Málfregnir - 01.04.1989, Blaðsíða 23

bundnar orðaskrár úr vefjafræði (Noiti-
ina Histologica, 2. útg.) og fósturfræði
(Nomina Embryologica, 2. útg.). Orða-
nefndin hefur þegar hafið endurskoöun
íslensku líffæraheitanna með liliðsjón af
þessari nýju útgáfu Nomina Anatomica.
Frumdrög eru til að þýðingu á vefja-
fræði- og fósturfræðiheitunum, og mun
orðanefndin leggja til atlögu við frágang
þeirra þegar líffæraheitin hafa verið
afgreidd. Þessi söfn verða svo að lík-
indum gefin út sérstaklega.
Unnið verður að endurskoðun aðal-
safnsins jafnhliða þessu, og kentur nú til
kasta sérfræðinga í ýmsum greinum
læknisfræðinnar að leggja orðanefndinni
lið. Raunar hafa a.m.k. ónæmisfræð-
ingar þegar hafið undirbúning að orða-
safni fyrir sín sérfræði. Ef til vill verður
þetta niðurstaðan, að kljúfa heildar-
safnið niður í sérgreinasöfn sem gefin
yrðu út sérstaklega, og síðan væri hægt í
fyllingu tímans að steypa þeim aftur
sarnan í eitt heildarsafn. Þetta ræðst auð-
vitað af áhuga sérgreinafélaganna, en
hvað sem því líður er ætlunin að til verði
í framtíðinni íslensk-enskt og ensk-
íslenskt íðorðasafn lœkna. Slíkt safn er
aldrei endanlegt, en fullyrða má að
„viðhald“ þess verður barnaleikur í
samanburði við það brautryðjandastarf
sem orðanefndin hefur staðið í undan-
farin ár.
Vinnubrögð orðanefndar
Orðanefnd læknafélaganna kemur santan
einu sinni í viku. Vinnubrögð voru
lengst af í aðalatriðum á þann veg að rit-
stjóri fór yfir hvern stafkafla í Gould,
athugaði hvaða þýðingar voru þegar til á
íslensku og bjó til skrá yfir þær. Allt efni
var tölvuskráð eftir sömu aðferðum og
önnur íðorðasöfn sem unnið er að í
íslenskri málstöð. Síðan fór nefndin yfir
þessa skrá og bætti við þeim orðum sem
hún taldi ástæðu til að taka með. Við
það stækkaði skráin um h.u.b. helming.
Einnig strikaði hún út það sem úrelt var
eða óþarft og gerði ýmsar fleiri athuga-
semdir. Því næst settust orðanefnd og
ritstjóri yfir það orðasafn sem þannig var
til orðið og lásu það yfir sameiginlega á
hinum vikulegu fundum.
Rétt er að taka það fram að safnið er
ekki unnið algerlega í stafrófsröð frá
orði til orðs þótt tekinn sé fyrir einn staf-
kafli í einu. í tengslum við hvert orð og
hugtak geta önnur komið til urnræðu,
skyld og tengd, eða orð andstæðrar merk-
ingar, og er þá reynt að gefa slíkum
hugtökum íslensk heiti jafnóðum. Þetta
er mjög mikilvægt samræmisins vegna.
Islensku orðin
Langoftast reynir orðanefndin að korna
sér saman um eina þýðingu á hverju hug-
taki. Það er sem sé ekki talinn kostur að
eiga völ á mörgum orðum yfir sama hlut.
í endanlegri útgáfu er gert ráð fyrir að
skilgreining eða skýring fylgi flestum hug-
tökum. Þannig á að vera ljóst hvað ís-
lenska orðinu er ætlað að merkja. Sumum
orðum fylgir einnig vitneskja um í hvaða
fræðigrein þau eru notuð, og öllum
orðum fylgja málfræðiupplýsingar, t.d.
um orðflokk og kynferði nafnorða.
Sem dæmi um viðfangsefni orðanefnd-
arinnar má nefna orðliðinn -stol. Til
voru fyrir orðin málstol (aphasia), ritstol
(agraphia), lesstol (alexia) o.fl., mynduð
með hliðsjón af lýsingarorðunum hug-
stola, vitstola. Orðanefndin hefur reynt
að gefa orðinu stol tiltekna merkingu,
sem mætti lýsa á þessa leið: ‘truflun á
starfsemi líffæris vegna starfstruflunar
eða skemmdar í miðtaugakerfmu en ekki
í líffærinu sjálfu’. Þannig urðu til ýmis
orð, t.d. gangstol fyrir abasia (það
að geta ekki gengið vegna truflana í mið-
taugakerfinu þótt fæturnir séu frískir),
hljómstol fyrir amusia, 'oragðstol fyrir
central aqeusia o.fl.
Endurskoðun líffæraheitanna felst
ekki síst í því að samræma orðnotkun.
Sem dæmi má nefna latnesku orðin
canalis, canaliculus, ductus, ductulus,
23