Són - 01.01.2013, Síða 96

94 Sveinn Yngvi egilSSon
kostlegt lands lags mál verk. Þetta er breið mynd (panorama) af heilli sveit,
þar sem fjöllin og undir lendið eru sýnd frá ákveðnum sjónar hóli með
áherslu á lögun landsins, liti, áferð, sjónræna fjöl breytni, fjar vídd og aðra
mynd ræna þætti. Á bak við slíkar lýs ingar 19. aldar skálda býr einkum
tvennt. Annars vegar eru hin sterku tengsl við mynd listar hefðina, ekki
síst við fagur fræði hins mynd ræna eða picturesque (Andrews 1989).
Fagur fræði hins mynd ræna birtist í því að náttúran er sýnd sem listrænt
lands lag með áherslu á þá sjón rænu þætti sem hér voru taldir. Í raun er
þetta til raun til þess að skil greina náttúruna á hennar eigin for sendum,
þó að fram setningin sé list ræn. Jónas er að því leyti arft aki evrópskra
mynd listar manna síðari alda sem gera náttúr una að list rænu við fangs efni
og lýsa henni sem mynd rænu lands lagi. Hitt atriðið sem skiptir máli í
þessu sam hengi er hin sögu lega vídd. Þing vellir eru sögu lega mikil-
vægur staður og það er Gunnars hólmi líka, því eins og Jónas túlkar
þennan græna reit sem eftir stendur í auðn inni er hann helgur vegna
þess að þar sneri Gunnar aftur. Slíka staði má túlka sem minningar-
reiti (lieu de mémoire) – sem þætti í sameigin legu minni þjóðarinnar
– eins og Guðmundur Hálfdanar son hefur gert (2001:173–189). Þá má
líka tengja við sígildar hugmyndir um staðaranda eða genius loci: „lágum
hlífir hulinn verndar kraftur / hólmanum, þar sem Gunnar sneri aftur“
(Jónas Hallgríms son 1989:I, 79). Þetta er hinn óbrot gjarni minnis varði
um sanna ætt jarðar ást í túlkun Jónasar. Landið geymir minning una um
hetju dáðina og hina þjóð ernis legu fórn, enda er grasið þar alltaf grænt
eins og á eilífum Ódáins völlum. Þannig er heima landinu lyft í kvæðum
Jónasar og það sýnt í list rænu og sögu legu ljósi.
Lokaorð
Jónas Hallgrímsson upp hefur íslenska náttúru sem list rænt lands lag eins
og gert er í fagurfræði hins myndræna (picturesque). Í saman burði við
skáld eins og France Prešeren er Jónas sjón rænni og skyn rænni, hann
segir ekki aðeins heldur sýnir. Jónas og Prešeren eiga það sam eigin legt að
yrkja form fögur kvæði á þjóð tungunni, kvæði sem eru ort undir áhrifum
frá þýskri fagur fræði sem hefur ítalskan kveð skap upp í hæstu hæðir. Í
því liggur upp hafning móður málsins og sönnun þess að á því megi yrkja
kvæði sem standast saman burð við það sem glæsi legast hefur verið ort í
bók mennta sögunni og þar sem þjóðar bók menntir hafa risið hæst. Helsta
framlag Prešerens er á sviði form fagurra kvæða sem um leið skilgreina
þjóð ernis legan málstað Slóvena á móður málinu. Jónas yrkir sonn ettur