Morgunblaðið - 10.10.2015, Qupperneq 21

21
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 2015
Bólusetning gegn árlegri inflúensu
Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins vill vekja athygli á því að skipulögð bólusetning gegn
inflúensu hefst á heilsugæslustöðvum mánudaginn 12. október 2015. Bóluefnið myndar
mótefni gegn þremur inflúensuveirustofnum þ.á m. svonefndri svínainflúensu.
Hverjum er einkum ráðlagt að láta bólusetja sig?
• Öllum sem orðnir eru 60 ára
• Öllum, bæði börnum og fullorðnum, sem þjást af langvinnum hjarta-, lungna-, nýrna- og
lifrarsjúkdómum, sykursýki, illkynja sjúkdómum og öðrum ónæmisbælandi sjúkdómum
• Heilbrigðisstarfsmönnum sem daglega annast fólk með aukna áhættu, sbr. ofantalið
• Þunguðum konum
Þeir sem tilheyra ofangreindum hópum fá bóluefnið sér að kostnaðarlausu en greiða komugjald
samkvæmt reglugerð nr. 1182 / 2013 með breytingu nr. 635 / 2014. Fyrirkomulag bólusetningar
getur verið mismunandi milli heilsugæslustöðva. Vinsamlegast leitið upplýsinga á vef Heilsu-
gæslunnar www.heilsugaeslan.is, eða hafið samband við hlutaðeigandi heilsugæslustöð.
Heilsugæslan Árbæ, Reykjavík s: 585 7800
Heilsugæslan Efra-Breiðholti, Reykjavík s: 513 1550
Heilsugæslan Efstaleiti, Reykjavík s: 585 1800
Heilsugæslan Fjörður, Hafnarfirði s: 540 9400
Heilsugæslan Garðabæ s: 520 1800
Heilsugæslan Glæsibæ, Reykjavík s: 599 1300
Heilsugæslan Grafarvogi, Reykjavík s: 585 7600
Heilsugæslan Hamraborg, Kópavogi s: 594 0500
Heilsugæslan Hlíðum, Reykjavík s: 585 2300
Heilsugæslan Hvammi, Kópavogi s: 594 0400
Heilsugæslan Miðbæ, Reykjavík s: 585 2600
Heilsugæslan Mjódd, Reykjavík s: 513 1500
Heilsugæsla Mosfellsumdæmis s: 510 0700
Heilsugæslan Seltjarnarnesi (Landakoti) s: 513 2100
Heilsugæslan Sólvangi, Hafnarfirði s: 550 2600
Heilsugæslan Lágmúla 4, Reykjavík s: 595 1300
Heilsugæslan Salahverfi, Kópavogi s: 590 3900
Búast má við að bólusetning geti veitt a.m.k. 70% vörn gegn sjúkdómnum auk þess sem hann
verður vægari hjá þeim í hópi bólusettra sem veikjast. Þeim sem leita vilja ráðgjafar er bent á
sína heilsugæslustöð.
Frekari upplýsingar er að finna á vef Heilsugæslunnar, www.heilsugaeslan.is
Fræðsluefni um inflúensu má finna á vef Embættis landlæknis, www.landlaeknir.is
Reykjavík, 9. október 2015
Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins
Álfabakka 16, 109 Reykjavík sími 585 1300 www.heilsugaeslan.is
Helga hefur hug á að stofna stuðn-
ingssamtök fyrir foreldra geðsjúkra
barna, þar sem þeir gætu ráðlagt
hver öðrum, veitt stuðning og þrýst á
um umbætur í málaflokknum. Að
mati Helgu er eitt af því sem háir
geðheilbrigðisþjónustu við börn og
unglinga að hún er stundum á mörk-
um heilbrigðis- og félagsþjónustu.
„Einu sinni var ég á fundi og fór allt í
einu að sjá son minn fyrir mér sem
heita kartöflu sem enginn vildi halda
á og allir voru að henda á milli sín.
Ein stofnunin sagði að hann ætti
heima í heilbrigðiskerfinu, hin sagði
að hann ætti frekar heima í velferð-
arkerfinu. Stofnanir og úrræði benda
hvert á annað og segja að hinn sé
miklu hæfari. Þetta er stóra vanda-
málið – kerfin tala ekki saman og það
vantar alla yfirsýn og framtíð-
arúrræði.“
Helga hefur kynnst nokkrum for-
eldrum í gegnum innlagnir og með-
ferðir sonar síns á BUGL og segir að
oft hafi svo mikið gengið á í lífi fólks
að það eigi enga orku aflögu. „Sumir
geta einfaldlega ekki hugsað sér að
setjast niður með hópi foreldra ann-
arra geðsjúkra barna og ræða málin.
Aðrir leggja mikla áherslu á að eng-
inn fái að vita að barnið þeirra sé á
BUGL. Ég skil það vel og myndi
aldrei gagnrýna aðra foreldra geð-
sjúkra barna. Ég veit hvað þeir
ganga í gegnum. En ég myndi vilja
vettvang þar sem ég gæti aðstoðað
aðra foreldra. Það fer t.d. gríðarleg
orka í að átta sig á því hvar þjónustan
er.“
Hann er ekki geðhvörfin
Helga segir að ýmissa umbóta sé
þörf og nefnir m.a. að engin skamm-
tímavistun sé í boði fyrir geðsjúk
börn og að þá sé mikilvægt að huga
að systkinum þeirra. „Að mínu mati
reyna allir að gera sitt besta, BUGL,
Barnavernd og allir aðrir. Þetta fólk
hefur bjargað lífi okkar. En þessi
málaflokkur er fjársveltur. Eitt sem
ég vil berjast fyrir er að börnin fái að
halda sínum geðlækni, sama hvar
meðferðin á sér stað. Að það komi
ekki alltaf nýr læknir að barninu
mínu þegar það er í innlögn. Við það
verður ákveðið rof í meðferðinni.“
„Ég veit að rússíbananum á eftir
að ganga vel í lífinu og ég er sann-
færð um að hann á eftir að ná tökum
á sjúkdómnum. Hann er mjög list-
rænn og ég vona að honum eigi eftir
að takast að nýta það. Hann verður
snillingur – en ég veit bara ekki
ennþá hvaða tegund af snillingi.
Hann var bara átta ára þegar hann
greindist og sjúkdómurinn veldur því
að hann gerir margt öðruvísi og
skrýtið. En það má aldrei gleyma því
að hann er bara eðlilegur strákur,
hann er ekki sjúkdómurinn, hann er
ekki geðhvörfin.“
Helga ákvað strax að engin ástæða
væri til að fara í felur með sjúk-
dóm drengsins síns og hún mun
segja sögu þeirra mæðginanna á
aðstandendaráðstefnu Geðhjálpar,
Öðruvísi líf, sem haldin verður
næstkomandi miðvikudag 14.
október. Þegar hann fór fyrst í inn-
lögn á BUGL sendi hún öllum for-
eldrum barna í bekknum hans
tölvupóst þar sem hún útskýrði
málið fyrir þeim. Hann væri veikur
á geði og hún bað um að það yrði
útskýrt fyrir börnunum. „Það hafði
þau áhrif að hann hefur aldrei
mætt neinum fordómum í skóla-
samfélaginu, hvorki hjá börnum
eða foreldrum. Ég ráðlegg öllum
að vera opnir með geðsjúkdóma,
það er besta leiðin til að koma í
veg fyrir fordóma. Ég veit vel að
það er erfitt að segja þessi orð;
Barnið mitt er geðveikt. En það
hjálpar á svo margan hátt. Ég lét
líka alla í stigaganginum vita af
þessu, hann átti það til að gala og
garga heilu næturnar. Það var
nógu mikið verkefni að fá hann til
að hætta þessu, þó ég þyrfti ekki
að hafa líka áhyggjur af því að ná-
grannarnir héldu að ég væri að
ganga í skrokk á honum. Ég hef
fengið 100% skilning á þessu,“
segir Helga og segist líka hafa
fengið fullan skilning vinnuveit-
enda vegna veikinda sonar síns.
SENDI FORELDRUNUM Í BEKKNUM TÖLVUPÓST
Engin ástæða til að fara í felur
Geðhvörf, sem eru líka stundum köll-
uð oflætis-/þunglyndissjúkdómur eða
manic/depressive, einkennast ýmist
af geðhæðar- eða geðlægðartímabil-
um.
Samkvæmt upplýsingum á vefsíðu
Geðhjálpar hamlar sjúkdómurinn
getu til eðlilegra athafna í daglegu
lífi, truflar dómgreind eða leiðir til
ranghugmynda. „Sjúklingar fá ýmist
einkenni oflætis eða þunglyndis, eða
eingöngu einkenni oflætis. Langur
tími getur liðið á milli geðsveiflna og
á þeim tímabilum er einstaklingurinn
eðlilegur á geði. Ólíkt þunglyndi sem
getur skotið upp kollinum hvenær
sem er, láta geðhvörf nær alltaf fyrst
kræla á sér hjá ungu fólki.“
Þar segir ennfremur að sjúkdóm-
urinn sé algengur meðal þeirra sem
búa yfir frjóu og kraftmiklu ímynd-
unarafli, t.d. meðal framkvæmda- og
listafólks og sjálfsvígshlutfall ein-
staklinga með geðhvörf er hátt, eða
um 18%.
Við oflæti finnur einstaklingurinn
fyrir mikilli líkamlegri og andlegri
vellíðan, en þol fyrir áreiti er lítið og
ánægjan getur því skyndilega breyst
í æsing og reiði. Sjálfsstjórn og
svefnþörf minnkar og sjúklingur í of-
læti hefur háar hugmyndir um sjálf-
an sig. Oflæti í langan tíma getur leitt
til lífshættulegrar örmögnunar. Ein-
kenni þunglyndis hjá geðhvarfasjúk-
lingum eru þau sömu og hjá öðrum
þunglyndissjúklingum; t.d. hugsana-
deyfð, kvíði og uppgjöf og alvarleiki
þess er breytilegur eftir einstakling-
um.
Tíðni geðhvarfa hefur verið rann-
sökuð víða um heim. Þær rannsóknir
sýna að hlutfall þeirra sem greinast
með geðhvörf er u.þ.b. 0,8-1,0% og
samkvæmt því eru 2.600 - 3.300 Ís-
lendingar með sjúkdóminn. Geðhvörf
virðast vera jafn tíð meðal kvenna og
karla og sjúkdómurinn greinist oft-
ast þegar fólk er á aldrinum 17-30
ára. Þó eru undantekningar frá þessu
og einstaka aðilar upplifa geðhvörf á
miðjum aldri og á eldri árum.
Sjúkdómur 3.000 Íslendinga
 Geðhvörf eru algeng meðal framkvæmda- og listafólks
Getty Images/iStockphoto
Geðhvörf Hlutfall þeirra sem greinast með sjúkdóminn er 0,8 - 1% og tíðnin er jafn mikil meðal karla og kvenna.
„Þegar rússíbaninn er í of-
læti tekur hann upp á ýmsu.
Einn daginn endurraðaði
hann öllu í herberginu sínu
tíu sinnum, hann teiknar 50
myndir í röð, hendir hús-
gögnum um allt og nagar
þau,“ segir Helga.
„Honum finnst hann geta
allt í þessu ástandi og ég hef
oft þakkað fyrir að hann er
kvíðinn líka. Kvíðinn heldur
nefnilega aftur af því að
hann leiti í áhættuhegðun.
Síðan sveiflast hann niður,
þá fær hann dauðahugsanir
og grætur.“
FINNST HANN GETA ALLT
Teiknar 50
myndir í röð
5 mánuði, hún er gagnreynd, löguð
að þörfum hvers og eins og snýr að
öllu nærumhverfi barnsins. Áður var
fyrst og fremst boðið upp á úrræði í
formi vistunar utan heimilis, en síð-
an MST var tekið upp árið 2008 hafa
yfir 400 fjölskyldur nýtt sér þennan
möguleika. Árangursmælingar hér á
landi sýna m.a. að við lok MST eru
um 80% barna í skóla eða vinnu og
88% komast ekki í kast við lögin.
Að sögn Halldórs hafði lengi verið
kallað eftir úrræðum á heimavelli
barnanna og MST styður við önnur
meðferðarúrræði þegar það á við.
„Áður gat það gerst, að barn sem
hafði verið vistað utan heimilis og
gengið ljómandi vel, gat farið fljót-
lega í sama farið þegar það kom
heim til sín.“
MST er ekki ætlað börnum með
alvarlegar þroska- eða geðraskanir
og eitt af því sem Barnaverndarstofa
telur þörf á að innleiða nú er útgáfa
af MST sem kallast MST-Psychiat-
ric sem er sérsniðin að þeim börnum
og þar er geðlæknir hluti af með-
ferðarteyminu Að sögn Halldórs
hefur það sýnt sig í öðrum löndum
að þessi meðferð dregur úr þörf á
innlögnum. Af öðrum nýjungum sem
Barnaverndarstofa hefur til skoð-
unar er meðferðarfóstur, sem átti að
koma á laggirnar árið 2008 en þurfti
að fresta vegna bankahrunsins. Það
byggist á svipuðum grunni og MST,
en börnin búa á fósturheimilum
meðan á meðferðinni stendur. „Von-
andi verður þetta á dagskrá í næstu
framkvæmdaáætlun í barnavernd.“
Annað sem er á döfinni er nýtt
meðferðarheimili fyrir börn með al-
varlegan hegðunar- og vímuefna-
vanda, en undanfarin ár hefur
Barnaverndarstofa verið í viðræðum
við velferðarráðuneytið um hvernig
þróa eigi slíkt heimili. Það yrði á höf-
uðborgarsvæðinu og þar gætu 6-8
börn og unglingar verið í einu. „Ég
get ekki svarað hvenær þetta yrði að
veruleika. Við höfum ekki fengið
fjárveitingu til rekstursins, en und-
irbúningur er hafinn og eðlilegt að
hann taki nokkurn tíma,“ segir Hall-
dór.
Stundum verða árekstrar
Hann segir að flest börn, sem eru
í hegðunar- og vímuefnavanda og
þurfa þjónustu frá barnavernd, séu
með ýmsar þroska- og geðraskanir
til viðbótar. „Sum þeirra eru með
mjög alvarlegan slíkan vanda og þá
reynir á fleiri þjónustukerfi. Þar
þarf að skoða og ákveða hvar þarf að
brúa bilið í þjónustunni. Um langa
hríð hefur það verið úrlausnarefni
hvernig barnaverndarstarfsmenn
geti fléttað inn í úrræði sín sértæka
þjónustu við börn sem glíma við al-
varlegar geðraskanir. Þrátt fyrir
gott samstarf og góðan vilja verða
stundum árekstar á milli Barna-
verndar og heilbrigðiskerfisins. Við
höfum lengi bent á að það þarf skýr-
ari mynd af því hver á að sjá um heil-
brigðisþátt þessara barna.“
Getty Images/iStockphoto
Úrræði Sífellt er verið að þróa þau.