Stjórnartíðindi fyrir Ísland: C-deild - 01.12.1885, Blaðsíða 46

42
Nokkrar athngasemdir við skýrslnrnar.
Af töílum peim, sem prentaðar eru lijer að framan, sýna töflurnar A og B tekj-
ur og útgjöld sveitarsjóðanna fardagaárið 1880—81. pessar skýrslur eru prentaðar alveg
í sama formi og pær komu frá amtmönnunum, nema livað krónum og aurum í skýrsl-
um amtmannanna hefur sökum rúmsins verið breytt í krónur eingöngu; við pessa breyt-
ingu hefur ávallt verið fylgt peirri reglu að 50 aurum og minna hefur verið sleppt, en
51 eyri og stærra hrot úr krónu gjört að heilli krónu. Úr vesturamtinu var engin aðal-
skýrsla til, sem kom af pvi, að skýrslurnar voru ekki komnar allar frá sýslumönnum
pegar byrjað var á pví að húa pær undir prentun. Töflurnar yíir tekjur og útgjöld í
fardögum 1881 eru pannig gefnar út hjerumbil á sama hátt og áður, pótt pær sjeu
nokkuð fullkomnari og betur sundurliðaðar. jpareð svo hefur verið tilætlast, að skýrslur
pessar næðu yfir 10 ár og væru sem umfangsríkastar að efninu til, en rúmið er mjög
takmarkað, pá leyíir pað eigi að farið sje útí samanburð á einstökum hreppum fyrrum
og nú, eins og áður hefur verið gjört.
Um töfluruar tekjumegin C—0.
Við skýrsluna yfir tölu peirra sem lögðu til sveitar (töflu C) er ekki mikið að
athuga. J>ess rná pó geta, að peir eru ekki allir bændur, eða húandi rnenn, sem pað
gjöra, heldur hlýtur að vera að lausamenn og margt vinnufólk sje látið Ijetta undir með
hyrðina. Tala pessara manna, sem 1872 var 9818 manns á öilu íslandi, hækkar stöð-
ugt öll 10 árin, og er orðin 11818 í fardögum 1881, eða rjettum 2000 hærri, en fyrir
10 árum. J>að parf elcki annað en líta á Reykjavík til pess að sjá að petta kemur ekki
af vexti og viðgangi kaupstaðanna á tímahilinu; og pað getur heldur ekki komið af pví
að hændum hafi fjölgað svo mikið pessi ár, tala peirra mun pvert á móti vera fremur
jöfn. Fjölgunin virðist pessvegna hljóta að stafa frá tilskipuri um sveitarmál 4. maí
1872, sem gefur pá reglu í 19. gr.: «Hreppsnefndin skal á ári hverju . . . . að pví
leyti fátækratíundin og aðrar tekjur kreppsins hrökkva ekki fyrir útgjöldum, jafna
niður pvi, sem á vantar, á alla hreppsbúa, eptir efnum og ástandi». En eptir reglugjörð
8. jan. 1834 var pessum útgjöldum jafnað niður «á lireppsins innbyggjara, livort sem
peir eru cmbættismenn, höndlunarmenn, bændur, húsmenn, ellegar lausar og liðugar
persónur, sem löglega eru sjálfs síns». Reglugjörðin 1834 undanskilur pannig herlega
vinnufólk, en tilslc. 4. maí 1872 leggur pað undir skylduna, einsog bæði má sjá af orða-
tiltækinu: alla hreppsbúa, og af ástæðunum fyrir 19. gr. tilskipunarinnar, sem berlega
tekur fram, að pað sje keppilegt að allir lireppsbúar beri fátækrahyrðina, að svo miklu
leyti, sem peir annars eru færir um að greiða nokkurt gjald. Við petta kefur tölu gjald-
enda í 10 ár fjölgað um 20,4u/o eða liðugan íimmta hluta.
Af öðrum skýrslum má sýna, og pað með töluverðri nákvæmni, hverjir af peim,
sem gjalda til sveitar eru bændur, og hverjir ekki; petta eru skýrslur sýslumanna um
hreppsstjóralaunin eða upptalning á peim mönnum sem búa á 5 o- úr jörðu eða meiru.
|>að sjer liver maður, að bóndi sem býr á minna en 5 cr í jörðu, getur ekki haft neitt aflögu
af slíkum húskap, eða lagt til sveitar, hann er pvert á móti optast á sveit sjálfur. J>ar
á móti má ætla að flestir hændur, sem húa á meiru en 5 cr úr jörðu að jafnaði geti
eitthvað borgað, og að tala peirra falli pannig saman við töiu hænda sem að jafnaði
greiða eitthvað í kreppsparfir, nema hvað hún kann að vera lítið eitt hærri. Skýrsl-