Són - 01.01.2013, Side 72

70 ÞÓrður HelgASon
Eða hvernig hnökur harðra samhjóðenda getur fegrað og auki áhrifin
snildarlega, þegar það á vel við efnið? Jeg vil í því efni minna á kvæði
Einars Benediktssonar um „Odd í Miklabæ“, þar sem hljómur orðanna
ósjálfrátt vekur upp fyrir huga manns skafla-gnístrið í skrefóttum ís.
Þetta er líklega í fyrsta skipti í íslenskum bókmenntum þar sem fjallað
er um stílgildi ákveðinna hljóða.
Tveimur árum síðar gerir Jón nánari grein fyrir þessum leik Jónasar
með hendingar svo að hljóð málsins taka undir með merkingu orðanna.
Jóni verður enn starsýnt á skjaldbreið Jónasar:51
Það er ekki hugsunin, sem hér hrífur oss. Í þessu er ekki önnur hugs un,
en þessi óbrotna: sólin skín á landið. Þetta er alt það sem sagt er í þess um
tveim vísu-orðum [Glöðum fágar röðul-roða / reiðarslóðir, dal og hól.]
En hvernig er það sagt?
Orðavalið og hljómfegurðin svara því. „Röðul-roði“ er í þessu
sambandi miklu tignarlegra og betur valið orð, heldur en „sólskin“.
Svo er rímið dýrt, dýrara miklu á þessum tveim vísu-orðum, heldur
en hátturinn heimtar; vér heyrum sam-rímið í „glöð-um“, „röð-ul“
„roða“, „reiðar“ „slóðir“, svo og „dal“ og „hól“; linstafirnir l og r á
undan hljóðstaf með ð-inu á eftir, og linu l-inu, sem enda atkvæðin
„dal“ og „hól“ – alt þetta er sett hér af inni fullkomnustu list.
Guðmundur Friðjónsson tekur hins vegar dæmi af sólseturs ljóðum
Jónasar og Magnúsar kviðu. Um Sólsetursljóð segir Guðmundur:52
Sjálfstæði Jónasar kemur fram í þessu kvæði og öðrum, sem líkt eru
kveðin.
Hátturinn er einfaldur og forn að eðli sínu og atkvæða skipan.
Fornskáldin skreyttu hann ekki né tildruðu honum til.
En Jónas gerir úr honum gullfjallað víravirki með því að segja:
fagur guðs dagur, blessaður, blessandi, blíður röðull þýður og annað
því um líkt, bæði í þessum kvæðum og öðrum.
Þessar samhendur fegra háttinn mjög mikið og gera þann hrynjanda
í hann, sem margfaldar unaðinn og hefur háttinn upp í æðra veldi,
heldur en fornyrðahættir hafa áður komist, þó að vel væru kveðnir.
51  Jón Ólafsson (1899:189).
52  Guðmundur Friðjónsson (1907:184).