Morgunblaðið - 21.07.2015, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚLÍ 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Grikklands-deilan hef-ur afhjúpað
margan veikleik-
ann í þróun Evr-
ópusamstarfsins á
hverjum tíma.
Aðdáendur þess hér á landi,
sem fer nú fækkandi, ræða
sambandið helst með end-
urteknum frösum. Þeir segja
t.d. gjarnan að sambandið sé
lifandi hreyfing, sem taki
sífelldum breytingum. Þess
vegna verði menn að „eiga sæti
við borðið“ til að geta haft
áhrif á hina öru þróun. Sagan
sýnir hins vegar að einvörð-
ungu stórríkin hafa þar áhrif,
og raunar sum þeirra ótrúlega
lítil áhrif.
En hvað felst raunverulega í
þessum tiltekna frasa að ESB
sé lifandi síbreytilegt fyrir-
bæri? Fyrst og síðast það að
þjóð sem hverfur inn í þann
heim veit ekki hvernig sú för
endar. En hún ætti þó að vita
hvaða þróun sé langlíklegust.
Menn þurfa ekki annað en að
líta um öxl til að fá glögga og
trúverðuga mynd af því.
Sú mynd blasir þá við að
sífellt er saxað á rétt einstakra
ríkja. Engar líkur standa til að
ætla að breyting verði í þeim
efnum. Það gerist ekki bara í
sáttmálum, sem hafa stjórn-
arskrárígildi, heldur einnig
með tilskipunum sem krafist
er með hótunum að séu gagn-
rýnislaust leiddar í innlend lög
hvers ríkis. Flóðið er orðið
óhugnanlegt af reglusetningu
af því tagi. Þær eru fyrir langa
löngu komnar langt út fyrir
allt sem réttlæta megi með því,
að þjóðir ESB þurfi að geta átt
sæmilega snurðulaus sam-
skipti sín á milli. Sannleik-
urinn er auðvitað sá að nokkr-
ar meginreglur með fáeinum
leiðbeiningarreglum til fyll-
ingar duga til þess.
En á milli þess að „agúrku-
aðferðinni“ er beitt á hverjum
degi og oft á dag til að sneiða af
fullveldi þjóðanna í svo þunn-
um sneiðum í senn að menn
átti sig ekki fyrr en agúrkan er
öll sneidd, kemur krafan um
stærri stökk. Evrópusamband,
sem stundum er sagt að hafi
verið hugsað sem rammi um
hindrunarlítil viðskipti, er
komið með sífellt fleiri ein-
kenni ríkis. Ríkistáknin liggja
þegar flest fyrir. Þó var engin
þörf á neinu slíku.
ESB hefur eigin dómstól
sem lýtur lögmálum sem um
sumt eru einkennileg fyrir
dómstól. ESB hefur fána. Það
er ekki látið duga heldur er að-
ildarríkjunum gert skylt að
stilla honum upp í opinberum
stofnunum, meira að segja í
þjóðþingunum sé þjóðfáni
hafður þar uppi. ESB hefur
þjóðsöng eins og væri það ríki.
Það hefur sendiráð
út um allan heim.
Sambandið var
komið vel á veg
með að tryggja að
ríkin skyldu öll búa
við sameiginlega
mynt. Bretar fengu undanþágu
eins og Danir sem höfðu þó
ekki afl til að nýta hana til
fulls.
Ekki er lengur heimilt að
semja um undanþágur frá
myntinni. Ríkjum, eins og Sví-
þjóð, er skylt að taka upp evru.
En þá skyldu hafa Svíar kom-
ist upp með að túlka að tíma-
setning upptöku myntarinnar
sé á þeirra hendi. Sænska
þjóðin hefur ekki viljað sam-
þykkja evru. En framangreind
skylda og túlkun sænskra
stjórnvalda leiðir til þess að
leitast verður við að bera málið
á ný undir þjóðaratkvæði komi
glufa um skeið í andstöðu þjóð-
arinnar.
Þau níu ESB-ríki sem
standa utan við evruna eru þó
ekki líkleg til að taka hana upp
í bráð eftir nýlegan brest í trú-
verðugleika. Sífellt fleiri hafa
áttað sig á að slík ákvörðun
verður ekki auðveldlega aftur
tekin. Ríki hefur ekki einhliða
heimild til að hverfa úr mynt-
samstarfinu.
Umræður um vanda Grikkja
sýndu hins vegar að stórríkin
telja sig hafa vald til að vísa
einstökum ríkjum út úr mynt-
samstarfinu. Menn vissu alla
tíð að evran gengi ekki upp
nema að fullveldi aðildarríkja
myntsamstarfsins yrði skert
hraðar en með hinni almennu
agúrkusneiðingu. Þann inn-
byggða galla evrunnar stóð
alla tíð til að nota sem þrýsting
á flýtingu endanlegrar ákvörð-
unar um að breyta ESB í ríki.
Eins og fyrr sagði hefur þegar
náðst mjög langt á þeirri leið.
Nú hefur Hollande, forseti
Frakklands, lagt til að evrurík-
in komi sér upp sameiginlegri
ríkisstjórn! Hollande forseti
telur að nota megi örvænt-
inguna í álfunni til að knýja
þjóðirnar til að kyngja slíkri
tillögu.
Forsetinn virðist vera á
svipuðum nótum og íslenskir
krataforingjar vorið 2009. Þá
var auðvitað brýnast alls að
þjappa þjóðinni í eina sam-
henta fylkingu. En þá voru þau
Jóhanna og Steingrímur við
völd. Þau voru á öðrum buxum.
Þau lögðu höfuðáherslu á til-
lögur og ákvarðanir sem allir
máttu vita að var, hvert eitt sér
og hvað þá allt saman, upp-
skrift að því að kljúfa þjóðina í
andstæðar fylkingar. Dæmin
eru svo kunn að óþarft er að
rifja upp. Allir vita hversu illan
endi þau uppátæki fengu.
Kannski fer eins með örvænt-
ingarúrræði Hollande.
Vitað var að gallað
myntkerfi átti að
verða þrýstiafl til
stórríkismyndunar}
Ögrandi hugmyndir
Á
hinni stafrænu tölvuöld hefur
margt í daglegu lífi okkar einfald-
ast til mikilla muna. Það fyrsta
sem mörgum kemur í hug er vita-
skuld hin stafræna bylting á dreif-
ingu tónlistar. Hún hefur gert utanumhald og
umsýslu neytenda á músík ólíkt einfaldara við-
fangs en áður var. Hér í eina tíð raðaði maður
vínylplötum í búðarpoka og gekk svo heim til
vinar til að renna músíkinni undir nálina. Í kjöl-
farið voru lögin krufin til mergjar, sem og
textar ef tónlistin var sungin. Þá var uppbygg-
ing plötunnar metin, uppröðun laga á hlið 1 og
hlið 2, grafíkin á plötuumslaginu skoðuð í bak
og fyrir og dómurinn kveðinn upp yfir sykruðu
Melroses og ristuðu brauði með appelsínu-
marmelaði.
Síðan eru allmörg ár liðin og í dag dytti engu
ungmenni í hug að hafa fyrir þessu. Músík er aðgengileg
gegnum tölvuský, hugtökin hlið 1 og 2 eru yngri kynslóð-
inni óskiljanleg og það að borga fyrir tónlist kemur þeim
spánskt fyrir sjónir. Vinnan við að raða saman lögum á
kassettu verður þeim líka sjálfsagt hulin um alla framtíð
en þau kynnast þá heldur ekki hinni dásamlegu sælu-
tilfinningu sem hríslaðist um hlustirnar þegar rétt valið
lagasafn gekk upp með tilliti til 60 ellegar 90 mínútna stað-
allengdar á hljóðsnældum. Slíkt var vandasamt handverk
sem ekki var öllum gefið.
Í framhaldi af þessum hugleiðingum má sömuleiðis sýta
bréfaskriftir í því formi sem þekktist þangað til fyrir um
20 árum. Rétt í blálok þess tíma bjuggum við
hjónin – þá kærustupar – í Frakklandi við nám
og skrifaðist undirritaður á við vini og ættingja
heima á Fróni. Áður en haldið var út spurðust
þeir fyrir um tölvupóstfang en ég neitaði að fá
mér slíkt því mig grunaði að skilaboðaskipti
yrði snubbóttari ef þeim yrði beint í hinn staf-
ræna farveg. Bar því við að tölvukosturinn
væri hvort eð er fornfálegur í háskólanum, án
þess að vita í raun nokkuð um það. Á daginn
kom að þetta var snilldarráð því bréfin á ég
ennþá og gleymi mér á nokkurra ára fresti við
að glugga í þau, stíga inn í tímavélina og skima
inn í Frakklandsdvölina um miðjan 10. áratug
síðustu aldar. Fólk taldi það nefnilega ekki eft-
ir sér að skrifa og það nokkuð reglulega, þó
nokkrar handskrifaðar síður í senn. Einn vin-
urinn fór svo sjálfur utan tveimur árum seinna
og þá var skipst á tölvupóstbréfum. Það er viðleitni í þeim
skrifum, en þau nema í besta falli fimmtungi af hefð-
bundnu bréfi, auk þess sem útprentaðir tölvupóstar hafa
ekki sama sjarmann og handskrifuð bréf.
Það er margt fengið með þægindum og tímasparnaði
stafrænunnar en það fer um leið ýmislegt forgörðum sem
áður var áþreifanlegt. Bréfin eru þar á meðal og það er
ákveðin synd að þau séu horfin í glatkistuna, á tímum
skype og annarra tengimöguleika. Ég held samt ég þráist
hér við og skrifi einhverjum bréf innan skamms til að
prófa aftur og sjá hvort ég hefi einhverju gleymt.
Hver vill svo fá bréf í pósti? jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Hið gleymda handverk
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ingvar Smári Birgisson
isb@mbl.is
Um verslunarmannahelginaverður hægt að kaupabjór á matsölustöðum aðminnsta kosti átta bensín-
stöðva um allt land, þar af á öllum
bensínstöðvum Olís á leið frá Reykja-
vík til Landeyjahafnar. Sett verða upp
þjóðhátíðartjöld á bensínstöðvum Olís
í Norðlingaholti, á Selfossi og Hellu
þar sem vín og veitingar verða á boð-
stólum.
Íslensk lög gera ekki ráð fyrir því
að bensínstöðvar selji áfengi. En öðru
máli gegnir um matsölustaði og því
má selja áfengi á bensínstöðvum Olís
og N1, eins og raunin er og þar er það
hluti af veitingarekstri. Ekki má
kaupa áfengið til neyslu utan stað-
arins. Hjá N1 hefur áfengi verið selt
bróðurpartinn af áratug á lands-
byggðinni á fimm stöðum.
Áfengi hefur verið selt á matsölu-
stöðum N1 í Staðarskála og á Blöndu-
ósi frá árinu 2008. Kristján Þorbjörns-
son, yfirlögregluþjónn á Norðurlandi
vestra, segir að lögreglan þar hafi
ekki tekið eftir aukningu á ölvunar-
akstri eða vandræðum vegna sölu
áfengis á matsölustöðum N1 í Stað-
arskála og á Blönduósi. „Við höfum
alla vega ekki tekið eftir því að það
hafi aukist eða breyst. Auðvitað kem-
ur fyrir að við séum látnir vita að ein-
hver hafi sést fara í bíl eftir að hafa
fengið sér öl, en það eru ekki það
mörg tilfelli að það sé eitthvað mæl-
anlegt eða slíkt. Þetta eru undantekn-
ingar.“
Egill Benediktsson hjá sýslu-
manninum á Suðurlandi segir að sömu
reglur gildi um alla matsölustaði.
„Hugmyndin er sú að þetta sé ekkert
öðruvísi en hjá öðrum veitingastöðum.
Þú mátt ekki fara með veitingarnar
út. Það er ekkert öðruvísi hvort sem
það er bensíntankur fyrir utan eða
ekki,“ segir hann. Áfengið er því ein-
ungis til neyslu innan veitingastað-
arins, sem ekki má selja áfengi í smá-
sölu. „Menn sjá svo sem oft að það er
ekkert farið neitt rosalega vel eftir
þessu,“ segir Egill um áfengissölu á
veitingastöðum. „Það er stundum
passað að menn komi ekki með áfengi
inn en það er ekkert alltaf verið að
passa hvort áfengið fari út.“
Í kjölfar umfjöllunar Morg-
unblaðsins um áfengissölu á veit-
ingastöðum Olís um verslunarmanna-
helgina hafa borist athugasemdir frá
ýmsum félagasamtökum, svo sem
UMFÍ og Samstarfsráði um for-
varnir.
„Fyrir neðan allar hellur“
Árni Guðmundsson hjá For-
eldrasamtökum gegn áfengisauglýs-
ingum er einn þeirra sem er ósáttur
við þá þróun að bensínstöðvar selji
áfengi og finnst uppátæki Olís ekki
vera til eftirbreytni. „Það er rosalega
sérkennilegt að bensínstöðvar séu að
hvetja til áfengisneyslu á stöðvum
sínum. Það er fyrir neðan allar hellur.
Sérstaklega um þessa helgi. Þá finnst
manni algjörlega ósæmilegt að olíufé-
lögin séu að ýta undir slíka stemn-
ingu. Bensínstöðvar ættu að styðja
bætta umferðarmenningu en þetta er
alveg á hinum kantinum,“ segir Árni
og bendir á slysatíðni um versl-
unarmennahelgina og að sum
slysanna tengist áfengisneyslu.
„Áfengisiðnaðurinn á mikla peninga
og er í ofsalegri hagsmunabaráttu um
að koma áfengi sem víðast. Og þetta
er einn þáttur í því. Það virðist eins
og Ölgerðin sé frekar að halda
þjóðhátíð í Vestmannaeyjum en ÍBV.
Eins og þetta kemur fram í frétt ykk-
ar um Olís, þá er þetta einn liður í því
að einhver sölustjóri hjá Ölgerðinni
sé að gera eitthvað rosalega spenn-
andi fyrir fólk sem er að keyra til
Landeyjahafnar, fólk á að geta fengið
brennivín með mjög reglulegu milli-
bili alla leiðina til Vestmannaeyja.“
Áfengisvíglínan færð
inn á bensínstöðvar
Morgunblaðið/Þórður
Deilt Ekki eru allir sáttir við áfengissölu N1 og Olís. Reglur um sölu áfengis
á matsölustöðum kveða á um að ekki megi fara með áfengið af sölustað.
Vilhjálmur Árnason, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, ætlar að
leggja aftur fram áfengis-
frumvarp sitt sem myndi enda
afnám ríkisins á sölu áfengis.
Verði frumvarpið samþykkt
myndi það heimila smásölu
áfengis á bensínstöðvum. Væri
þá hægt að kaupa áfengi á
bensínstöðvum og taka með
heim. Í dag má bara kaupa
áfengi til neyslu innan mat-
sölustaða bensínstöðvanna, ef
tilskilin leyfi eru til staðar.
Hann telur að vegna núver-
andi áfengislöggjafar verði allir
bílar hlaðnir áfengi, svo ef til vill
skipti ekki máli hvort Olís bjóði
upp á öl á leiðinni. „Út af því að
frumvarpið mitt hefur ekki
gengið í gegn munu allir þessir
bílar sem eru á leiðinni á
Þjóðhátíð vera drekkhlaðnir af
áfengi. Ef það mætti selja
áfengi í verslunum í Vest-
mannaeyjum myndi fólk bara
kaupa þetta þar,“ segir Vil-
hjálmur.
Drekkhlaðnir
bílar til Eyja
ÁFENGISFRUMVARPIÐ