 2.
júní 1998 og tóku gildi 1. janúar
1999.
Reynslan af lögunum
Sjónarmið þau sem hér verða sett
fram, mótazt mjög af því að sá sem
þetta ritar gegndi starfi formanns
LMFÍ frá aðalfundi 1998 til aðal-
fundar 2000, og var í stjórn frá
aðalfundi 1996, það er á undir-
búngstíma og þegar lögin komu til
framkvæmda, en þá þurfti stjórn
Lögmannafélagsins að taka á
ýmsum álitaefnum, sem þau varða.
Hér verður ekki fjallað um þær
breytingar, sem urðu á öflun mál-
flutningsréttinda fyrir Hæstarétti
samkvæmt 9. gr. laganna, það er
sérstök prófnefnd metur hvort mál
sem sótt er um teljist tæk sem próf-
mál í stað Hæstaréttar áður, skilyrði
að umsækjandi hafi haft réttindi
sem héraðsdómslögmaður í fimm
ár í stað þriggja ára áður og hafi
flutt a.m.k. 30 mál munnlega fyrir
héraðsdómi eða sérdómstóli. Þó
verður að geta þess, að um þessar
breytingar eru deildar meiningar,
en til þess að fjalla um þær þyrfti
sérstaka grein í blaðinu.
12. gr. lögmannalaga
Með þessari grein var ákveðið
skýrlega, að lögmanni væri skylt
að hafa skrifstofu opna almenn-
ingi, auk annarra skilyrða. Lög-
maður getur sótt um undanþágu
frá meginskilyrðinu, (1) gegni
hann föstu starfi hjá opinberri
stofnun eða einkaaðila, (2) sé full-
trúi annars lögmanns, eða (3)
gegni föstu starfi hjá félagasamtök-
um. Til þess að undanþágu megi
veita samkvæmt fyrsta og þriðja
skilyrðinu, þarf að fylgja staðfest-
ing vinnuveitanda um að þjónusta
sé ekki veitt í ríkari mæli en greint
er í töluliðunum. Í 15. gr. laganna
er ákveðið, að taki lögmaður við
opinberu starfi, sem dómsmálaráð-
herra telur ósamrýmanlegt hand-
höfn lögmannsréttinda, skal fella
réttindin niður.
Opinberir starfsmenn
Í gildistökukafla laganna eru
ákvæði, sem veittu opinberum
starfsmönnum svigrúm til þess að
afla sér réttinda til málflutnings
fyrir héraðsdómi án þess að gang-
ast undir námskeið innan tiltekinna
tímamarka, mismunandi eftir stöðu
á gildistökudegi laganna. Þessi
ákvæði leiddu til þess að mikill
fjöldi opinberra starfsmanna fékk
útgefin réttindi og hluti þess hóps
taldi sig síðan geta haldið réttind-
um, þótt þeir gegndu áfram störf-
um hjá hinum opinberu aðilum og
sinntu ekki lögmannsþjónustu fyrir
viðkomandi stofnun. Dómsmála-
ráðuneytið reyndist ófáanlegt til
þess að hlutast til um, að réttindi
þessa hóps yrðu felld niður og er
nokkur fjöldi opinberra starfs-
manna enn með lögmannsréttindi,
þótt ekki verði séð, að þeir sinni
lögmannsstörfum, hvorki fyrir
stofnun sína né aðra.
Innanhússlögmenn
Eins og getið var í upphafi leggja
lögin, í 1. og 3. tölulið 2. mgr. 12.
gr., grundvöll fyrir störfum svokall-
aðra innanhússlögmanna. Var mik-
il þörf á að setja reglur um þann
glæsta hóp, sem veitir ýmsum
fyrirtækjum og félagasamtökum
þjónustu sem starfsmenn þeirra.
Með lögunum var, eins og lög-
mönnum er kunnugt, úrskurðar-
vald í málefnum lögmanna fært frá
stjórn LMFÍ til sérstakrar úrskurðar-
nefndar lögmanna. Við það, að
stjórnin hefur ekki lengur í sínum
höndum þennan hluta agavaldsins,
var orðið tímabært að hinn stóri
hópur innanhússlögmanna ætti
raunverulega aðild að stjórn félags-
ins. Á aðalfundi 2000 var einn þeir-
ra kjörinn í varastjórn félagsins og
á aðalfundi 2001 í aðalstjórn.
Geta má þess, að í sumum lönd-
um, t.d. Svíþjóð, geta þeir einir
orðið félagar í lögmannafélögum
sem starfa sjálfstætt, innanhússlög-
menn og fulltrúar eru þá ekki í fé-
laginu. Í fleiri löndum hafa staðið
deilur um stöðu slíkra launþega-
lögmanna. Nefnt var fyrr, að fyrir-
komulag laganna miðast fyrst og
fremst við sjálfstætt starfandi lög-
menn sem veita almenningi þjón-
ustu. Þrátt fyrir þetta eru veigamik-
il rök fyrir því, að innanhússlög-
menn, og fulltrúar, séu einnig
félagar í sama lögmannafélagi og
sjálfstætt starfandi lögmenn. Rökin
eru einkum smæð stéttarinnar.
Hins verður að gæta, að sjálfstætt
starfandi lögmenn hafa skyldum að
gegna við skjólstæðinga sína, sem
eru allt annars eðlis en þeirra lög-
manna sem hafa bara einn skjól-
stæðing, vinnuveitanda sinn. Brýnt
er, að lögmenn allir geri sér grein
fyrir þessum mun.
19. gr. lögmannalaga
Í lögum 61/1942, og eins og þeim
var síðar breytt, voru engin ákvæði
um eignarhald á lögmannsstofum.
Slík ákvæði voru ekki heldur í
upphaflegu frumvarpi til lög-
mannalaga. Sýnist það hafa stafað
af þeirri grillu eins nefndarmanna,
að slík ákvæði brytu gegn reglum
félagaréttar, eða Evrópuréttar eða
guð má vita hvaða réttar. Var þetta
því undarlegra sem víðast hvar í
Evrópu, auk annarra landa, eru
ákvæði sem banna öðrum en lög-
mönnum að eiga hlut í lögmanns-
stofum. Stafar þetta af þeim brýnu
og sérstöku trúnaðarskyldum, sem
lögmenn bera gagnvart skjólstæð-
ingum sínum, en benda verður á,
að mikil umræða hefur verið víða
um rýmkun lögmanna til samstarfs
við aðrar starfsgreinar, svokallað
„fjölgreinasamstarf“ (Multi-Dis-
ciplinary Practices).
Fyrir tilstuðlan Lögmannafélags-
ins voru sett inn í frumvarpið í
meðförum Alþingis ákvæði núver-
andi 19. gr. laganna. Eru þau að
10 Lögmannablaðið