Jökull - 01.12.1951, Blaðsíða 9

SIGURÐUR ÞÓRARINSSON:
Jöklarannsóknir
í Tarfala
A meginlandi Evrópu eru, sem kunnugt er,
aðeins tvö meiri háttar jöklasvæði, Alparnir og
skandínavísku liáfjöllin. Jöklar Alpanna eru
samanlagt um 3600 km2, en jöklar Skandínavíu
um 5000 km2, þar af um 4300 í Noregi en um
700 km2 í Svíþjóð. Til samanburðar má geta
þess, að jöklar íslands eru um 11800 km2. Alp-
arnir eru hið klassíska land jöklarannsókna,
og enn fara Jrar fram víðtækari jöklarannsókn-
ir en á nokkru öðru jöklasvæði. A síðustu ára-
tugum hafa risið þar upp mjög fullkomnar snjó-
og jöklarannsóknastöðvar, búnar nýtízku tækj-
um, og rná jtar fremst nefna svissnesku stöðv-
arnar Hochalpines Forschungsinsstitut Jung-
fraujoch og Eidgenossene Institut fúr Schnee-
und Laiuinenforschung Weisfluhjoch. I Skandí-
navíu hefur verið unnið hlutfallslega miklu
minna að jöklarannsóknum, og ber það m. a.
til, að jöklar eru þar fæstir eins aðgengilegir og
í Olpunum. T. d. eru tvö aðaljöklasvæði Sví-
þjóðar, Sarek- og Kebnekajsesvœðin, fjarri sænsk-
urn byggðum. Að undanskildum merkilegum
og að rnörgu leyti brautryðjandi rannsóknum
Uppsalaprófessorsins Axels Hambergs um síð-
ustu aldamót, en hann rannsakaði einkum jökl-
ana í Sarek, hefur jöklarannsóknum verið frem-
ur lítið sinnt í Svíþjóð fram á síðustu áratugi.
En laust fyrir 1930 fór að koma skriður á jökla-
rannsóknir Svía og var [tað fyrst og fremst að
þakka Hans W:son Ahlmann, sem varð pró-
fessor í landafræði við Stokkhólmsháskóla
1929 og hefur síðan haft yfirumsjón með sænsk-
um jöklarannsóknum og raunar lrin síðari árin
verið í ráðum um skipulagningu jöklarann-
sókna víðs vegar um heim.
Að tilhlutan Ahlmanns hefur nú verið komið
upp jöklarannsóknastöð í Svíjtjóð, hinni fyrstu
á Norðurlöndum. Er hún tengd landfræðideild
Stokkhólmsháskóla. Stöð þessi stendur i 1150 m
hæð í Tarfaladal, sem skerst til norðurs inn í
austanverð Kebnekajsefjöll, en þau eru hæsti
fjallaklasi Svíþjóðar og liggja nærri 68. breiddar-
gráðu og skammt frá landamærum Noregs.
Að stöðinni var valinn staður á Kebnekajse-
svæðinu var m. a. vegna þess, að það er einna
aðgengilegast af hinum stærri jöklasvæðum Sví-
þjóðar. Raunar eru um 100 km til næsta sænska
bæjar, námubæjarins Kiruna (Kebnekajse telst
til bæjarlands Kiruna, sem vera mun stærsta
bæjarland I heimi að flatarmáli.), en leiðin frá
Iviruna er fremur greiðfær, eftir dal með löng-
um vötnum, sem fær eru bátum á sumrum en
sleðafær á vetrum. Við þessi vötn búa Lappar,
og því eru tök á að fá Lappa og hreina til vetr-
arflutninga. Við rætur Kebnekajsefjalla að sunn-
an stendur einn af skíðaskálum sænska ferða-
mannafélagsins, í 700 m hæð. Þaðan er ekki
nema tveggja tíma gangur upp i Tarfalastöðina.
I Kebnekajsefjöllum eru um 50 jöklar, og
ganga fjórir þeirra niður í Tarfaladal. Sá stærsti
þeirra, Storglacidren (3.3 km2), er næststærsti
jökull Kebnekajsesvæðisins, og skammt frá
Tarfala er sá stærsti, Rabots glaciar (4.4 km2),
kenndur við franskan jöklafræðing, Charles Ra-
bot, er fyrstur kleif hátind Ivebnekajse, 1883.
Skipulagðar jöklarannsóknir hófust í Ivebne-
kajse sumarið 1945, og stóð fyrir þeim, auk
Ahlmanns, Valter Schytt, ungur nemandi hans,
sem hingað kom sumarið 1948 og nú stjórnar
jöklarannsóknum Norselleiðangursins á Suður-
skautslandinu, en rannsóknirnar í Tarfala voru
hafnar m. a. í jtví skyni að æfa jöklafræðinga
fyrir Norselleiðangurinn. Síðan Schytt hélt
Jökulhúsið i Tarfala í smiðum.
Ljósm.: E. Woxnerud.
7