Són - 01.01.2013, Page 92

90 Sveinn Yngvi egilSSon
(1843). Þar skilgreinir Grímur skáld snillinginn (poetisk Geni) og samband
hans við þjóðar bókmenntir (Nationallitteratur eða Nationalpoesi). Hann
notar líka hugtakið Nationalgeni eða þjóð skáld í þessu sam hengi og tekur
Shake speare, Dante, Goethe, Schiller og Oehlen schläger sem dæmi
um slík skáld (Grímur Thomsen 1843:5; sbr. Hallfreður Örn Eiríks-
son 1994:330 og 1998:200–211; Kristján Jóhann Jónsson 2004:94–95 og
2012:183). Shakespeare er að mörgu leyti fyrirmynd 18. og 19. aldar manna
um hinn þjóð lega skáld snilling eins og Jonathan Bate hefur rakið í bók
sinni The Genius of Shakespeare (1997:157–216). Hlutverk þjóð skálds ins
er að vekja anda þjóðar innar, enda er það gætt sérstakri anda gift (geni/
genius = andi). Grímur lýsir sam bandinu á þennan hátt:
Geniet (det poetiske naturligvis i dette Tilfælde), hvem det af For-
synet er beskaaret, at samle Folke livets ad spredte Straaler i sin Aand,
som i et Brænde glas og dermed opflamme Nationerne og an tænde
deres Hjerter, skaber denne National poesi, der er Moderen til den
poetiske Sands; thi da kommer Folket til Bevidsthed om de aande lige
Skatte, som have skult sig og slumret ufrugtbare i dets egen Fortids
og Nutids Skjød, og lærer da først at vurdere dem, naar den seer dem
iklædte Digtningens Herlighed.
(Grímur Thomsen 1843:4–5.)
Forsjónin hefur samkvæmt þessu valið skáldsnillinginn til að safna
hinum dreifðu geislum þjóðlífsins í sál sína eins og í brennigleri sem
kveikir svo í þjóð inni. Það er snillingur inn sem býr til þennan þjóðar-
skáld skap, sem fæðir af sér bókmennta smekkinn; því þá verður þjóðin
sér með vituð um þau and legu auð æfi sem hafa legið í dvala og lærir þá
fyrst að meta þau, þegar hún sér þau íklædd dýrð skáld skapar ins. Þannig
skil greinir Grímur þátt þjóð skáldsins eða skáld snillingsins í þjóðar bók-
mennt unum og til vitnunin sýnir hve út breiddar slíkar hug myndir voru
á fyrri hluta 19. aldar. Þær ein fald lega lágu í loftinu, hvort heldur var í
Kaup manna höfn eða Vínar borg, á Íslandi eða í Slóveníu.
Jónas Hallgrímsson er reyndar ekki tekinn með í upp taln ingu Gríms,
en hann var þó álitinn skáld snill ingur af ýmsum sam tíma mönnum
sínum og þar á meðal sjálfum biskupinum yfir Íslandi, Stein grími Jóns-
syni, sem lýsti því yfir árið 1839 að Jónas væri „et poetisk geni“ (Jónas
Hall gríms son 1989:IV, 34). Jónas setti sig í stellingar þjóð skálds og
kallaði fyrir rennara sinn, Bjarna Thoraren sen, því nafni í erfi ljóði árið
1841 („þjóð skáldið góða“, Jónas Hall gríms son 1989:I, 135). Hann mælti
fyrir munn þjóðar innar í kvæðunum kveðja og Þökk Íslendinga til