Morgunblaðið - 27.08.2015, Blaðsíða 42

 Gamlir bílar á drottins vegum við Hofskirkju á Skaga.
SVIÐSLJÓS
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Á Íslandskortinu er breiða milli
Húnaflóa og Skagafjarða sem gengur
til norðurs. Leiðin um sléttuna, sem
er mikil á lengd og þverveg, er for-
vitnileg. Sannarlega þó fáfarin, enda
talsverð lykkja sé miðað við fjöl-
farnari leiðir. En hafi fólk ánægju af
því að skoða landið er skemmtilegt að
skreppa fyrir Skaga, en þá eru 122
kílómetrar frá Blöndósi til Sauðár-
króks. Náttúra á þessum slóðum er
sviplítil á þann mælikvarða sem ætla
má á flestir fylgi, en hér leynast þó
ýmsar perlur.
Iðjuver og fyrirmyndarbær
Rétt norðan við Blönduós er Refa-
sveit, þar sem farið er um leið fólks
yfir Þverárfjall til Sauðákróks. Slóðir
þessar og nágrenni þeirra komust í
fréttirnar síðasta vor þegar spek-
úlantar stigu fram á sviðið og kynntu
áform um byggingu álvers við bæinn
Hafursstaði. Í samtölum við blaða-
mann Morgunblaðsins, sem þarna
var nýlega, var þó efi um festu í fyr-
irætlum. Öllu er tekið með fyrirvara.
Dæmin gefa tilefni. Hafa má í huga að
á tímum Nýsköpunarstjórnarinnar,
sem sat upp úr síðari heimsstyrjöld,
var í anda áætlunarbúskapar dregin
upp mynd af Skagaströnd sem vera
skyldi einn stærsti bær landsins.
Síld, veiðar og vinnsla á silfri hafs-
ins, áttu að vera undirstaðan á
Skagaströnd; í Höfðakaupstað eins
og bærinn heitir öðru nafni. Fram-
kvæmdir við fyrirmyndarbæ, eins og
það var kallað fóru af stað, og gerðu
ráð fyrir 5.000 manna kaupstað.
Stundum fara hlutirnir ekki eins og
ætlað er. Síldin hvarf af miðum og þá
datt botninn úr öllu. Nú eru Skag-
strendingar núllinu færri, tæplega
500. Sjósókn og þjónusta eru burðar-
ásar atvinnulífs.
Fram á nöf
Norðan Skagastrandar, í hálfgerðu
einskismannslandi, er ekið með
strönd á vinstri hönd. Á löngum kafla
eru fáir tugir metra fram á nöf
Króksbjargs, sem er hátt og langt.
Þarna renna lækir ofan af Skagaheiði
og norðarlega á bjarginu fellur til-
komumikill og hár foss fram af brún.
Frá bílastæði þarf að ganga þarf
nokkurn spöl til að ná sjónlínu að
fossinum, en sá göngutúr er al-
gjörlega þess virði.
Nú erum við komin í Kálfshamars-
vík. Þar eru nokkur sumarhús, en
fram á tanga þar sem hár ljósviti er
standa grunnar gamalla húsa, en fyr-
ir öld eða svo var þarna þorp með um
100 manns. Þarna bjó fólk sem auk-
reitis við lífsbaráttu sína bryddaði
upp á ýmsu sniðugu til að lita annars
hvunndag.
Á vestanverðum Skaga eru nokkr-
ar jarðir, nyrst eru það til dæmis
Tjörn, Hafnir og Víkur. Sauðfjár-
búskapur er undarstaðan þó nýting
hlunninda, svo sem rekaviðar og æð-
ardúns, sé sá búhnykkur sem ríður
baggamuninn. Bæirnir sem hér eru
nefndir eru allir í Húnavatnssýslu, en
þegar komið er fyrir Skagatá og á
veginn sem liggur inn til landsins er-
um við innan landamæra Skagafjarð-
arsýslu. Þar er bærinn Hraun út-
vörður í norðri, en frá lífinu þar
greinir annarsstaðar í þessari saman-
tekt. Innar er kirkjustaðurinn Keta
og þar skammt frá björgin háu sem
nú hrynur úr, eins og sagt var frá í
Morgunblaðinu fyrir skemmstu.
Dagarnir hverjir öðrum líkir
Endalaus víðátta Skagaheiðar
heillar veiðimenn, sem þangað sækja
í silungsvötn. Svo er hér líka sótt út á
Skagafjörðinn til dæmis í grásleppu á
vorin. Það munar um slíkt, en senni-
lega er þetta ekki nóg svo byggð
haldist traust. Heimamenn tala um
bága vegi, miklar vegalendir ef sækja
þarf þjónustu í kaupstað, dauða
punkta í farsímakerfinu og fleiri nú-
tímaþægindi. En sannarlega felast
líka kostir í því að eiga sitt heimaland
í óspilltu og nánast tímalausu um-
hverfi. Hér eru daganir hverjir öðr-
um líkir; virkir sem helgir. En þegar
ekið var fram Laxárdalinn og inn á
Þverárfjallsveg djarfaði fyrir veröld
annríkis og á Sauðárkrók kom föru-
sveinninn sem þetta skrifar seint á
fimmtudagskvöldi.
Skroppið fyrir Skaga
 Til norðurs í einskismannsland  Álver og æðarvarp
 Óspillt náttúra og tímalaust umhverfi  Hrundar borgir
Skagaleið
Skagafjörður
1
2
3
4
5
6
7
Grunnkort/Loftmyndir ehf.
 5.000 manna Skagaströnd. Niðurstaðan varð núlli minna.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Sjómaður Patrik Snær Bjarnason hampar gulum golþroski. Bæjarfjall
Skagstrendinga, Spákonufell ber við himin og setur svip á umhverfið
 Það er hér, í landi Hafursstaða, sem hugsanlega verður álver.
42 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. ÁGÚST 2015
Laugavegi 7, 101 Reykjavík - Sími: 551-3033
Flottir í fötum
ÚTSALAN
í fullum gangi
40-50% afsláttur „Áætlanir um að reisa álver í landi
Hafursstaða, sem er rétt í túnfæt-
inum hjá mér, eru mátulega spenn-
andi. Satt að segja finnst mér þetta
allt frekar fjarstæðukennt. Hef
raunar engar teljandi áhyggjur af
því að framkvæmdir hefjist meðan
ég lifi,“ segir Þröstur Líndal, bóndi
á Kjalarlandi.
Bærinn Kjalarland er rétt innan
við Skagaströnd á leiðinni frá
Blönduósi. Þau Þröstur og Guðrún
Magnúsdóttir kona hans búa með
um 300 fjár en sækja jafnframt
vinnu á Skagaströnd. Búskapurinn
einn dugar ekki til framfærslu.
Það var um aldamótin sem
Hafursstaðaland var merkt stóriðju
í aðalskipulag fyrir Austur-
Húnavatnssýslu. Þar við hefur set-
ið, en það var svo fyrst í sumar sem
eitthvað gerðist í málum, en þá
stigu fram fjárfestar sem lýstu
áhuga sínum á byggingu iðjuvers á
þessum slóðum.
„Mér hafa fundist þessa bolla-
leggingar frekar loftkenndar. Sann-
arlega myndi álver eða slíkt skapa
mörgum vinnu en búskapur legðist
af vegna mengunar. Sú staðreynd
finnst mér frekar óspennandi,“
segir Þröstur á Kjalarlandi.
Álvershugmynd er loftkennd
BÓNDINN Á KJALARLANDI SEGIR STÓRIÐJU MÁTULEGA SPENNANDI
Taðan Heyannir hjá Þresti Líndal, sem stundar búskap og vinnur við trésmíðar.