Morgunblaðið - 27.10.2015, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. OKTÓBER 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
HannaBirnaKrist-
jánsdóttir breytti
skýrslu sem hún
flutti sem vara-
formaður á
Landsfundi í
kveðjuræðu. Það er ekki
hægt að finna að því, þar sem
forsendur höfðu breyst.
Ræðan var óneitanlega per-
sónuleg og sjálfhverf og það
er ekki heldur hægt að finna
að því, eins og á stóð. Niður-
staða hennar var sú að sjálf-
stæðisfólk mætti treysta því
að ræðumaðurinn ætlaði sér
svo sannarlega að vera
áfram í stjórnmálum. Það er
líka ástæðulaust að efast um
að Hanna Birna geti náð sér
á strik aftur.
Hið svokallaða „lekamál“
liggur nú fyrir. Ekkert bend-
ir til að Hanna Birna hafi
verið gerandi í því.
Það má stórlega efast um
að þessi „leki“ hafi verið al-
varlegri en fjölmargir aðrir
lekar úr stjórnkerfinu, sem
allir fjölmiðlar kannast við.
Fjölmiðlar „nýta“ sér aðeins
örlítið brot af slíkum lekum
af margvíslegum ástæðum.
Eitt af því sem þeir leggja
örugglega mat á, er hvort
„lekinn“ brjóti siðferðileg
mörk eða hvort menn séu að
reyna að (mis)nota fjölmiðil-
inn sem í hlut á með óeðlileg-
um hætti.
Umrætt „lekamál“ beind-
ist að hluta að bæði Frétta-
blaðinu og Morgunblaðinu.
Margoft á undanförnum ár-
um hafa umsjónarmenn
Kastljóss „RÚV“ stært sig af
því í útsendingum að þeir
hafi undir höndum skýrslur
innan úr opinberum stofn-
unum sem aðrir hafa ekki.
Þeim gögnum hafi með öðr-
um orðum verið „lekið“ til
þeirra, því varla hafa um-
sjónarmenn komist yfir þau
fyrir eigin atbeina. Sé svo, er
til nafn yfir þær athafnir.
Þeir, sem hafa starfað
lengi innan hins opinbera
kerfis, kannast einnig við að
stundum er „lekið“ til að
tryggja umfjöllun um mál,
sem ella yrði lítil sem engin.
Fjölmiðlum er illa við frétta-
tilkynningar því með þeim er
einatt reynt að taka yfir
verkefni ritstjórnar. Telji
þeir sig hins vegar hafa efni í
höndunum sem „keppinaut-
arnir“ hafa ekki, birta þeir
efnið hins vegar hróðugir.
Þar er þó langoftast efni á
ferð sem fráleitt væri að
telja óeðlilegt að birta.
Í lekamálinu svokallaða
voru mistökin
sennilega sú að
„leka“ upplýs-
ingum í stað þess
að birta þær ein-
faldlega opinber-
lega. Þeir, sem
upplýsingarnar
snertu, háðu slag sinn við
ráðuneytið og stofnanir þess
opinberlega og lögfræðingar
þeirra sem í hlut áttu voru
með ótrúlega liðugan aðgang
t.d. að fréttastofu ríkisins.
Skjólstæðingar lögfræð-
inganna höfðu hins vegar
mörgu að leyna sem stórlega
myndi veikja þeirra málstað
ef upplýst yrði um.
Víða erlendis þá er það
reglan að birta almenningi
upplýsingar í ríkari mæli en
ella þegar þannig stendur á.
Annars staðar eru „við-
skiptavinir“ hins opinbera,
sem færa umsóknir sínar út
á opinberan völl, spurðir
skriflega hvort birta megi
fyrirliggjandi upplýsingar
um þá og synji þeir því, er
sagt frá synjuninni opin-
berlega.
Sjálfstæðir saksóknarar
gengu mjög hart fram í
nefndu máli og er ekki hægt
að benda á hliðstæðu þess.
(Svo ekki sé minnst á ósköp-
in þegar umboðsmaður Al-
þingis tróð sér inn í málið,
sem þegar var í höndum lög-
reglu og saksóknara).
Nú er miklu alvarlegra
mál uppi. Komið er á daginn
að einhver óskaði sérstak-
lega eftir því að tölvupóstar
yfirmanna í Efnahags- og
viðskiptaráðuneytinu yrðu
eyðilagðir og einnig afrit
slíkra pósta. Morgunblaðið
hefur heimildir fyrir því að
ein af ástæðum þess gjörn-
ings hafi verið málatilbún-
aður fyrir Landsdómi. Af
hverju í ósköpunum er þetta
mál ekki rannsakað? Hvaða
menn áttu þarna í hlut,
hverjir þrýstu á og hverjir
tóku endanlega ákvörðun um
að eyða tölvupóstunum.
Mál fyrrverandi utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna
sýnir að ekki er útilokað að
„finna“ eydda tölvupósta aft-
ur, ef reynt er í tæka tíð. Ef
mál af þessu tagi er ekki
rannsakað þá er a.m.k.
ástæða til að upplýsa al-
menning í landinu um hverj-
ir komi í veg fyrir það og
hvers vegna. Ræður hreinn
geðþótti eða efnislegt mat,
sem stenst skoðun, þeirri
ákvörðun? Traust til sjálf-
stæðra opinberra aðila velt-
ur á því hvernig slíkum
spurningum er svarað.
Ákvörðun um að
eyða tölvupóstum
sérstaklega valdra
einstaklinga vekur
undrun og áhyggjur}
Miklu stærra mál á ferð
Í
annað skipti á stuttum tíma er ég knú-
inn til að verja þessu pistilplássi í að
ræða uppskáldaðan einstakling sem
öðlaðist líf um miðja síðustu öld í bók-
um og svo í enn ríkari mæli í kvik-
myndum í kjölfarið. Einstaklingurinn er tæp-
lega miðaldra, opinber starfsmaður, einhleypur
því aldrei helst honum á nokkurri konu, marg-
faldur mannsbani og gefinn fyrir sopann þegar
sá er á honum gállinn. Hann heitir James Bond.
Ástæða þess, ágætu lesendur, að ég þarf enn
að tjá mig um þennan geysivinsæla gallagrip er
sú að það er allt í einu komið í tísku að amast
við Bond blessuðum. Ástæðan er einkum sú að
Daniel Craig, leikarinn sem fer með hlutverkið
um þessar mundir, hefur verið helst til úrillur í
viðtölum til kynningar á myndinni, rétt eins og
hann var þegar hann lauk tökum á hinum
Bond-myndunum þremur sem hann á að baki. Craig er að
eigin sögn fáskiptinn rólyndismaður, sem hefur óbeit á
heimskulegum spurningum og leiðist óþarfa fjas og mas
um verkefni sín á hvíta tjaldinu. Þetta hafa margir misvitr-
ir menn úr pressustétt fengið að reyna og fyrir bragðið má
álykta sem svo að Craig kallinn sé lélegur í PR, þó hann sé
líklega flinkasti dramatíski leikarinn af þeim sex sem leik-
ið hafa Bond.
Craig er sumsé forn í skapi, einkum eftir átta mánaða
erfiðistökur (hann slasaðist nokkrum sinnum við tökur á
SPECTRE, væntanlegri Bond-mynd) og hefur ýmislegt á
hornum sér, meira að segja Bond sjálfan. Þetta viðmót
hans hefur verið vatn á myllu ákveðinna rétt-
trúnaðarhópa sem hafa ljáð máls á því að ekki
veiti af því að rétta Bond af í takt við tímann.
Hann sé kolúreltur karlrembugosi sem mál sé
til komið að færa til betri vegar og til þess dugi
ekkert minna en að gera hann svartan á hör-
und, jafnvel samkynhneigðan og hví ekki að
gera hann barasta kvenkyns líka fyrst við er-
um á annað borð farin að hrista upp í formúl-
unni? Þetta er allt saman gott og blessað, og
útkoman yrði vafalítið heillandi týpa – en hún
er bara ekki James Bond. Bond, með öllum
sínum meingöllum, er eins og hann er. Ég
minni í þessu sambandi á flottan texta í lagi
Páls Óskars:
„Ég er eins og ég er, og hvernig á ég að vera
eitthvað annað?
Hvað verður um mig ef það sem ég er, er
bölvað og bannað?“
Þetta gætu allt eins verið orð James Bond, í þeirri um-
ræðu sem nú gengur.
Minnumst þess líka að það eru gallarnir, breyskleikinn
og persónubrestirnir sem gera Bond svo heillandi. Við
hrífumst, sumpart gegn betri vitund, af því hver hann er.
Af sömu ástæðu þótti nærfellt öllum áhorfendum J.R. Ew-
ing skemmtilegastur allra í Dallas þó hann væri rakinn
skíthæll og ómenni. Af sömu ástæðu elskum við köttinn
Garfield þó hann sé matgráðugur, morgunsvæfur og und-
irförull. Einhvers staðar verða vondir að vera. Líka Bond.
jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Bond er eins og hann er
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
(3,6%) frá árinu áður og er það í
fyrsta skipti í mörg ár sem ekki fjölg-
ar á milli ára í þessum hópi. Árið
2013 fjölgaði heimilum um 306 (4,0%)
milli ára og árið 2012 um 21 (0,3%),
en hafði fjölgað að jafnaði um 860 ár-
in á undan allt frá árinu 2007.
Halldór Halldórsson, formaður
Sambands íslenskra sveitarfélaga,
segir að talið sé að áfram muni fækka
í hópi þeirra sem þiggja fjárhags-
aðstoð, á yfirstandandi ári. Atvinnu-
ástandið hafi batnað mikið en mjög
margir sem voru á atvinnuleys-
isbótum þegar atvinnuleysið var sem
mest komu síðar til sveitarfélaganna
og fengu fjárhagsaðstoð. „Þó ekki
hafi allir átt rétt á fjárhagsaðstoð þá
var það töluverður hluti og það kvað
svo rammt að því að við höfum kallað
eftir því, og gerum reyndar enn, að fá
hlutdeild í almenna tryggingagjald-
inu til þess að standa undir þessum
aukna kostnaði,“ segir Halldór.
Taki vinnu ef hún er í boði
Ýmis verkefni sem ráðist var í til
að auka virkni atvinnulausra hafa
skilað árangri. Sveitarfélögin lögðu
mikla áherslu á að þau fengju skýra
heimild til að grípa til virkniúrræða
og að hægt væri að krefjast þess að
einstaklingar sem fá fjárhagsaðstoð
tækju vinnu ef hún væri í boði og við-
komandi væri fær um það, að sögn
Halldórs. ,,Hafnarfjörður hefur farið
með glæsibrag á undan í því máli á
meðan til dæmis höfuðborgin hefur
dregið lappirnar í því,“ segir hann.
Halldór bendir einnig á að líta
megi á þessi mál í tengslum við um-
ræðuna sem nú er komin upp um að
flytja þurfi inn fólk til starfa hér á
landi. Þó ljóst sé að ekki séu allir sem
fá fjárhagsaðstoð færir um að ráða
sig í slík störf, þá eigi það örugglega
við um töluvert stóran hluta þeirra
sem fá fjárhagsaðstoð í dag.
Fleiri sjúklingar
fengu fjárhagsaðstoð
Hagstofan birtir einnig upplýsingar um fjölda heimilismanna á þeim
heimilum sem fengu fjárhagsaðstoð í fyrra. Alls bjuggu 12.625 ein-
staklingar eða 3,8% þjóðarinnar á heimilum sem fengu greidda fjárhags-
aðstoð. Þar af voru 4.203 börn á aldrinum 17 ára og yngri eða 5,3% barna
á þeim aldri á öllu landinu.
Árið 2013 bjuggu 13.130 einstaklingar eða 4,0% þjóðarinnar á heim-
ilum sem þurftu á fjárhagsaðstoð að halda og þar af var 4.421 barn. Af
þeim heimilum sem fengu fjárhagsaðstoð í fyrra voru fjölmennustu hóp-
arnir einstæðir, barnlausir karlar eða 44,8% heimila, og einstæðar konur
með börn sem voru 24,9% af öllum sem fengu fjárhagsaðstoð.
Á fimmta þúsund börn
12.625 MANNS Á HEIMILUM SEM FENGU FJÁRHAGSAÐSTOÐ
Heimild: Hagstofa Íslands
Viðtakendur fjárhagsaðstoðar sveitarfélaga
2013 2014
Í starfi 691 756
- þar af í fullu starfi 426 467
- þar af í hlutastarfi 262 288
Atvinnulausir 3486 3308
- þar af með bótarétt 1073 800
- þar af án bótaréttar 2413 2508
Lífeyrisþegar 959 1062
Sjúklingar 1510 1683
Nemar 776 601
Alls 7842 7612
Fjöldi Hlutfallsleg skipting
2013 2014
8,8%9,9%
19,3%
12,2%
44,5% 43,5%
9,9%
22,1%
14%
7,9%
Í starfi Atvinnulausir Lífeyrisþegar Sjúklingar Nemar
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Heimilum sem fá greiddafjárhagsaðstoð sveitarfé-laga fækkaði í fyrra ífyrsta skipti frá árinu
2007. Meginástæðan er sú að at-
vinnuástand hefur batnað en breyt-
ingar á fjölda þeirra sem þiggja fjár-
hagsaðstoð hafa haldist í hendur við
þróun atvinnuleysis. Eftir sem áður
eru atvinnulausir einstaklingar í hópi
þeirra sem fá fjárhagsaðstoð ríflega
þrefalt fleiri nú en þeir voru á árinu
2007 eða rúmlega 3.300 í fyrra.
Af tölum Hagstofunnar, sem
birtar voru í gær, má ráða að auk
þess sem fækkað hefur milli ára í
hópi atvinnulausra sem fá fjárhags-
aðstoð sveitarfélaga hefur náms-
mönnum sem þáðu fjárhagsaðstoð
einnig fækkað á milli ára og voru þeir
um 600 talsins í fyrra. Hins vegar
hefur sjúklingum sem fá fjárhags-
aðstoð fjölgað ár frá ári og voru 1.683
talsins í fyrra. Hafði þeim þá fjölgað
um 680 frá árinu 2010 eða um 67.9%
á fjögurra ára tímabili. Voru sjúk-
lingar í fyrra 22,1% þeirra sem fengu
fjárhagsaðstoð en til samanburðar
var hlutfall þeirra 15,5% á árinu
2010.
Reikna með áframhaldandi
fækkun á þessu ári
Fram kemur í upplýsingum
Hagstofunnar í gær að í fyrra fengu
alls 7.749 heimili fjárhagsaðstoð
sveitarfélaga. Hafði heimilum sem
þáðu slíkar greiðslur fækkað um 293