Dagblaðið Vísir - DV - 21.12.2012, Side 32

É
g vil ekki standa uppi sem
hvítþveginn engill, ég er ekkert
betri en hinir, en ég ætla held­
ur ekki að játa á mig syndir sem
ég framdi ekki. Alveg eins og
með veikindi bróður míns þá var þetta
ákveðið tímabil í lífi mínu, tímabil þar
sem áfengi skipti meira máli en það
átti að gera og því verður ekki breytt.
En ég er í raun ekkert sorrí yfir því, ég
er bara þakklátur fyrir að hafa tekið á
þessu.
Í raun er það sem ég vildi sagt hafa
að þetta er ekkert til þess að skammast
sín fyrir. Þetta er einhver sýki sem get­
ur gripið menn sem eru komnir áleið­
is í lífinu eins og aðra. Ég var svolítið
hissa á sjálfum mér að hafa ekki fatt­
að það fyrr, en fyrir mér er þetta eins
og að fótbrotna í höfðinu. Það er engin
skömm að því að leita sér aðstoðar.
Við verðum líka að passa að draga
ekki upp of einfeldningslega mynd af
alkóhólistum. Alkóhólistar eru eins og
allir og enginn, þeir eru ekkert öðruvísi
en annað fólk.
Allir alkóhólistar gera ekki það
sama, þótt sjúkdómurinn sé sá sami í
okkur öllum. Það að vera háður ein­
hverju sem breytir hugsunum þín­
um, sækjast í það ástand og jafn­
vel þannig að líkaminn kallar á það
sameinar okkur, drykkjumenn og
heróínista. Þeir sem eru betur settir
í samfélaginu og funkera vel, eins og
margir alkóhólistar gera, glíma ekki
við minni veikindi að þessu leyti. Hins
vegar eru alkóhólistar búnir að brjóta
mismunandi brýr að baki sér. Það er
svo misjafnt hvað þarf að ganga á til
þess að menn finni sinn botn í þess­
um efnum. Eflaust keyrði ég einhvern
tímann fullur en ég var lítið í því að
keyra út í skurði, ekki þannig – ég hélt
andlitinu.“
Bauð börnin velkomin
Þetta segir Einar Már Guðmundsson.
Hann hefur gert það að ævistarfi sínu
að teikna hversdagsleikann upp með
skærum litum, gefa honum ævin­
týralegan blæ og meiningu, hann er
skáldið sem kallar bækurnar sínar
kóngana, riddarana og englana, svo
það þarf engan að undra að til að finna
hann þurfi fyrst að þræða völundarhús
í Grafarvoginum.
Á dimmum vetrarmorgni legg ég í
þann leiðangur, þræði göturnar, hring
eftir hring, fram og til baka, þar til ég
finn loks rétta götu og hús númer níu.
Í hverfinu er enginn á ferli, kyrrstað­
an er algjör og þögnin allt umlykjandi.
Húsið virðist mannlaust og hnúarn­
ir eru við það að berja á dyrnar þegar
þær opnast skyndilega og þar stend­
ur hann, svartklæddur frá hvirfli til ilja,
brosandi og býður mér inn og upp á
kaffi.
Ilmur af jólum, smákökum og
greni, tekur á móti mér og á með­
an hann hellir upp á skoða ég útkrot­
aðan vegg á ganginum, þar sem hæð
barnabarnanna er mæld og færð til
bókar. Einar á fjögur og það fimmta er
á leiðinni. Dæturnar eru orðnar mæð­
ur en synirnir eru yngri og bíða með
barneignir um sinn, eða þar til annað
kemur í ljós. Þau hjónin voru reyndar
ansi öflug í þeim efnum á sínum tíma
og eiga fimm. Einar sagði alltaf eins og
Jesús. „Leyfum börnunum að koma til
mín,“ segir hann og hlær. „Þau voru
alltaf velkomin.“
Fylgir áttavita í sálinni
Með brúsa fullan af kaffi og vatnsglas
í hendinni heldur hann út og út í lít­
inn skúr sem stendur við hlið hússins.
Á vinnustofunni verða heimarnir til
og þar standa óskrifaðar skáldsögur
í blaðabunkum og bókastöflum á
borðinu. „Það liggur mikil stúdía að
baki hverri bók,“ útskýrir hann. „Ef
ég ætla að lýsa hlutunum þá verð ég
að kynna mér þá þannig að þeir sem
þekkja til trúi því sem ég er að segja.
Þar fyrir utan eru bókmenntirnar líka
ákveðin samræða milli bóka. Besti
skóli höfundarins eru aðrir höfundar.
Þannig að fyrir mér er lesturinn partur
af því að skrifa,“ segir Einar sem hefur
vinnudaginn gjarna á því að lesa smá
brot úr merkri bók.
Enda er bókum raðað upp í hill­
ur, í sófann, á sófaborðið og gólfið,
bækurnar eru bókstaflega alls staðar.
Óreiðan er skipulögð segir Einar sem
finnur hvergi ljóðabókina sem hann
leitar að, úrval af ljóðum bróður hans.
„Ég veit ekki af hverju ég skrifa, ég
fylgi bara einhverjum áttavita í sálinni,
en ég veit ekki hvað yrði um mig ef ég
gæti það ekki. Upp úr tvítugu vissi ég
að það yrði ekki aftur snúið. Líklega
var ég svona talandi skáld, þegar ég
var krakki var ég alltaf að segja sögur
þannig að þegar foreldrar mínir mættu
á foreldrafundi í skólanum fengu þeir
gjarna að heyra það að ég væri góður
strákur en frásagnagleðin væri heldur
mikil. Þannig að líklega var betra að ég
sæti bara við skriftir og segði sjálfum
mér sögur í stað þess að vera alltaf að
trufla aðra,“ segir hann og hlær.
Lét málhelti ekki á sig fá
Hann var þó aldrei til vandræða í Voga­
skóla, þar sem eitt prósent þjóðarinnar
var við nám þegar mest var og stétta­
skiptingin ríkti. „Kerfið sagði krökkun­
um hvar þeir stóðu. En ég þekki mjög
marga sem risu upp úr öskustónni
og komust klakklaust frá þessu,“ seg­
ir Einar sem segir kannski furðulegt
hvað frásagnagleðin var mikil miðað
við að hann var málhaltur krakki, gat
ekki sagt r. „Eftir að ég varð fullorðinn
hef ég lesið mörg viðtöl við menn sem
gátu ekki heldur sagt r og virðast hafa
átt skelfilega æsku. Ég lét það ekki hafa
áhrif á mig en ég lærði að sálgreina
fólk út frá því hvernig það tók mér. Svo
þegar ég var svona fimmtán ára þá
kom þetta allt í einu hjá mér og ég gat
farið að tala eðlilega. Ég var þá búinn
að vera hjá talkennara en hafði engan
sérstakan áhuga á því og lagði mig
ekki mikið fram. Þótt sumum þætti ég
kannski svolítið furðulegur lét ég það
ekki hafa áhrif á mig og kom vel und­
an vetri.“
Óttaðist Klepp
Æskan var góð, hann ólst upp í Voga­
hverfinu, áhyggjulaus og frjáls. „Mín
kynslóð naut mikils persónulegs
frelsis. Í flestum tilfellum voru mæð­
urnar heima og þar sem ekki var búið
að finna upp dagvistarstofnanir þá
vorum við annaðhvort inni á heim­
ilunum eða úti á götu. Á þessum tíma
var ekki búið að byggja niðri við sjó,
þar var slippurinn, glerverksmiðja
og stærðar tún sem börnin höfðu
fyrir sig. Hafið var opið og sumir hafa
sagt að það hafi verið mikil mistök að
loka aðganginum að sjónum, að þessi
snerting við fjöruna og sjóinn hafi
sparað okkur mikinn sálfræðikostn­
að, að þannig hafi börn fengið tæki­
færi til þess að realísera sig á einhvern
hátt.
Svo seldi ég blöð sem krakki og
þvældist um bæinn. Ég fór um allt
og ofan í skip. Þú sérð að þessi heim­
ur speglar sakleysið. Á þessum tíma
ríkti ekki þessi ótti sem ræður öllu í
dag. Ef einhver karl hefði boðið mér
nammi hefði ég óhikað sagt já, takk.
Ég held að allur þessi ótti sem búið
er að skapa sé hættulegur því undan­
tekningin er gerð að reglu. Auðvitað
er einhver veruleiki þar á bak við en
ég veit ekki hvaðan allir þessir múrar
koma sem byggðir eru á milli manna.“
Það var þó eitt sem hann óttað­
ist og það var geðveikrahælið í hverf­
inu, Kleppur. „Ég man eftir þessari til­
finningu um að Kleppur væri einhver
svakalegur staður þar sem hægt væri
að ræna okkur og éta okkur. Þessar
þjóðsögur gengu á milli manna en á
sama tíma sáum við þessa meinlausu
karla á gangi um hverfið.“
Veikindi bróðurins
Kleppur, geðveikrahælið gula, átti eft­
ir að leika stórt hlutverk í lífi Einars
Más og sögum hans. Hann var sjálfur
sautján ára þegar stóri bróðir hans,
Pálmi Örn, veiktist og var lagður inn.
Fimm ára aldursmunur var á þeim
bræðrum og á milli þeirra var góð vin­
átta. Eftir á að hyggja sá Einar Már að
veikindin voru í uppsiglingu án þess
að hann skildi það. „Ég hélt að hann
væri með einhverjar tiktúrur, jafnvel
einhverja listamannstilburði. Hann
spilaði á trommur, málaði mikið og
hafði gríðarlega jákvæð áhrif á mig,
hélt að mér góðum bókmenntum og
kynnti mig fyrir góðri tónlist. Hann var
mín fyrirmynd.“
Pálmi orti líka ljóð og gaf út fjölda
bóka. Hann gaf þær út sjálfur og gerði
það gjarna þegar hann var hátt uppi.
„Í þessum bókum eru alveg brilljant
ljóð, hann var mikið skáld, en þegar
hann var að ganga frá bókunum þá
var hann yfirleitt í svo mikilli maníu
að hann birti alls kyns efni sem hann
32 Viðtal 21.–27. desember 2012 Jólablað
Einar Már Guðmundsson varð talandi skáld í
æsku og setti það aldrei fyrir sig að geta ekki sagt r. Í
næsta nágrenni var gula geðveikrahælið sem börn-
in óttuðust, samkvæmt þjóðsögunum áttu þau á
hættu að þeim yrði rænt og þau jafnvel étin. Kleppi
átti Einar Már seinna eftir að kynnast í gegnum
bróður sinn sem stóð utan við samfélag mannanna
og svipti sig að lokum lífi. Mörgum árum síðar þurfti
Einar Már síðan að horfast í augu við eigin bresti,
orðinn háður áfengi og búinn að missa tökin. En lífið
heldur áfram og hann hélt áfram að gera það eina
sem hann hefur alltaf þráð að gera, skrifa, enda get-
ur hann ekki hugsað sér líf án skáldskapar.
Skrifaði
Sig frá
Sorgin i
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
ingibjorg@dv.is
Viðtal