Són - 01.01.2013, Blaðsíða 90

88 Sveinn Yngvi egilSSon
það hlutverk sem þau fengu eftir dauðann sem eins konar dýr lingar þjóð-
ríkisins (Jón Karl Helgason 2011 og 2013). Marijan fjallaði um skáldin á
fremur hlið stæðan hátt (Dović 2011), en Marko beindi sjónum að stöðu
þessara skálda í bókmennta kerfinu og menning unni (Juvan 2012). Minn
þáttur í rannsókninni sneri aftur á móti meira að höfundar verki og ævi
þessara skálda, hvað væri líkt með þeim og hvað ólíkt.
Það er auðvelt að benda á líkindin, bæði í ævi og höfundar verki, en
einnig í sögu legum skil yrðum og menningar ástandi. Jónas og Prešeren
komu báðir frá litlu mál svæði sem var undir stjórn herraþjóðar. Þeir voru
þannig séð á jaðrinum og sóttu menntun sína og fyrir myndir í miðjuna,
Jónas til Kaupmanna hafnar en Prešeren til Vínar borgar. Þeir tóku það
báðir að sér að upphefja land sitt, þjóð og tungu í skáld skapnum og það
er þessi upp hafning sem hefur verið sérstakt áhuga mál mitt. Ég fjallaði
um hana í grein sem birtist á ensku í slóvenska tíma ritinu Primerjalna
književnost (Sveinn Yngvi Egilsson 2011) og mig langar til að fylgja henni
eftir með frekari vangaveltum um leiðir þessara skálda til að hefja land
sitt, þjóð og tungu til vegs og virðingar. Líta má á slíka upphafningu
sem hluta af þeirri „ræktun menningar“ sem Joep Leerssen (2008) hefur
skilgreint sem órjúfanlegan þátt í þjóðernisstefnunni víða um lönd og
orðið hefur útbreidd fræðikenning í rannsóknum á því sviði.
Þjóðskáld og menningarstefna
Þegar hugað er að því hvaðan menn á 19. öld fá slíkar hugmyndir um
hlut verk þjóðskálda og mikilvægi þjóðarbókmennta berast böndin fljótt
að Þýska landi, upprunalandi þjóðernislegrar rómantíkur. Leið þessara
hug mynda til Jónasar liggur um Danmörku en um Austurríki í til viki
Prešerens. Í slóvenskum fræðum eru flestir á einu máli um að Prešeren
hafi ort samkvæmt ákveðinni menningar stefnu sem ættuð virðist frá
Þjóð verjanum Friedrich Schlegel (1772–1829), einkum umfjöllun hans
í „Gespräch über die Poesie“ (Schlegel 1800). Sá sem miðlaði henni til
Prešerens og mótaði hana með hliðsjón af slóvenskri menningu var hinn
lærði vinur hans, Matija Čop (1797–1835).
Menningarstefnuna má draga saman á eftirfarandi hátt:
1. Skáldskapur er grundvöllur menningarþjóðar, og af því leiðir
að vilji þjóð vera menningarleg verður hún að leggja rækt við
skáldskapinn; þetta verður þjóðin að gera á sinni eigin tungu, því
að tungan er það sem helst skilur hana frá öðrum þjóðum.