Stjórnartíðindi fyrir Ísland: C-deild - 01.12.1885, Blaðsíða 51

47
Hvorttveggja á við sama árið. 'Jeg hika mjer ekki við að segja, að þessar skýrslur sjeu
rjettari en fólkstalið. J>að er nefnilega auðsætt, að poir, sem telja fólkið í hvert sinn
kunna ekki við að spyrja livert mannsbarn að pví, hvort pað sje á sveit, og peir kalla
pví aðeins pá purfamcnn, sem peir vita fyrir víst að eru pað, og pá ómaga, sem peim
er sagt til að sjeu pað, eða peir vita um. í fólkstalinu 1870 er tala purfamanna og ó-
maga sömuleiðis lægri, en í skýrslunum um efnaliag sveitarsjóðanna 1870—71.
|>egar litið er yfir tímabilið 1872—81 pá er auðsætt að tala purfamanna og ó-
maga fer minnkandi ár frá ári, og liefur minnkað á pessum 10 árum:
í suðuramtinu um . . .........................27.7 af hundraði.
- vesturamtinu um .............................33.3 —------------
- norður- og austuramtinu um...................43.6 -------------
og á öllu Islandi um ..........................35.1 —------------
Sumar orsakirnar til pessara miklu framfara er hægt að benda á, pær helztu eru:
1. Árin 1872—1881 liefur ekki gengið neitt hallærisár yfir allt land. Árið 1881, (sem
er fardagaárið 1830,8.) nær reyndar yfir frostaveturinn, en afieiðingar hans koma
ekki í Ijós fyrr en síðar. Yið Faxaflóa var reyndar mikið fiskileysi 1876 og 1877,
og aflabrögð opt rír hin árin, enda sjest pess vottur í skýrslunum, parsem Kjósar-
og Gullbringusýsla er einasta sýslan á öllu landinu, sem ómagatalan hefur staðið í
stað eða vaxið í á tímabilinu. Aptur á móti verður afleiðinganna af öskufallinu
fyrir austan ekki vart í skýrslunum. £ó sveitarpýngslin sýnist vera hin sömu í
Reykjavík við lok tímabilsins, pá eru pau pað ekki í raun og veru, af pví að fólk-
inu hefur fjölgað par meira, en annarstaðar pessi 10 ár.
2. Á íslandi hafa aldrei verið frá pví um aldamót jafnmargir verkfærir menn að til-
tölu, og 1880, eða síðari hlut tímabilsins. (Sbr. Stjórnartíð. C-deild 1884, bls. 49).
3. Á landinu hefur aldrei frá pví um aldamót verið jafnmikið tiltölulega af ógiptu fólki
og 1880 (sbr Stjt. C-deild 1874 bls. 50). Menn giptast síður og af skýrslunum yfir
fædda og dána má sjá að á tímabilinu hafa fæðst tiltölulega færri börn en áður!
pá er færrum fyrir að sjá.
4. Á tímabilinu liafa allar landfarsóttir verið í rjenun, í samanburði við næsta 10 ára
tímabil á undan, og pess vegna hefur mátt nota vinnukraptana stöðugar.
5. Á tímabilinu 1860—69 dóu á íslandi samtals.................................... 22872
en á tímabilinu 1870—80 af fólki sem var liðugum tveim púsundum fleira 18137
færri dánir síðari 10 árin ................................................... 4735
eða nærri pví 5000 manns. (Sbr. Stjt. C-deild 1884, bls. 47.). Lífið hefur pannig
lengst, og tiltölulega færri börn orðið munaðarlaus, og færri konur ekkjur síðari 10
árin.
6. Fólksfiutningarnir til Ameríku hafa að öllum líkindum ekki haft lítil áhrif á fá-
tæktina, og fækkun purfamanna. Frá 1873—80 fóru af landi burt:
Af öllu íslandi......................................................2717 rnanns
úr norður- og austuramtinu fóru eingöngu ............................2127 —
eða liðúgir 3 \ hlutar pess, sem fór af öllu landinu, senr kemur mjög vel heim við
pað að í norður- og austuramtinu hefur purfamönnum og ómögum fækkað lang-
mest að tiltölu. Meðal Vesturfara frá íslandi var mjög mikið af ungbörnum.
Fyrir utan pessar orsakir geta verið fleiri, bæði smærri og stærri, og pað eru
pær framfarir sem almenningur eða vissar sveitir hafa tekið. Yerzlunin, einkum við