Feykir - 06.12.2006, Page 5

45/2006 Feykir 5
Aftur í liðna tíð XXII :: Hörður Ingimarsson skrifar
Gamli póstbáturinn Drangur
Með mjólkina, póstinn og
fólkið til Siglufjarðar
íslenskt þjóðlíf snerist að stór-
um hluta um síldveiðar á fjTri
hluta síðustu aldar og raunar
fram yfir rniðja öldina. Siglu-
tjörður var sem suðupottur
athafiiasemi og mannlífs.
Verðmætasköpunin var með
ólíkindum og dró til sín fölk úr
öllum áttum. Engin sveit lagði
til annan eins fjölda fólks hlut-
fallslega og Fljótamenn, enda
fáir á Siglufirði í dag sem ekki
geta rakið til tengsla í Fljótin.
Allar samgöngur við Siglu-
fjörð sem máli skiptu um
síldveiðitímann voru sjóleiðis
með strandsiglingum ríkisins
og póstbátunum alveg þar til
vegasamband komst á við
Siglufjörð árið 1946. Mikilvæg
aðföng sem til Siglufjarðar
bárust komu mörg hver frá
Akureyri og Sauðárkróki svo
þessir bæir nutu rnjög góðs af
umsvifunum á Siglufirði. Þetta
er umgjörðin um reksturinn og
þörfina fyrir flóabátinn og
póstbátinn Drang og aðra báta
sem þjónuðu fyrr á tíð.
Fastar ferðir Drangs
Urn miðja síðustu öld var gamli
Drangur í föstum ferðum frá
Akure)TÍ urn Eyjafjarðarhafitir
til Grímseyjar og Siglufjarðar. t
vestri var endahöfnin á
Króknum en KEA og KS skiptu
með sér mjólkursölunni til
Siglufjarðar. Þar var þá fjöl-
menni, um og yfir 3000 íbúar
og fjölgaði stundum tvöfalt -
jafnvel þrefalt - yfir síldartím-
ann. Þessu öllu fylgdi iðandi
mannlíf, ungt fólk, laust og
liðugt, að koma og fara.
Það var einhver gleði og
seiður sem fylgdi gömlu póst-
bátunum. von um ævintýri og
bættan hag er silfLir hafsins var í
augsýn.
Um ntarga áratugi var póst-
báturinn nánast eini tengi-
liðurinn milli Akureyrar, Siglu-
fjarðar og Sauðárkróks. Kornið
var víða við, svo sem í Haga-
nesvík og á Hofsósi.
Fyrstu þrjá áratugi síðustu
aldar fór fólk oftast sjóleiðina til
Siglufjarðar með litlum bátum
og stórum. Reglubundnir póst-
flutningar hófust 1935 og það
sama ár voru teknar upp sér-
leyfisferðir til Haganesvíkur,
sem stytti sjóferðina f)TÍr marga.
Uppúr 1920 höfðu þó verið
talsverðir póstflutningar sjó-
leiðis.
Skagfirðingar í síldina
Fjöldinn allur af Skagfirðingum
hafði sótt til Siglufjarðar í síldina
áður en vegurinn kom til yfir
„Skarðið”. Elestir ferðuðust
nteð bátum, sumir gengu úr
Eljótum. Sumarið 1938 var
saltað í rneira en 250 þúsund
tunnur síldar á Siglufirði og var
það um 32% af heildarútflutn-
ingi íslendinga það árið.
Á söltunarstöð Ingvars Guð-
jónssonar var saltað í 29.536
tunnur og árið 1932 saltaði
Ingv'ar á Kveldúlfsplani 42.000
tunnur. Lengi var gert út togskip
frá Sauðárkróki er bar nafh
Ingvars - var það farsæl útgerð.
Þyrnum stráð saga
Saga póstbátanna fyrir mið
Norðurlandi er þyrnum stráð
og ekki óhappalaus enda voru
bátarnir smáir og tæpast til
mannllutninga þegar veður
gerðust válynd.
Þengill ÞH229 var í mjólkur-
og póstflutningum frá Sauð-
árkróki til Siglufjarðaró. febrúar
1939. Báturinn hafði viðkomu á
Hofsósi og veður þá mjög
versnandi aðfaranótt 7. febrúar.
Báturinn fórst að talið var við
Almenningsnöf en brak úr
honum fannst framan við og á
fjörum við Dalabæ í Úlfsdölum.
„Þengill” var sendur þessa för í
afleysingum þar sem „mjólkur-
báturinn” var í viðgerð. Frásögn
er um þetta slys í Skagfirðinga-
bók 1994. Níu fórust í slysinu.
Páll Jónsson frá Kambi í
Deildardal missti af Þengli og
först því ekki með bátnum. Sjá
nánar áðurnefhda heimild í
Skagfirðingabók.
Athafnamaðurinn
SkaftiáNöf
Skafti á Nöf Stefánsson, liðlega
fertugur útgerðarmaður á
Siglufirði, hóf reglubundnar
siglingar árið 1935 á Skaga-
fjarðarhafitir. Þetta er sama árið
og Mjólkursamlagið á Króknum
tók til starfa en flutningar á
mjólkinni skiptu sköpum um
arðsemi flutninganna. Alþingi
veitti nokkurn st)Tk, allavega í
upphafi.
Bátarnir sem Skafti notaði
voru á bilinu 8-31 tonn og voru
í ferðum árið um kring fram á
vorið 1943 en Skipaútgerð
ríkisins sá um flutningana að
vetrinum 1943 og fram á árið
1945.
Skafti var með báta að
sumarlagi til ársins 1947. Skafti
var einstaklega farsæll við allt
sem hann tók sér fyrir hendur
en hann var kenndur við Nöf á
Hofsósi. Skafti, togari Útgerðar-
félags Skagfirðinga, það farsæla
skip, bar nafit hans. Meðal
afkomenda Skafta er Jón
alþingismaður og hans börn,
Gestur hæstaréttarlögmaður og
Helga sveitarstjóri fyrir austan.
Breyttir tímar
Frarn að þessum tíma 1947, er
Skafti hætti flutningunum, voru
samgöngur fyrir fólk og vörur
að langstærstum hluta með
bátum og skipum. Þó voru
farnar þekktar gönguleiðir til
Fljóta um „Skarðið” og um
Botnaleið. Til gamans skal þess
getið að tuttugu árum seinna
eða 10. nóvember 1967 voru
Strákagöng opnuð til umferðar
og breyttu öllum samgöngum
til Siglufjarðar.
Hafa ber í huga að fyrsti
áætlunarbíllinn komst yfir
Siglufjarðarskarð 27. ágúst 1946
og árið eftir 1947 hófust fastar
rútuferðir frá Króknum í
tengslum við gömlu Norður-
leið svo lengi sem „Skarðið” var
fært fram á haustið, enda taldist
vegurinn þá fullgerður.
Drangur á Króknum
Það var mikið sport á
unglingsárunum að fara út á
Eyri er póstbáturinn Drangur
kom, en hann Iét oft vita af
komu sinni með flauti úr
eimpípu sinni enda ekki
talstöðvar á hverju strái til
samskipta og lengra til gemsans
en til tunglsins á þessum árunt.
Það var ró yfir Bjarti (Guðbjarti
Snæbjörnssyni) í brúarglugg-
anum og reisn sem ósjálfrátt var
borin virðing fyrir er lagst var að
bryggju.
Stundum var Steindór
Jónsson skipstjóri en það rennur
saman í minningunni hvor
þeirra stóð í brúnni hverju sinni.
Toni kokkur aftarlega í gang-
inurn tók menn tali, notalegur
maður. Hann átti þekkta syni á
Króknum með Huldu Gísla-
dóttur Ólafssonar skálds frá
Eiríksstöðum. Toni átti heima á
Króknum hjá Lóla (Sigurði)
syni sínum síðustu æviár sín og
til æviloka. Toni hét nú raunar
Anton Ingimarsson, bjó á
Siglufirði og var ættaður af
Höfðaströndinni.
Að jafnaði var sjö manna
áhöfh á „Gantla” Drang. Tveir
vélstjórar, t\'eir hásetar, kokkur,
stýrimaður og skipstjóri. En
snúum okkur að Króksurunum
sem tóku á móti Drangi.
Þeir drógu nú ekki af sér Jón
sveitamaður Magnússon og
Árni Jónsson í Skriðu ásamt
fylgdarliði að afgreiða bátinn.
Allt fumlaust. Svo fór fólk frá
borði og aðrir um borð.
Stundum glæsileg ungmenni
Drangur í Akureyrarhöfn. Eigandi myndar: Snæbjörn Guðbjartsson á Hofsósi.
„ Gamli" Drangur var smíðaður í Noregi 1902 úr stáli, 74 brúttólestir og mikið stækkaður 1930. Hét upphaflega Olaf EA210 en síðar Eldey EA210. Frá árinu 1945 fékk það nafnið
Drangur EA210 og 1946 var sett ískipið 200 ha Kahlenberg vél. „ Gamli" Drangur var tekinn afskrá 8. júlí 1960 og seldur til niðurrifs. „Gamli" Drangur var virðulegt skip með „sál'
frítt skip á siglingu með lóðrétt tígulegt stefni, grátt að lit með hvíta brú. Pað fylgdi mikil öryggiskennd að sigla með þessu skipi.