Lögmannablaðið - 01.03.2003, Blaðsíða 18

18
UM SÍÐUSTU áramót tóku gildi nýlög um útlendinga nr. 96/2002 og
í janúar sl. reglugerð nr. 53/2003 sem
sett er á grundvelli þeirra laga.
Með gildistöku nýrra laga um
útlendinga má segja að veruleg breyt-
ing hafi orðið á réttarstöðu útlendinga
hér á landi við komu þeirra, dvöl og
brottför. Lögin marka stjórnsýslunni
skýrari reglur og heimildir allt til sam-
ræmis við þá réttarþróun er orðið hefur
á undanförnum áratugum.
Reglugerðin, líkt og lögin, hefur að
geyma ýmsar reglur sem bæta og skýra
réttarstöðu útlendinga til mikilla muna
frá eldri reglum. Þannig er í reglugerðinni að finna
ákvæði um málsmeðferð, t.d. leyfis- og hælisum-
sókn svo og atriði sem snúa að skyldu til að kalla
til túlk og talsmann, en eldri reglur höfðu fá eða
engin ákvæði um slík atriði. Réttarstaðan á þessu
sviði er því til mikilla muna skýrari en áður.
Það verður ekki litið framhjá þeirri staðreynd
að á Íslandi er orðið til fjölþjóðlegt samfélag og sú
þróun heldur áfram. Fjöldi erlendra og íslenskra
ríkisborgara, sem eru af erlendu bergi brotnir, er
hlutfallslega sambærilegur og jafnvel hærri hér en
í nærliggjandi löndum þar sem samfélögin eru
talin fjölþjóðleg. Í þessu sambandi er rétt að hafa
í huga að hlutfall erlendra ríkisborgara af heildar-
íbúafjölda er nú rétt tæp 4%, en
hlutfall þeirra sem fæddir eru
erlendis er 6,6%. Þessar stærð-
ir eru mjög sambærilegar við
önnur Evrópuríki. Þróunin hér
hefur átt sér stað á fáum árum
og á mun skemmri tíma en í
nágrannalöndum okkar. Það
má því segja að í þessum mála-
flokki séum við enn þó nokkuð
á eftir nágrönnum okkar og á
það við um flest öll svið mála-
flokksins, bæði þá þætti er
kunna að teljast jákvæðir og
neikvæðir.
Útlendingar búsettir á Íslandi eiga
sér ekki ýkja marga talsmenn. Engu
að síður eru þeir samt nokkrir og
sumir hverjir býsna háværir. Það kann
að vera spurning hvort þeir talsmenn
útlendinga sem mest verður vart við
séu í raun þeir réttu til að gæta hags-
muna þeirra og lífsgæða.
Þjóðfélagsumræða um útlendinga-
mál er afar skammt á veg komin hér á
landi. Flestir Íslendingar hafa skoðun
á þessum málum, en virðast af ein-
hverjum ástæðum ekki vilja láta hana
opinberlega í ljós, hver svo sem
ástæðan er. Þegar betur er að gáð vakna óneitan-
lega grunsemdir um að vankunnátta á mála-
flokknum ráði þar nokkru um. Lögmenn og lög-
fræðingar hafa almennt litla sem enga þekkingu á
útlendingarétti. Útlendingaréttur er fræðigrein
sem ekki er kennd hér á landi, (ekki einu sinni við
Háskólann í Reykjavík), en hefur hins vegar verið
kennd við lagadeildir nágrannalanda okkar um
langt árabil. Þessi staðreynd breytir þó ekki því að
lögmenn geta auðveldlega sett sig inn í þennan
málaflokk ef þeir kæra sig um.
Útlendingastofnun starfar mjög náið með
öðrum útlendingastofnunum á Norðurlöndum. Án
þess að hafa nokkra tölfræði til að styðjast við er
engu að síður óhætt að fullyrða
að aðkoma lögmanna að
málum útlendinga sem eru til
meðferðar þar er mun meiri en
tíðkast hér á landi.
Eitt af þeim nýmælum sem
lög nr. 96/2002 fela í sér og
ætlað er að tryggja réttarstöðu
útlendinga eru ákvæði í 34. gr.
laganna um skipun talsmanns
við meðferð mála fyrir dómi og
við meðferð tiltekinna mála á
stjórnsýslustigi. Óhætt er að
fullyrða að nauðsynlegt er að
1 / 2 0 0 3
Útlendingar á Íslandi
Hagsmunir þeirra gagnvart stjórnvöldum og
aðkoma lögmanna að þeim málum
Georg Kr.
Lárusson
forstjóri
Útlendingastofnunar
Fjöldi erlendra og
íslenskra ríkisborgara,
sem eru af erlendu
bergi brotnir, er hlutfalls-
lega sambærilegur og
jafnvel hærri hér en í
nærliggjandi löndum
þar sem samfélögin eru
talin fjölþjóðleg.