Stjórnartíðindi fyrir Ísland: C-deild - 01.12.1885, Síða 52

48
Skotland, hefur verið hagkvæmari fyrir heil hjeruð, jarðahætur hafa farið vaxandi, pó
ekki sje í stórum stíl. Sláttumaðurinn liefur fengið hetri ljái en liann hafði áður, svo
liann afkastar meiru með sömu áreynslu, dagsverkið hans gefur pannig af sjer meira
liey, svo einn maður getur nú unnið fyrir íleiri kindum að sumrinu til. Á tímabilinu
hefur verið hægari aðgangur að pví, að fá peningalán, en áður var, og pað kann að liafa
hætt hag nokkurra manna, einkum aukið atvinnu stund og stund hingað og pangað, og
lítið dregur opt vesælan. A ýmsum stöðum liafa komið upp sparisjóðir, sem liafa
frelsað nokkur hundruð púsund krónur, sem í stað pess að farast strax gefa eigandanum
dálitla vexti, og pegar pær eru lánaðar út aptur auka við og við atvinnu. |>að getur
líka verið að sveitarsjóðunum og fátækramálunum sje betur stjórnað nú, pegar pað er
gjört af nefndum, en meðan pað hvíldi á einum manni, pví betur sjá augu, en auga;
pegar nefndarmenn skipta mcð sjer verkum, pá tekst kannske hetur til en ef einn á að
gjöra allt.
Saga sveitarpyngslanna frá 1840 - 1880 er eptir hinum prentuðu skýrslum í
stuttu máli possi:
Árið 1840 voru af 57094 manns 1961 sveitarómagar
— 1845 — - 58558 — 1691 X> —
— 1850 — - 59157 — 1244 2>
— 1854 — -c.62684 — 1733 —»— og purfabændur
— 1858 — -c.66929 — 1945 » *
— 1861 — - 66987 — 3061 x> »
— 1871 — - 69773 — 5126 » x
— 1881 — - 72445 — 3213 » ^
sem sýnir að ómagatalan minnkar frá 1840—1850, vex síðan stöðugt til 1871, fer svo
aptur minnkandi til 1881. Af hverjum 100 manns á landinu voru:
Árið 1840 ... 3.4 sveitarómagar
— 1845 ... 2.9
— 1850 ... 2.1 —í—
— 1854 ... 2.8 —
— 1858 ... 2.9 —
— 1861 . . .. 4.5 —
— 1871 ... 7.3 —»-
— 1881 ... 4.4 —»-
og purfabændur
pað er með öðrum orðum, að pegar hezt ljet, nefnilega árið 1850 var 48. hver maður á
sveit, 1861 22. hver maður, 1871 14. hver maður, og 1881 23. liver maður á sveit.
fessar tölur nefna pó í rauuinni ekki alla, sein eru sveitinni til byrðar, pví skýrslurnar
telja enn og hafa talið hvern bónda, sem piggur af sveit sem 1 mann, en með honum
ætti að telja allt hyski hans, nema pau hjú, sem hann kann að hafa, og væri pað gjört,
bættust við sveitarlimatöluna tveir, prír, fjórir o. s. frv. fyrir hvern purfabónda. J>arsem
tala purfabænda er að meðaltali árin 1872—1875 648, ætti tala peirra og peirra, sem
njóta styrks ásamt peim líklega að vera að meðaltali c. 1930.