Morgunblaðið - 19.09.2015, Blaðsíða 26

26 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 2015
Megi allar góðar óskir þér til handa verða áhrinsorð.“ Þessa fal-legu kveðju fann ég í afmælisgrein um mætan mann þegar égleitaði að dæmum um þetta sérkennilega orð sem heyristsjaldan. Raun-
ar renndi ég svo blint í sjó-
inn að áhrínsorð var það
fyrsta sem ég leitaði að og
um það fann ég allmörg
dæmi. En í öllum þeim ara-
grúa af þjóðsögum sem
fjalla um álög og heitingar
er notað hugtakið áhrins-
orð. Það felur oftast í sér
bölbænir en sjaldan heilla-
óskir eins og í dæminu hér
að framan.
Ein þjóðsagan segir frá
manni nokkrum sem var á
ferð á Jökuldal ásamt fé-
laga sínum og rákust þeir
óvænt á útbreidda skart-
muni. Sá síðarnefndi snerti
ekki á neinu en hinn tók af
því hníf og klút. Næstu
nótt dreymir hann álfkonu
sem sakar hann um þjófn-
að og leggur á hann að
sjálfur skuli hann hálfviti
verða og ætíð einhver í ætt
hans í níunda lið. Urðu það
áhrinsorð eins og sagan
hermir frá.
Skemmtilegri er þó sag-
an af huldustelpunni sem
kom auga á afbragðsfríðan
fjármann og kallaði til hans
þrisvar úr kletti sínum en
hann færðist undan. Hún brást illa við og kallaði á eftir honum: „Þú munt
girnast manna mest en aldrei fá.“ Þau áhrinsorð ollu því að þessi kvenna-
ljómi umhverfðist að skapsmunum, engin stúlka vildi sjá hann og lifði hann
ókvongaður alla ævi.
En það eru ekki bara álfar, huldur og tröll sem mæla áhrinsorð eins og
ein sagan af Leirulækjar-Fúsa segir. Hann móðgaðist við nafna sinn, svo-
kallaðan Galdra-Fúsa og kvað við raust: „Fyrst þú svarar mér ekki, smíði
andskotinn á þig handarhald og teymi þig til helvítis.“ Örlög Galdra-Fúsa
urðu þau að á honum uxu tvö æxli, annað á brjósti en hitt á baki; þau uxu
bæði upp á við þar til þau náðu yfir aðra öxlina og greru saman. Eftir það
fór ekki mörgum sögum af Galdra-Fúsa.
Sjálfsagt leggja fáir trúnað á mátt bölbæna en þó er ekki örgrannt um að
þær geti haft áhrif. Sérstaklega þarf fólk að gæta þeirra orða sem það bein-
ir til viðkvæmra barna eða annarra sem eiga undir högg að sækja. Mér kom
þetta í hug þegar ég heyrði dreng fara háðulegum orðum um sjálfan sig og
kalla sig fæðingarhálfvita. Trúlega hefur einhver núið honum þessu um nas-
ir, nafngiftin orðið að eins konar áhrinsorðum og veikt sjálfsmyndina. En
svo að ég vísi enn og aftur í þjóðsagnaarfinn er þar líka greint frá áhrins-
orðum sem urðu til gæfu. Þar er til að mynda frásögn af dreng sem þurfti
að gjalda þess að óvíst var um faðernið. Þá er mælt að ljúflingsmál hafi ver-
ið kveðin á glugganum yfir barninu, það sem í kvæðinu stóð hafi orðið að
áhrinsorðum og drengurinn orðið afbragð annarra manna.
Áhrinsorð
Tungutak
Guðrún Egilson
gudrun@verslo.is
Þjóðsaga „Skemmtileg er sagan af huldustelp-
unni sem kom auga á afbragðsfríðan fjármann
og kallaði til hans þrisvar úr kletti sínum...“
Sjálfstæðisflokkurinn á – eins og aðrir hefð-bundnir stjórnmálaflokkar – í tilvistarkreppu,sem rekja má til hrunsins. Fylgi flokksins með-al kjósenda hefur hrunið skv. úrslitum kosninga
og skoðanakönnunum og er nú 20-25% en var áður ára-
tugum saman yfirleitt á bilinu 37-40%. Verði ekkert að
gert hefur staða þessa flokks breytzt til frambúðar.
Seinni hluta októbermánaðar kemur landsfundur
Sjálfstæðisflokksins saman. Þessi staða hlýtur að móta
umræður á fundinum. Hér á eftir eru settar fram hug-
myndir stuðningsmanns flokksins til rúmlega 60 ára um
stefnuskrá Sjálfstæðisflokksins á 21. öld.
1. Sjálfstæðisflokkurinn hafði forystu um stofnun lýð-
veldis á Íslandi 17. júní 1944. Sú afstaða sem Sjálfstæð-
isflokkurinn þá markaði um Ísland sem sjálfstætt og
fullvalda ríki er óbreytt. Þess vegna er Sjálfstæðisflokk-
urinn andvígur aðild Íslands að Evrópusambandinu, sem
mundi gera Ísland að áhrifalausum litlum hreppi í 500
milljóna manna ríkjabandalagi.
Sjálfstæðisflokkurinn heitir því
að aðildarumsókn Íslands að ESB
frá sumrinu 2009 hafi verið aftur-
kölluð með óyggjandi hætti fyrir
lok þessa kjörtímabils.
2. Beint lýðræði á að vera
grundvallarþáttur í stjórnskipun Íslands. Í því felst að
almennir borgarar í landinu taki allar meginákvarðanir
um þróun samfélagsins í þjóðaratkvæðagreiðslum, sem
Alþingi útfæri síðan í löggjöf. Hið sama eigi við um íbúa
sveitarfélaga og sveitarstjórnir. Sjálfstæðisflokkurinn
vill beita sér fyrir viðræðum við fulltrúa allra flokka um
þessa grundvallarbreytingu á stjórnarskrá lýðveldisins á
þessu kjörtímabili.
Til undirstrikunar á þessari afstöðu ákveður lands-
fundur að gera þær breytingar á skipulagsreglum Sjálf-
stæðisflokksins, að æðsta stjórn flokksins verði kjörin í
atkvæðagreiðslu, sem allir flokksmenn geti tekið þátt í.
Grundvallarstefna Sjálfstæðisflokksins í meginmálum
verði með sama hætti lögð undir atkvæði allra flokks-
manna.
3. Tekið verði upp í stjórnarskrá lýðveldisins ákvæði
um þjóðareign á náttúruauðlindum. Heimila má ein-
staklingum og lögaðilum afnot af þeim auðlindum tíma-
bundið og gegn gjaldi. Hér er átt við nytjastofna á Ís-
landsmiðum, vatnsafl, auðlindir á eða undir hafsbotni,
rafsegulbylgjur sem notaðar eru til fjarskipta og það
sem kallað hefur verið einu nafni umhverfisgæði.
4. Utanríkisstefna Íslands byggist áfram á þremur
meginstoðum, aðild að Sameinuðu þjóðunum, aðild að
Atlantshafsbandalaginu og nánu samstarfi við önnur
Norðurlönd. En jafnframt er ljóst að þátttaka Íslands í
uppbyggingu norðurslóða skiptir miklu fyrir framtíðar-
hagsmuni þjóðarinnar. Þess vegna mun Sjálfstæðis-
flokkurinn á næstu misserum og fyrir lok þessa kjör-
tímabils vinna að frekari útfærslu á stefnu flokksins
varðandi norðurslóðir. Þetta verkefni kallar á verulega
aukið samstarf við þau ríki sem hagsmuna eiga að gæta
á þessum svæðum og þá ekki sízt við Bandaríkin.
5. Umhverfisvernd í víðum skilningi er lykilþáttur í
því að tryggja mannlíf á jörðinni. Umgengni mannsins
um náttúruna hefur fram að þessu unnið gegn þeim
markmiðum. Náttúra Íslands er nú orðin ein af þremur
helztu auðlindum þjóðarinnar og sú sem aflar henni
mestra gjaldeyristekna. Náttúru Íslands þarf að vernda
með jafn róttækum aðgerðum og gripið var til í því skyni
að vernda fiskistofnana. Þess vegna ber að friða hálendi
Íslands og aðrar perlur óbyggðanna. Það var einn af for-
ystumönnum Sjálfstæðisflokksins á fyrri tíð, sem fyrstur
setti náttúruvernd á hina póli-
tísku dagskrá.
6. Sú menningarlega arfleifð
sem íslenzka þjóðin á er ein af for-
sendunum fyrir sjálfstæði þjóð-
arinnar. Sjálfstæðisflokkurinn vill
beita sér fyrir stórfelldu menn-
ingarlegu átaki til þess að tryggja nýjum kynslóðum að-
gang að þessum menningararfi með þeirri tækni, sem
nútíminn býður upp á. En jafnframt gerir flokkurinn sér
grein fyrir þeim hættum, sem steðja að tungumálum
sem fáir tala og vill beita sér fyrir nýju átaki til mál-
hreinsunar. Áður var það danskan. Nú er það enskan.
7. Frelsi og framtak einstaklingsins til orðs og athafna
hefur frá upphafi verið grundvallarþáttur í stefnu og
starfi Sjálfstæðisflokksins. Það á ekki sízt við um stuðn-
ing við lítil og meðalstór einkafyrirtæki. Fengin reynsla
sýnir að þeim er hætta búin frá stórum viðskipta-
samsteypum sem hneigjast til að reyna að ná einokun á
sínum sviðum. Sjálfstæðisflokkurinn var ekki stofnaður
til að verja hagsmuni einkarekinna einokunarfyrirtækja.
Þess vegna mun flokkurinn beita sér fyrir lagabreyt-
ingum til þess að snúa þeirri þróun við sem orðin var af-
gerandi fyrir hrun og bryddar nú á aftur. Í því sambandi
vill flokkurinn beita sér fyrir því að eigendur lífeyr-
issjóðanna kjósi sjálfir stjórnir sjóðanna í beinni kosn-
ingu.
8. Sjálfstæðisflokkurinn hefur frá upphafi stutt upp-
byggingu velferðarkerfisins á Íslandi og má í því sam-
bandi minna á þær róttæku breytingar á félagsmála-
stefnu Reykjavíkurborgar sem framkvæmdar voru í
meirihlutatíð flokksins í borgarstjórn Reykjavíkur á Við-
reisnarárunum. Sjálfstæðisflokkurinn vill nú beita sér
fyrir þeirri grundvallarbreytingu í velferðarmálum að
ráðist verði að rót vandans í upphafi, þ.e. á æskuárum.
9. Sjálfstæðisflokkurinn gerir sér ljóst að í fámennu
samfélagi eins og því íslenzka verður aldrei friður nema
réttlátlega sé skipt.
Til umhugsunar fyrir sjálfstæðismenn um land allt,
unga sem aldna, fyrir landsfundinn.
Hugmynd að stefnuskrá
Sjálfstæðisflokks 21. aldar
Til umhugsunar fyrir sjálf-
stæðismenn, unga sem aldna
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Stríð skall á í Norðurálfunni 1.september 1939, þegar Hitler
réðst inn í Pólland, eftir að þeir
Stalín höfðu skipt nokkrum löndum
mið- og austurhluta álfunnar leyni-
lega á milli sín með griðasáttmála.
Stalín átti samkvæmt sáttmálanum
að hreppa Finnland, og réðst hann á
það 30. nóvember. Einn þeirra
mörgu Íslendinga, sem höfðu
óskipta samúð með Finnum, var
Gunnar Gunnarsson skáld, sem
hrifist hafði ungur af Norðurlanda-
hugsjóninni. Gunnar var líka vin-
veittur Þýskalandi, jafnvel eftir að
nasistar höfðu tekið þar völd, þótt
hann væri sjálfur enginn nasisti.
Fundust honum Þjóðverjar bregð-
ast Finnum á ögurstund.
Gunnar fór á vegum Norræna fé-
lagsins þýska í fræga fyrirlestraferð
um Þýskaland vorið 1940 og átti þá
fundi með Jósep Göbbels og Adolf
Hitler. Tvennum sögum fer af til-
gangi ferðarinnar, sem var hin
mesta svaðilför á slíkum hættutím-
um. Þór Whitehead heldur því fram
í bókinni Milli vonar og ótta, að
Gunnar hafi ekki síst viljað tala máli
Finna í Þýskalandi. Halldór Guð-
mundsson telur hins vegar í ritinu
Skáldalífum, að ferð Gunnars hafi
aðallega verið farin til að kynna
bækur hans og afla fjár. Ævi-
söguritari Gunnars, Jón Yngvi Jó-
hannsson, greinir frá báðum þess-
um skoðunum og segist fyrst hafa
aðhyllst skoðun Halldórs og síðan
Þórs, en bendir þó ekki á nein gögn
því til stuðnings.
Áreiðanleg heimild styður hins
vegar frásögn Þórs. Hún er minn-
ingabók Jóns Krabbes, sendiráðs-
ritara Íslands í Kaupmannahöfn,
sem kom út 1959. Jón hitti Gunnar
Gunnarsson í Kaupmannahöfn á
heimleið frá Þýskalandi. Kvað hann
Gunnar ekki hafa átt frumkvæði að
því, að Hitler kallaði hann á sinn
fund, heldur Norræna félagið þýska
(bls. 132). Fundurinn hefði að mestu
leyti verið eintal Hitlers, en Gunnar
hefði sagt nokkur orð til styrktar
Finnlandi, sem væri bugað af árás
Hitlers. Þá hefði Hitler gripið heift-
úðlega fram í og sagt, að hann hefði
boðið Finnlandi griðasáttmála, en
því verið hafnað. Jón sagði Gunnar
sjálfan hafa sagt sér þetta um sam-
tal þeirra Hitlers.
Þótt Finnar hefðu vissulega ný-
lega gengið til samninga við Rússa,
þegar Gunnar hitti loks Hitler,
breytir það engu um, að einkum
hefur vakað fyrir Gunnari með
Þýskalandsförinni að tala máli
Finna við Þjóðverja, eins og Þór
Whitehead heldur fram.
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Hvað sagði Gunnar
við Hitler?