Lögmannablaðið - 01.06.2015, Blaðsíða 11

LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 02/15 11
LAGADAGUR
og öðrum kringumstæðum en ekki bara
ummælin sjálf. Þá er ljóst að horfa þarf
til fyrirmæla stjórnarskrárinnar í þessum
efnum og fylgja túlkunum MDE. Að
lokum velti Björg því upp hvort farsælla
væri frá sjónarhóli lýðræðis að takast
á við hatursorðræðu og fordóma með
opnum skoðanaskiptum og rökstuddum
andsvörum.
Hatursorðræða í fjölmiðlum
Síðastur tók til máls Páll Þórhallsson sem
fjallaði um hatursorðræðu í fjölmiðlum
og réttindi og skyldur fjölmiðla. Hann
nálgaðist viðfangsefnið út frá pólitískum
og sögulegum forsendum sem og
lögfræðilegum. Páll vísaði til nokkurra
sögulegra dæma þar sem fjölmiðlar hafa
verið nýttir til að setja fram áróður gegn
ákveðnum hópum, s.s. í Þýskalandi
nasismans og í þjóðernishreinsunum í
Rúanda árið 1994.
Páll nefndi þann flókna veruleika sem
við lifum við þar sem sjónvarpsstöðvar
starfa þvert á landamæri og netið hefur
opnað flóðgáttir óheftrar tjáningar þar
sem allir geta gert athugasemdir á fréttir
á netmiðlunum.
Meginreglan varðandi tjáningarfrelsið
er sú að mönnum er frjálst að tjá sig
án ritskoðunar en þeir þurfa að sæta
ábyrgð eftir á. Í fjölmiðlalögum er að
finna ákveðin form ritskoðunar, s.s.
með leyfisveitingum til ljósvakamiðla
og heimild til að stöðva útsendingar frá
öðrum löndum sem kynda undir hatri.
Þá vísaði hann til 27. gr. fjölmiðlalaga
sem væri af sama meiði og 233. gr.
a almennra hegningarlaga. Páll vakti
þó athygli á því að óljóst væri hvort
fjölmiðlanefnd hefði fullnægjandi
heimildir til að beita ákvæðinu. Önnur
sjónarmið eru meðal annars sjónarmið
sem varða sérstöðu fjölmiðla s.s. því
hlutverki þeirra að vera „varðhundur
almennings“, þ.e. að þeim ber að fjalla
um málefni sem varða almenning s.s. um
að öfgafull viðhorf séu að skjóta rótum.
Einnig eru gerðar misstrangar kröfur til
fjölmiðlaefnis eftir því í hvaða formi það
er sett fram, t.d. eru gerðar strangari
kröfur til ljósvakamiðla en netmiðla. Í
26. gr. fjölmiðlalaga væri að finna ákvæði
sem vísaði til grunngilda fréttamennsku
um hlutlægni og nákvæmni í fréttum
ásamt því að mismunandi sjónarmið
komi fram. Páll fór einnig yfir sjónarmið
sem varða stuðning ríkisvaldsins við
að fjölmiðlar þrói eigið ábyrgðarkerfi,
skilvirkt og lagalegt ábyrgðarkerfi og
mikilvægi sjálfstæðis stjórnvalda á þessu
sviði, s.s. með stofnun fjölmiðlanefndar
hér á landi. Þá væri alþjóðlegt samstarf
mikilvægt sjónarmið í þessum efnum
til að hægt væri að átta sig á beitingu
reglnanna og til að læra af því hvernig
önnur lönd hafa tekist á við nýjar
áskoranir.
Umræður í lokin
Að þessu loknu var opnað fyrir
spurningar úr sal og urðu nokkuð
líflegar umræður hjá fundargestum.
Í tilefni af spurningu sem beint var
til Bjargar Thorarensen í tengslum
við hvort að rökræða væri svarið við
hatursfullri umræðu, þá áréttaði hún
að hennar fókus hefði einkum verið að
gagnrýna hversu lítil leiðbeining væri
fólgin í ákvæði 233. gr. a almennra
hegningarlaga.
Einnig var farið yfir hvernig skýra
bæri það ákvæði 73. gr. stjórnarskrárinnar
sem mælir fyrir um að ábyrgjast verði
ummæli fyrir dómi og hvernig það fari
saman við heimildir fjölmiðlanefndar um
sektargreiðslur. Var nefnt í því sambandi
að ákvæðið yrði að skýra á þann veg að
undir það félli einnig sektarákvarðanir
fjölmiðlanefndar en að mönnum gæfist
að sjálfsögðu kostur á að skjóta slíkum
ákvörðununum til dómstóla.
Ingvi Snær Einarsson hdl.
Aðalmálstofuna sátu um 470 manns.