Skólavarðan - 01.01.2001, Qupperneq 6

Í upphafi geðheilbrigðisviku
barna 10.-17. nóvember sl.
stóð Barnageðlæknafélag Ís-
lands og Fræðslustofnun
lækna fyrir málþingi með yfir-
skriftinni: Skörun námsvanda
við erfiðleika í hegðun og at-
hygli og önnur geðheilbrigðis-
vandamál barna. Meðal fyrir-
lesara var Rosemary Tannock,
sjúkraþjálfari og sérkennari, en
hún er aðstoðarprófessor við
Hospital for Sick Children í
Toronto og brautryðjandi í
rannsóknum á geðheilbrigðis-
vandamálum barna.
Dr. Rosemary Tannock er
falleg þriggja barna móðir með
silfrað hár og miðað við allt
sem hún hefur gert um ævina
mætti álykta að hún væri hundr-
að ára en ekki bara á sextugs-
aldri. Hún hóf feril sinn sem
sjúkraþjálfari og í starfinu sótti
hún heim fjölda skóla til að
leiðbeina kennurum um þjálf-
unaráætlanir. Þegar frá leið
varð henni ljóst að hún og
kennararnir töluðu ekki sama
tungumálið og oft kom upp
misskilningur í samskiptum.
Hún fékk því áhuga á að kynna
sér heim kennarans betur og
valdi þá leið að hefja nám í sér-
kennslu. Hún er breskættuð en
hafði flust til Kanada þegar hér
var komið sögu og fékk breska
námið í sjúkraþjálfun lítið sem
ekkert metið inn í kanadíska
skólakerfið enda uppbygging
gerólík. Hún lét það ekki
hindra sig, innritaðist í grunn-
nám í háskóla og tók fyrst B.Sc.
nám í sjúkraþjálfun og síðan
meistara- og doktorsnám í sér-
kennslu í beinu framhaldi.
„Ég uppgötvaði að ég elska
rannsóknir,“ segir Tannock.
„Og vegna reynslu minnar af
misskilningi í samskiptum lagði
ég æ meiri áherslu á málið og
tjáskiptin í rannsóknum mínum
og starfi eftir því sem á leið. Þá
er ég að tala um málið í víðu
samhengi, jafnt óorðuð sam-
skipti sem orðuð.“
Ný sýn á athyglisbrest
með ofvirkni
Tannock hefur beitt sér sér-
staklega í rannsóknum á athygl-
isbresti með ofvirkni (ADHD)
og einnig námsörðugleikum al-
mennt en segir að niðurstöður
rannsókna sinna sem tengist
hegðun og líðan í skólanum
megi að mörgu leyti heimfæra á
börn með ýmis vandamál, og
lausnirnar einnig. Hún segir að
þótt stimplar á borð við ADHD
hafi notagildi þar sem þeir auð-
veldi fólki að tala saman þá fylgi
þeim einnig vandamál, aðallega
ofureinföldun, og ekki megi
gleymast að vandi hvers barns
fyrir sig sé einstaklingsbundinn
og krefjist einstaklingsbundinn-
ar meðhöndlunar.
„Framan af var talið að
ADHD væri fyrst og fremst
hegðunarvandamál eða með
öðrum orðum truflandi atferlis-
röskun,“ segir Tannock, „en
þetta viðhorf er á undanhaldi.“
Hún bendir á að í nýrri rann-
sóknum, til dæmis dr. Russells
Barkleys, berist böndin að því
að um líffræðilega röskun sé að
ræða og þá í taugakerfinu.
Röskun verði á þeim boðleiðum
í heila sem stjórni því að ein-
staklingur geti sett hömlur á
sjálfan sig, sem sagt sjálfsstjórn.
Í bókinni Birgir eftir Mar-
gréti Þ. Jóelsdóttur, MA í sér-
kennslufræðum, er umfjöllun
um kenningar Barkleys og þar
segir meðal annars um þann
hluta þeirra sem lýtur að of-
virkni: „Kenning Barkleys
byggir í aðalatriðum á því að
vegna truflana, sem verða á
starfsemi í framheila ofvirkra
einstaklinga, eigi þeir í erfið-
leikum með að halda aftur af
svörun við áreiti og hafi því
ekki nægan tíma til að hugsa og
yfirvega áður en þeir fram-
kvæma. Um sé að ræða truflun
á þeirri innri starfsemi sem
venjulegt fólk byggir á. Misjafnt
sé hvernig ofvirkir einstaklingar
bregðist við þar sem ofvirkni
þeirra sé mismikil og einnig sé
aðstæðubundið hvernig þeim
tekst að nýta sitt innra mál.
Hann telur að ekki sé endilega
um raunverulegan galla að ræða
á þeirri innri starfsemi sem fer
af stað, heldur að ofvirkum ein-
staklingi gefist ekki tækifæri til
að nýta sér það sem hann í raun
og veru veit. Hann telur að
hægt sé að hjálpa mörgum með
lyfjameðferð og stuðningi.“
Að ná valdi á tímanum
Tannock segir það mikilvæg-
an áfanga að hætta að einblína á
ADHD í ljósi einkennanna, þ.e.
fyrst og fremst sem hegðunar-
vandamál. „Þótt hegðunin sé
áberandi er hún einungis topp-
urinn á ísjakanum. Stærsti vandi
þessara barna felst í að vinna úr
upplýsingum. Nauðsynlegt er
að horfa á barnið og samspil
þess við umhverfið í allri sinni
flóknu tilvist. Það þarf að skoða
námið og vinnubrögðin þar sér-
staklega, félagstengslin sér og
hegðunina sér,“ segir Tannock.
„Einungis á þann hátt getum
við skilið hvar styrkleiki barns-
ins liggur og hvar þarf að hlúa
sérstaklega að því. Þetta er ekki
einfalt mál en með góðri sam-
vinnu allra sem að barninu
koma er það vel gerlegt. Barnið
er með ólæti og truflar skóla-
starfið vegna þess að það ræður
ekki við þær kröfur sem gerðar
eru til þess.“
Tannock leggur áherslu á
mikilvægan þátt í kenningum
Barkleys sem hann gefur sjálfur
ekki ofurvægi, en það er tíma-
Skólavarðan janúar 2001
Óróle ik i í skó lastofunni
Ekki á færi einnar
manneskju að laga
Börn sem trufla skólastarfið
Ráða ekki við kröfur
Samvinna foreldra og kennara lykilatriði
Þegar vanlíðan hverfur lagast hegðunin
7