Morgunblaðið - 23.12.2015, Qupperneq 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. DESEMBER 2015
Tónastöðin • Skipholti 50d • Reykjavík • sími 552 1185 • www.tonastodin.is
Láttu drauminn rætast.
Svo virðist sem
aldraðir á Akureyri
telji væntingar sam-
félagsins til aldraðra
almennt ekki miklar
hér á landi ef marka
má niðurstöður fram-
tíðarþings um far-
sæla öldrun sem
haldið var á Akureyri
í vor sem leið. Þingið
var samvinnuverkefni Öldrunarráðs
Íslands, Akureyrarbæjar, Félags
eldri borgara á Akureyri, HA, Land-
sambands eldri borgara og velferð-
arráðuneytisins og var með sama
sniði og þing með sama heiti sem
haldið var í Reykjavík í mars 2013.
Framtíðarþingin hafa að megin-
markmiði að skapa vettvang fyrir þá
sem koma að öldrunarmálum til að
ræða og skiptast á skoðunum um það
hvernig samfélag Íslendingar vilja
búa eldri kynslóðum landsins og
ræða mismunandi sjónarmið á mál-
efnalegan og uppbyggilegan hátt. Þá
er tilgangurinn ekki síður sá að
hlusta eftir viðhorfum eldri borgara
og miðla þeim til stjórnvalda sem
vonandi nýtast í stefnumörkun til
framtíðar. Einnig var áhugavert að
hlusta eftir því hvort unnt væri að
greina áherslumun á lífsviðhorfum
eldri borgara eftir landshlutum.
Almennt má segja, þegar rýnt er í
niðurstöður þingsins á Akureyri, að
öryggi skiptir aldraða miklu máli,
bæði félagslegt og fjárhagslegt, en
ekki síður er varðar heilbrigðisþjón-
ustu og búsetuöryggi. Á Akureyri
lögðu þátttakendur m.a. áherslu á að
þjónusta við aldraða þyrfti að vera
betur einstaklingsmiðuð í samræmi
við þarfir á hverjum tíma. Á sama
hátt og heilbrigðiskerfið legði áherslu
á að aldraðir byggju sem lengst á eig-
in vegum þyrfti kerfið jafnframt að
axla þá ábyrgð að veita öldruðum
greiðan aðgang að öruggu húsnæði
og umönnun á hjúkrunarheimili þeg-
ar heilsan bilar og viðkomandi getur
ekki lengur búið á eigin vegum. Jafn-
framt lögðu fundarmenn áherslu á
mikilvægi þess að stía hjónum ekki í
sundur á slíkum tímamótum heldur
gera þeim kleift að njóta síðustu ár-
anna saman.
Elliárin eru almennt kærkominn
tími til að njóta aukins frítíma og
áhugamála. Þessi sömu sjónarmið
voru einnig ofarlega í huga fundar-
manna á þinginu í Reykjavík vorið
2013. Engu að síður taldi rúmur
helmingur fundarmanna á Akureyri
væntingar samfélagsins til aldraðra
fremur óljósar og jafnvel ekki mikl-
ar. Þannig virtist mörgum sem sam-
félagið ætlaðist ýmist til þess að
aldraðir legðu áfram sitt af mörkum
til samfélagsins á elliárunum en
jafnframt að þeir þvældust ekki mik-
ið fyrir og gerðu sem minnstar kröf-
ur. Það kom skýrt fram á Akureyri
að fundarmenn upplifðu það sem svo
að samfélagið liti á aldraða sem eins-
leitan hóp, þar sem allir ættu að vera
sáttir við að hætta að vinna á sama
aldri. Veruleikinn væri annar enda
aldraðir jafn fjölbreyttur hópur og
einstaklingarnir eru margir. Mik-
ilvægt væri t.d. að innleiða sveigj-
anlegri starfslok því mörgum hent-
aði illa að hætta þátttöku á
vinnumarkaði við fyrirfram ákveð-
inn aldur.
Enda þótt niðurstöður frá fram-
tíðarþinginu á Akureyru gefi fyrst
og fremst vísbendingu um það sem
brennur heitast á þeim sem tóku
þátt, sýna þær engu að síður
ákveðna samfellu með þeim mál-
efnum aldraðra sem hæst ber í sam-
félaginu og varða m.a. lífeyrismál,
húsnæðismál, umönnun og heil-
brigðisþjónustu. Fundarmenn á Ak-
ureyri lögðu mikla áherslu á mik-
ilvægi þess að lögfesta frá Alþingi
umboðsmann aldraðra.
Það á ekki að
vera kvíðvænlegt
að eldast á Íslandi
Eftir Pétur Magn-
ússon og Jónu
Valgerði Krist-
jánsdóttur
Pétur
Magnússon
»Niðurstöður frá Ak-
ureyri sýna samfellu
með þeim málefnum
aldraðra sem hæst ber í
samfélaginu og varða
m.a. húsnæði, umönnun
og heilbrigðisþjónustu.
Pétur er formaður Öldrunarráðs Ís-
lands,
Jóna Valgerður er varaformaður
Öldrunarráðs Íslands og fyrrverandi
formaður Landssambands eldri borg-
ara.
Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir
Ég keypti hangikjöt í fríhöfninni
þrátt fyrir að mér þætti það hrylli-
lega dýrt, en hélt að svona væri Ís-
land í dag (bý erlendis) og lét mig
bara hafa það (eins og landinn hefur
gert í mörg ár). Nokkrum dögum
seinna sé ég svo að sama hangikjöt
er til sölu miklu ódýrara annars
staðar. (Kílóverð í fríhöfninni er
3.949, á móti 2.800-3.200 annars
staðar). Ég borga þar með ca. 2.500
fyrir hangikjötið. Ég er svo reið og
svekkt yfir þessu og finnst að mér sé
skylt að vara fólk við að láta bjóða
sér þetta, sem ég kalla hreint út sagt
okur. Við hlið mér var ungur maður
með tvö börn, líka á leið utan, og
þegar hann sá verðið á kjötinu féll-
ust honum hendur og hætti við
kaupin (skynsamur maður þar á
ferð). Þetta er ekki það eina sem
hefur hækkað upp úr öllu valdi eftir
að Fríhöfninni var breytt. Finnst
virkilega engum þetta undarlegt og
af hverju er verðið svona hátt þegar
þetta á að heita fríhöfn? spyr ein fá-
vís og öskuill.
Ein sem finnur sig
ekki í hverju sem er.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Verðlag í fríhöfninni
Þjóðlegt Ljúffengt hangikjöt er á
borðum margra um jólin.
Eitt af því fjöl-
marga sem mig skort-
ir skilning á er hvern-
ig hinn svokallaði
mannauður er verð-
lagður. Þetta segi ég
vegna þess að stund-
um þegar fjallað er
um búferlaflutninga
héðan og til annarra
landa er þess sér-
staklega getið að um
svo og svo marga há-
skólamenntaða hafi verið að ræða
og stundum er umfjöllunin svo há-
stemmd og forskrúfuð að talað er
um spekileka frá landinu. Ekki
minnist ég þess að nefnt sé hvaða
háskólagráður þetta blessaða fólk
hafi haft sem var að yfirgefa landið,
nei öll háskólamenntun er sett und-
ir sama hattinn og talin þjóðinni
jafn nytsöm í þessum spekileka út-
reikningum.
Nú er það viðurkennd staðreynd
að verðmæti veraldlegra gæða ráð-
ast í flestum tilfellum á markaði,
þar er m.a. mannauðurinn og spek-
in er mæld og metin til fjár sem
ætti að koma fram í markaðsdrifn-
um launum þeirra líkt og gerist
m.a. hjá iðnaðarmönnum o.fl. sem
boðið er í vegna ákveðinnar sér-
þekkingar þeirra.
Þrátt fyrir að meirihluti iðnaðar-
manna sé trúlega á mun hærri
launum en ákveðnir hópar háskóla-
menntaðra manna minnist ég þess
ekki að ef þeir yfirgefa klakann sé
rætt um spekileka eða mannauðs-
missi þrátt fyrir að markaðurinn
með yfirborgunum meti störf þess-
ara manna mun verðmætari en
a.m.k. störf sumra hópa háskóla-
menntaðra manna.
Að tilheyra mannauðssummunni
Það hefur m.a. komið fram hjá
Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur,
forstöðumanni mennta- og nýsköp-
unarsviðs SA, að okkur vanti iðn-
aðarmenn til starfa ekki seinna en
strax og því verði að gera skurk í
því að fjölga iðnnemum. Þar er á
brattann að sækja á meðan því er
haldið að okkur að uppspretta
mannauðs og speki einskorðist við
háskólanám; allt annað nám sé bara
annars flokks prump sem ekki telj-
ist með í mannauðss-
ummunni.
Á meðan okkur sár-
vantar iðnaðarmenn
fjölgar háskólanemum
sem aldrei fyrr ásamt
nýjum námsbrautum á
háskólastigi. Háskóli
er eins og hvert annað
fyrirtæki sem þarf við-
skiptavini ef rekstur-
inn á að ganga upp og
viðskiptavinir skól-
anna eru nemendurn-
ir, án þeirra gengur
reksturinn ekki. Þá er ráðið að búa
til nýja námsbraut sem á að fram-
leiða alveg nýja gerð af fræðingum
sem þjóðinni er talin trú um að
hana skorti ekki seinna en í gær.
Deildirnar fyllast og unga fólkið
er útskrifað með alveg nýja próf-
gráðu. Gallinn er bara sá að störfin
sem falla nákvæmlega að nýju
gráðunni eru mun færri en ætlað
var og til viðbótar verr launuð. Þá
er brugðið á það ráð að krefjast
hærri launa á grundvelli menntun-
ar, menntunar sem samfélagið er
ekki tilbúið að greiða uppsett verð
fyrir.
Markaðsfræðin boðar það að ekki
þýði að setja nýja vöru á markað
nema að kanna fyrst eftirspurnina.
Ætli það hafi nokkuð breyst á þeim
árum sem liðin eru síðan kenningin
var fest á blað?
Námslengd námsgráða
Annað í okkar ágæta mennta-
kerfi sem gjarna vekur forvitni
mína er munurinn á námslengd
námsgráða hjá okkur og í nærliggj-
andi löndum. Hjá Þjóðverjum er
t.d. ljósmæðranámið ekki enn kom-
ið á háskólastig og tekur þrjú
skólaár og engar hugmyndir uppi
um að færa það á háskólastig. Hjá
okkur er ljósmæðranámið á há-
skólastigi og tekur sex ár. Þjóð-
verjar eru enn með sínar hjúkr-
unarkonur og þeirra nám tekur
þrjú skólaár og er ekki á háskóla-
stigi. Við erum búin að afleggja
orðið hjúkrunarkona sem starfs-
heiti í heilbrigðisgeiranum, tókum í
staðinn upp orðið hjúkrunarfræð-
ingur og breyttum menntuninni úr
þriggja námsára námi utan háskóla
í fjögurra námsára nám á háskóla-
stigi.
Nú ætla ég ekki að gerast dóm-
ari í þessum málum þar sem ég hef
enga þekkingu til þess, aftur á móti
vekur það hjá mér spurningar af
hverju Þjóðverjar eru með hvoruga
þessa námsbraut á háskólastigi og
til viðbótar eru þær báðar styttri
og ljósmæðranáið aðeins helmingur
af því íslenska mælt í skólaárum.
Einnig finnst mér gamla og góða
hjúkrunarkonunafnið mun betra en
orðið hjúkrunarfræðingur. Mér
finnst orðið hjúkrunarfræðingur
illa eiga við hjá hjúkrunarfólki; það
er miklu kaldara og ópersónulegra
en orðið hjúkrunarkona sem er
hlýtt og tengir starfið við þá köllun
sem hefur knúið heilbrigðisstarfs-
fólk til þess að starfa í þessum
geira en án köllunar verður enginn
góður og heill starfsmaður á þessu
sviði.
Danska vélstjóranámið
á háskólastig
Fyrir allt að tíu árum var danska
vélstjóranámið viðurkennt sem nám
á háskólastigi og fyrir skemmstu
hitti ég formann danska vélstjóra-
félagsins, Per Jørgensen, og innti
hann eftir því hvaða breytingar
hefðu fylgt því að færa námið á há-
skólastig. Að hans mati, og það
hann best vissi, höfðu engar breyt-
ingar fylgt í kjölfarið, sama nám –
bara nýjar umbúðir.
Ég hef oft spurt gáfumenn hvað
það sé sem aðgreini háskólanám frá
öðru námi en ekki fengið skiljanleg
svör enn sem komið er. Útiloka
ekki að það felist í getuleysi mínu
til skilnings sem trúlega verður
vart bætt úr nema ég tileinki mér
hið minnsta grunnstefin í hinni svo-
kölluðu æðri stærðfræði.
Mannauður og spekileki
Eftir Helga Laxdal »Er það virkilega mat
hinna svokölluðu
gáfumanna okkar sam-
félags að mannauður og
speki einskorðist við
námsgráður hvers og
eins en ekki t.d. verk-
færni?
Helgi Laxdal
Höfundur er vélfræðingur og
fyrrverandi yfirvélstjóri.