Són - 01.01.2013, Blaðsíða 103

„einS og feiminn SkÓlAStrákur í fjÓrðA leikHlutA“ 101
Ýkjur í íþróttamálfari
Hugtakið ýkt orðafar eða ýkjur (gr. hyperbole) eru gamalt stíl fræði legt
hugtak. Stíl bragð þetta felst í að notað er öfga fullt orða lag sem stenst
ekki í bók stafl egri merk ingu. Ýkjur koma víða fyrir í bók menntum allra
tíma, ýmist í háði eða til áherslu auka og eru einnig afar al gengar í al-
mennu dag fars máli. And stætt stíl bragð er úrdráttur (gr. litotes) en þá
er gert minna úr ein hverju en efni standa til (Jakob Benediktsson 1983;
Þorleifur Hauksson og Þórir Óskarsson 1994:161–162). Ýkjur virðast oft
skjóta upp kollinum í um fjöllun um íþróttir og eiga einnig stóran þátt í
öðrum helstu ein kennum mál farsins, þ.e. nýjung um í máli og í mynd-
máli íþrótta málfars, auk þess sem þær móta oft veru lega þá fyndni sem
þar er svo algeng. Því er óhætt að segja að þær séu eitt aðal ein kenni
þessa mál fars og geri það að sérstöku mál sniði, ef til vill öllum öðrum
máls niðum ólíkt. Mis munur inn hvað þetta varðar á íþrótta mál fari í
fjöl miðlum og til dæmis því mál sniði sem segja má að ríki í al menn-
um frétta flutn ingi þeirra er aug ljós. Hann kemur heldur engan veg inn
á óvart því að ýkjur eiga síst heima í texta þar sem nauð syn lega þarf að
vera hægt að treysta á hlut lægni og hlut leysi.
Náskyld ýkjum er kímni gáfa eða fyndni í orða notkun og mál-
fari. Létt leiki og glens hefur löngum þótt ein kenna frétta flutning af
íþróttum og eiga þar heima sem eins konar yfir regla eða erki einkenni
(Chovanec 2011:243–264). Ýmsir íþrótta frétta menn hafa slegið á þessa
strengi, frétta menn eins og Her mann Gunnars son og Ómar Ragnars-
son. Aðrir hafa síðan fetað í fót spor þeirra.
Leitað að einkennum íþróttamálfars
Eins og Ari Páll Kristins son nefnir í doktors ritgerð sinni (2008:13) er
engin heild stæð lýsing til á hlut lausri eða venju legri mál notkun í ís-
lensku. Því er í slíkum rann sóknum nú tímans nauð synlegt að leita sér-
kenna. Þessu er fylgt hér. Á árinu 2008 var miklu íþrótta efni safnað
úr ís lenskum fjöl miðlum. Síðan var beitt kerfis bund inni dæma leit að
skáld skapar legum þáttum í því. Hér er um að ræða skáld mál sem kemur
fyrir í dæm un um, þ.e. stuðla, rím og orðaleiki hvers konar, mynd mál og
vísanir og loks ýkjur. Alls eru þessi atriði 781 eins og tafla 1 sýnir.