Vestfirska fréttablaðið - 01.06.1985, Blaðsíða 16

vestfirska
16
vestfirska
TRETTABLADID
Samskiptum Sigurðar Sveins Guðmundssonar við
umheiminn hafa svo sannarlega verið líkamleg takmörk
sett. Hann er ekki aðeins blindur, heldur líka svotil
heymarlaus á öðru eyranu. Og í þokkabót eru fingur
hans svo tilfinningalitlir að hann getur ekki lært
blindraletur. Líklega hefðu einhverjir lagt árar í bát og
dregið sig inn i skel sína við slíkar aðstæður. En ekki
Sigurður Sveins. Hann er í stöðugum tengslum við um-
heiminn og þræðir hans liggja víða. Þrátt fyrir fötlun sína
hefur hann tekið virkan þátt í uppbyggingu atvinnulífs og
átt hlut að mörgum merkum fyrirtækjum. Eitt þeirra er
Rækjuverksmiðjan í Hnífsdal og enn er hann með í ráð-
um um stjómun hennar, kominn hátt á 75. aldursárið.
Sigurður ásamt konu sinni Aðalheiði Tryggvadóttur. „Þetta var óskaplegt álag á konuna,“ segir Sigurður m.a. í viðtaiinu.
Yrði bara helmingi vitlausari
ef ég fengi sjónina aftur
— Rætt við athafnamanninn Sigurð Sveins Guðmundsson
sem hefur verið blindur meiripart ævi sinnar
„Já, ég heiti Sigurður Sveins,
ekki Sveinn, og er skírður eftir
manni sem fórst í snjóflóðunum
í Hnífsdal árið sem ég fæddist,
1910. Fyrstu störf sem ég man
eftir voru hjá Einari vini mínum
Guðfinnssyni sem þá tók á móti
fiski í Hnífsdal fyrir Hæsta-
kaupstað. Þar sá ég kvenmann
við flatningu í fyrsta og eina
skiptið á ævinni. Þetta var áður
en Einar fór út í Bolungarvík.“
— Hvemig var umhorfs í
Hnífsdal á þessum árum?
„Það var þá svotil engin
byggð uppi á bökkunum, þrjú
eða fjögur hús. En um páskana
á vorin hurfu eiginlega allir
Hnífsdæhngar, því þá komu
menn norðan af Ströndum og
innan úr Djúpi til að róa. Þá var
einungis árabátum fyrir að fara.
Það var svo mikið af þessum
bátum að ef það var bræla var
ekki hægt að komast niður að
siónum, það var bátur við bát.
A þessum tíma voru sjö versl-
anir í Hnífsdal, nú er þar ein
verslun.“
RÁÐHERRALEYFI FYRIR
T ALST ÖÐINNI
Þegar hér er komið sögu
heyrist bátur kalla. Sigurður er
nefnilega með talstöð uppá
veggnum við hliðina á sér, og er
hún, ásamt símanum, helsti
tengiliður hans við umheiminn.
Hann er í stöðugu sambandi við
bátana og á vetuma, þegar
rækjuvertíðin stendur yfir, vík-
ur hann ekki frá stöðinni uns
síðasti bátur er kominn í höfn.
Með árvekni sinni hefur Sig-
urður oft getað aðstoðað sjó-
menn í vandræðum. í verkfall-
inu s.l. haust, þegar loftskeyta-
menn lögðu m.a. niður vinnu,
datt þó einhverjum í hug að
amast við stöð Sigurðar og
sendi inn kæru. Stóð til að
stöðin yrði tekin af honum fyrir
vikið. Enda þótt hún væri ólög-
leg voru sjómenn ekki alls kost-
ar sáttir við þá ráðagerð og
höfðu samband við Matthías
Bjarnason ráðherra út af mál-
inu. Matti gerði sér lítið fyrir og
gaf út ráðherraleyfi fyrir stöð-
inni. „Ég er sennilega eini
maðurinn á landinu sem hefur
ráðherraleyfi fyrir talstöð,“ seg-
ir Sigurður og kímir.
HNÍFSDALUR HAFÐI EIG-
IN GJALDMIÐIL
Sigurður byrjaði verslunar-
störf hjá Jónasi Þorvaldssyni í
Hnífsdal þegar hann var 14 ára.
„Þar voru ekki peningar notað-
ir, heldur skrifaðar nótur fyrir
öllu; svona tvær nótubækur á
dag. Það var voðalega lítið af
peningum í umferð þá, þótti
gott ef komu inn svona tvær til
þrjár krónur yfir daginn. Bakarí
Sigurðar Þorvaldssonar bjó þó
til sérstaka peninga til að taka
brauðin út á og voru þeir kall-
aðir brauðpeningar. Verslan-
imar tóku allar við þessum
peningum. Einstaklingar fengu
ekki þessa peninga hjá bakarí-
inu heldur urðu verslanirnar að
taka þá og láta síðan viðskipta-
menn sína hafa. Maður sótti
kannski 50 — 60 brauðpeninga
á dag út í bakaríið fyrir versl-
unina. Það má eiginlega segja
að Hnífsdalur hafi þama haft
eigin gjaldmiðil.“
Aðalheiður, kona Sigurðar
hefur nú haft upp á tveimur
brauðpeningum og réttir
blaðamanni. Annars vegar
stendur „S. Þorvaldsson, 1
brauð,“ hins vegar er mynd af
skipi.
LÉLEGUR SJÓMAÐUR
Um 17 ára aldur varð Sig-
urður háseti á bát. „Ég var á-
kaflega lélegur sjómaður, bæði
sjóveikur og sjóhræddur. Þó var
ég dálítið á sjó, en þarf ekki að
hæla mér af sjómennskunni.
Þegar þetta var vom mótorbát-
amir komnir og var megnið af
þeim 6 — 8 tonn.“
Þó Sigurður segist ekki þurfa
að hæla sér af eigin sjó-
mennsku, þá má hann til að
hæla formönnunum í Hnífsdal
þeim mun meir. „Ég get ekki
hugsað mér að það hafi verið til
duglegri formenn á landinu,“
segir hann. „Það voru kannski
þrír til fjórir bátar saman í vör
og tók þrjá til fjóra tíma að hífa
þá upp á spili. Fiskurinn var
fluttur í land á minni bátum og
lóðimar, og ef kulaði af norðan
varð að þjóta fram og fara með
stærri bátana hérna inn í Sund
þar sem smábátahöfnin er
núna. Þegar átti síðan að fara að
róa urðu formennirnir að byrja
á því að vekja íshússstjórann til
að taka beituna út, því þá var
aldrei beitt fyrr en átti að fara á
sjó. Síðan þurfti að hlaupa upp
öll hús til að vekja hásetana.
Þeir byrjuðu á því að ná beit-
unni út og bera hana á bakinu
yst út í bug og inn á Stekki.
Þegar hálfnað var að beita þaut
formaðurinn svo inn á ísafjörð,
hvernig sem færðin var, stund-
um í klofsnjó. Og svo þegar
komið var út eftir, þá var
kannski komin bára og ekki
hægt að fara fram með lóðirnar
og þá var að fara inn á Isafjörð
aftur. Svona gekk þetta kannski
fram og aftur. Þetta var alveg
óskaplegur þrældómur. Það
voru fáir dagar sem menn voru
ekki klofblautir við þetta.“
TOGARALÍF
1929 fór Sigurður til
Reykjavíkur og var þar á línu-
veiðara sem Hænir hét. Vorið
1930 réðst hann svo á togarann
Kára Sölmundarson sem lagði
upp í Viðey.
„Mér fannst þetta afskaplega
lélegt sjóskip. Ég man að einu
sinni var verið að byrja að
keyra, og ekkert að veðri, en
dálítið þungur sjór. Ég var
að vefja í nálar við keisinn þeg-
ar þaulvanur háseti gengur
framhjá mér og segir: Þú skalt
ekki standa þama þegar farið er
að keyra. Af hvurju? segi ég.
Það getur verið að hann taki sjó
á sig, segir hann. Ég hélt hann
væri að gera grín að mér, við-
vaningnum. En ég klára að
vefja í nálina og er rétt kominn
aftur fyrir homið til að fara inn í
eldhúsið þegar hann fór svo-
leiðis á kaf og nálarkassinn sem
ég var að láta upp á bakborðs-
megin var kominn stjómborðs-
megin. Svona skáru þau sig
niður þessi skip. Og ég hélt það
væri bara verið að gera grín að
mér, en álpaðist þó til að fara.
Annars væri ég ekki að tala við
þig núna.“
Á TUNNUFLEKA YFIR I
ARNARDAL
Að togaravistinni lokinni var
Brauðpeningamir sem voru „alþjóðlegur“ gjaldmiðill í Hnífsdal í byrjun aldar-
innar.