Skólavarðan - 01.09.2001, Blaðsíða 8

Dagskrá Skólamálaþings var birt í síðasta
tölublaði Skólavörðunnar auk þess sem
hana er að finna á heimasíðu Kennarasam-
bandsins. Jafnframt voru send út vegg-
spjöld með dagskránni.
Ræðu menntamálaráðherra er að finna í
heild sinni á heimasíðu ráðuneytisins en í
henni fjallaði hann um upplýsingatækni og
rafrænt menntakerfi, dreifskóla, einkavæð-
ingu og árangursstjórnun auk annars.
Mikill spenningur ríkti fyrir erindi dr.
Hargreaves, sem er heimskunnur mennta-
frömuður og meðal annars höfundur hinn-
ar þekktu bókar Changing Teachers -
Changing Times. Hargreaves fjallaði í fyr-
irlestri sínum um tengslin milli kennslu og
breytinga á menntun og lagði þar þunga
áherslu á mikilvægi samvinnu innan hvers
skólasamfélags, sérstaklega í kennarahópn-
um en einnig að skólinn starfaði í nánu
sambandi við ytra samfélag. Helstu breyt-
ingar í skólaumhverfinu sagði Hargreaves
meðal annars vera þær að námskrár yrðu
sífellt staðlaðri en stjórnun dreifðari, aukin
áhersla væri lögð á læsi, tengsl skóla og for-
eldra ykjust, skil milli einka og opinbera
geirans minnkuðu og tölvuvæðing með
meðfylgjandi afleiðingum yxi.
Hvert er vandamálið sem þetta
leysir?
„Í þessu umhverfi breytinga er mikilvægt
að missa ekki sjónar á á því sem skiptir
máli,“ sagði Hargreaves, „aðalatriðið er
ekki hvort hlutirnir eru góðir eða slæmir -
ákvarðanir verða teknar hvað sem kennur-
um finnst um þær - heldur hvernig skóla-
samfélagið vinnur úr þeim út frá eigin gild-
um.“ Hann tók dæmi af einkavæðingu og
sagði lykilatriði að spyrja eftirfarandi
spurningar: Hvert er vandamálið sem
einkavæðing er hugsanlega lausnin á? Al-
menningur virðist frekar hlynntur einka-
væðingu, af hverju? Að mati Hargreaves
þurfa skólamenn að hafa áhrif á breytingar
á skólakerfinu í takt við það sem almenn-
ingur er að hugsa til þess að auka almennan
skilning á mikilvægi þess sem kennarar fást
við, ella er sú hætta fyrir hendi að kennarar
dagi uppi sem einhvers konar tréhestar.
Gagnrýninn á skyndilausnir
Hargreaves gagnrýndi þann farveg sem
umræða um einkavæðingu og rafrænt
menntakerfi hefur farið í, hún væri yfir-
borðskennd og tæki einungis á ytri þáttum.
„Það hættulegasta varðandi breytingar er
löngunin í skyndilausnir og skólamenn
mega ekki hoppa á þann vagn með yfir-
völdum. Með því að kennarar í hverjum
skóla taki sér góðan tíma til að ræða málin,
til dæmis þegar stöðluðum prófum er kom-
ið á, er ávallt hægt að finna dýpri og mikil-
vægari mál fyrir viðkomandi skóla sem
hann getur unnið að samhliða,“ sagði
Hargreaves. „Skólar sem leggja raunveru-
lega áherslu á samvinnu búa yfir innri styrk
sem gerir þeim kleift að standa gegn breyt-
ingum sem eru siðlausar og vondar, þeir
geta fundið eigin leiðir og unnið eftir því
sem hentar þeim.“ Hann sagði jafnframt að
aðalatriðið væri hvernig breytingar nýttust,
ekki hverjar þær væru.
Eftirleikur þekkingarsamfélagsins
Hargreaves renndi sér þessu næst fót-
skriðu í gegnum fjögur söguleg stig fag-
mennskunnar sem hann hefur auðkennt.
Það síðasta kallar hann einfaldlega fjórða
stig fagmennsku, það stig sem er í deigl-
unni. Meðal einkenna þessa stigs er vax-
andi skilningur á því að við þörfnumst
hvert annars, plásturinn á yfirborðs-
mennsku þekkingarsamfélagsins er sam-
hjálp og samvinna. Sú hugmynd skýtur rót-
um að góður kennari sé líkur góðum lækni:
Það er hægt að treysta þekkingu hans,
hann hlustar og spyr, og þegar hann veit
ekki svarið viðurkennir hann það. Hann
heldur áfram að hlusta þegar skjólstæðing-
ur ögrar honum og andmælir, í jöfnunni
kennari - foreldri vegna þess að foreldri
býr yfir vitneskju um barn sitt sem kennar-
inn hefur ekki. Gagnrýni foreldra, segir
Hargreaves, gæti verið rétt eða hún gæti
endurspeglað vanlíðan foreldris sem finnst
það hafa misst tökin á uppeldinu. Góður
kennari stekkur ekki í vörn, hann segir sög-
ur af eigin mistökum sem uppalandi til þess
að mynda tengsl við foreldrana. Þetta leiðir
til aukins skilnings og stuðnings foreldra
við starf kennarans. „Kennsla er ekkert ein-
falt mál. Kennarinn sem einráður kóngur
eða drottning í ríki sínu er liðin tíð.
Foreldrar geta orðið sterkustu stuðnings-
menn sem kennari mun nokkurn tímann
eignast,“ sagði Hargreaves að lokum.
keg
Skólamálaþing
„Af kynnum mínum við kennara á
undanförnum árum er mér ljóst, að
þeim er mikið í mun, að starf þeirra
einkennist af sem mestum metnaði
og þar með fagmennsku,“ sagði
Björn Bjarnason meðal annars í ræðu
sinni á Skólamálaþingi í Reykjavík
þann 8. september sl. Þingið var gíf-
urlega vel sótt og líklega hefur Rúg-
brauðsgerðin sjaldan verið jafnþétt-
setin og þennan dag. Í dagslok kváðu
skólamenn upp úr einum rómi að
mjög vel hefði tekist til og fólki þótti
sem það hefði fengið vítamínsprautu
og mikið veganesti með sér heim aft-
ur í skólana.
Seinna Skólamálaþing verður haldið
á Akureyri 29. september og er yfir-
skrift þinganna beggja „Fagmennska
kennara og einkavæðing skóla“: Að-
alfyrirlesari á þinginu í Reykjavík var
Andy Hargreaves og er erindi hans
gerð nokkur skil í þessari grein. Ítar-
legar verður fjallað um bæði þingin í
næsta tölublaði Skólavörðunnar. Að-
alfyrirlesari á þinginu á Akureyri verð-
ur Christopher Day, sem er víðkunnur
skólamaður og mikill fengur að komu
hans sem og Dr. Hargreaves.
Skólamálaþing 2001
Fagmennska kennara
og einkavæðing skóla
9
„Skólar sem leggja raunverulega áherslu á sam-
vinnu hafa yfir að búa innri styrk sem gerir þeim
kleift að standa gegn breytingum sem eru sið-
lausar og vondar,“ segir Andy Hargreaves.