Lögmannablaðið - 01.12.2009, Blaðsíða 11

LÖGMANNABLAÐIÐ – 4 / 2008 > 11
Mjög alvarleg þróun á sér stað á Íslandi
nú um stundir varðandi aðgengi
almennings að dómstólum. Þróunin á
sér vafalaust skýringar í því ástandi sem
nú ríkir í efnahagsmálum þjóðarinnar
en það breytir ekki eðli málsins.
Í ársbyrjun 2008 tóku gildi reglur sem
skertu mjög heimildir til að veita
einstaklingum gjafsókn m.a. þannig að
tekjuviðmið voru lækkuð til muna. Nú
í haust var viðmiðunargjald við
ákvörðun þóknunar til verjenda og
réttargæslumanna í sakamálum lækkað
umtalsvert eftir að hafa skömmu áður
verið fryst þannig að vísitölubundin
hækkun skilaði sér ekki. Viðmiðunar­
gjaldið hefði að óbreyttu átt að nema
12.300 kr. í dag en er þess í stað 10.000
kr. Þá berast fregnir af því að dómarar
virðast hafa ákveðið, a.m.k. sumir
hverjir, að miða tímagjald í gjaf­
sóknarmálum einnig við ofangreint
viðmiðunargjald. Ég verð að játa að ég
kannast ekki við lagaheimild fyrir því
að taka svona ákvörðun um máls­
kostnað fyrirfram og varð reyndar
nokkuð hvumsa þegar dómari tilkynnti
mér fyrir málflutning sl. vor í gjaf­
sóknarmáli að þetta gjald yrði notað í
stað tímagjalds samkvæmt gjaldskrá
minni og að það væri gert samkvæmt
„innanhússreglu“. Nú síðast gerist það
svo að dómsmálaráðherra leggur til
gríðarlega hækkun á dómsmálagjöldum
sbr. nýlegt frumvarp til breytinga á
lögum um aukatekjur ríkissjóðs (239.
mál: Ráðstafanir í skattamálum). Svo
dæmi séu tekin er fyrirhuguð hækkun á
þingfestingargjaldi úr 3.900 kr. í 15.000
– 90.000 kr. eftir hagsmunum og fyrir
kæru til Hæstaréttar mun þurfa að
greiða 50.000 kr. í stað 12.700 kr. nú.
Allar þessar aðgerðir fela í sér skert
aðgengi að dómstólum. Það sem er þó
sýnu alvarlegast er að þær bitna fyrst og
fremst á efnaminna fólki. Sú tenging er
augljós varðandi gjafsóknarheimildir og
réttargjöld. Hið sama á að mínu mati
einnig við um viðmiðunargjaldið. Ég
veit ekki hvort við séum nú þegar
komin að einhverjum þolmörkum en
tel þó augljóst að ef þessi þróun
varðandi gjaldið heldur áfram þá sé
hægt að færa gild rök fyrir því að slíkt
muni á endanum bitna á gæðum
þjónustunnar og koma fyrst og fremst
niður á þeim efnaminni.
Stjórn Lögmannafélags Íslands hefur
ítrekað mótmælt öllum þessum
ráðstöfunum bæði á fundum með
stjórnvöldum og með bréfum auk þess
sem sérfræðingar úr okkar röðum hafa
tekið saman rökstuddar greinargerðir
um gjafsóknarþáttinn og verjenda­
störfin. Vonandi hefur það orðið til að
milda í einhverjum tilvikum ráðstafanir
stjórnvalda en mikilvægast er að mínu
mati að alls ekki verði gengið hér lengra
heldur hafist handa fyrr en síðar þegar
hagur vonandi vænkast að snúa þessari
þróun við.
Aðgengi að dómstólum
Lárentsínus Kristjánsson hrl.
Formannspistill